SKKN Hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh Lớp 3 thông qua môn Đạo đức
Trước tình hình chung của toàn xã hội và từ tình hình thực tế trong quá trình giảng dạy ở trường Tiểu học Cát Linh, Ban giám hiệu trường Tiểu học Cát Linh chỉ đạo toàn bộ các khối, đặc biệt là khối 3 nghiên cứu bài dạy, tài liệu, dự giờ - rút kinh nghiệm các giáo viên trong tổ để thực hiện tốt việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Qua quá trình giảng dạy, tôi đã đúc kết được một số kinh nghiệm và quyết định viết đề tài: “Hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức”.
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do viết đề tài:
Giáo dục phổ thông là nền tảng văn hóa của một đất nước, là sức
mạnh trí tuệ của cả tương lai dân tộc nhằm sớm đạt cơ sở ban đầu rất quan
trọng cho sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ Việt nam trong xu thế hội
nhập với thế giới hiện nay. Trong lĩnh vực khoa học nói chung giáo dục
chiếm vị trí rất quan trọng. Giáo dục không những cung cấp cho học sinh
những hiểu biết về tri thức khoa học tiến bộ của loài người đồng thời vừa
hình thành nhân cách cho học sinh là điều quan trọng cốt yếu. Đặc biệt là lứa
tuổi học sinh tiểu học.
Thế kỷ XXI là thế kỷ của sự phát triển công nghệ, của tri thức thì việc
giáo dục đạo đức cho các em càng có vị trí hết sức quan trọng trong việc xây
dựng con người mới XHCN nhằm đáp ứng sự phát triển chung của toàn
nhân loại, đào tạo các em trong tương lai trở thành những người có đủ cả
đức và tài để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc VN xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã nói: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà
không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Do đó việc xây dựng đạo đức, lối
sống cho các em ngay khi đang ngồi trên ghế nhà trường là vấn đề vô cùng
quan trọng, đây cũng chính là thước đo để đánh giá một con người. Bộ GD-
ĐT cũng thường xuyên chỉ đạo: “Giáo dục đạo đức trong nhà trường là
nhiệm vụ rất cấp bách hàng đầu không thể thiếu được của các trường học”.
Tục ngữ có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng” lứa tuổi của học
sinh tiểu học (6 tuổi đến 11 tuổi) lứa tuổi mà các em bước đầu tiếp xúc với
môi trường tập thể, tiếp xúc với bạn bè cùng lứa tuổi, cùng lớp, cùng trường
lứa tuổi này như trang giấy trắng để tiếp thu những kỹ năng sống đang còn
1
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
rất bỡ ngỡ, đơn giản của các em. Mặt khác còn có những điều kiện khách
quan như thiếu sự chăm sóc của gia đình, hoàn cảnh gia đình có khó khăn về
kinh tế, các yếu tố tâm lý tiêu cực … đã làm ảnh hưởng rất lớn đến hành vi
và đạo đức của các em. Cụ thể các em hay bắt chước các thói xấu của người
khác như: nói tục, chửi thề, trộm cắp dụng cụ học tập của bạn bè, gây gổ,
đánh nhau với bạn cùng lớp, cùng trường … Đó là những biểu hiện đáng lo
ngại của học sinh phổ thông. Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình
trạng trên nhưng một nguyên nhân được coi là nguồn gốc sâu xa là do các
em thiếu kỹ năng sống.
Hiện nay, nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được nhiều quốc gia trên
thế giới đưa vào dạy cho học sinh trong các trường phổ thông, dưới nhiều
hình thức khác nhau. Chương trình hành động Dakar về Giáo dục cho mọi
người (Senegal – 2000) đã đặt ra trách nhiệm cho mỗi quốc gia phải đảm
bảo cho người học được tiếp cận với chương trình giáo dục kĩ năng sống phù
hợp và kĩ năng sống cần được coi như một nội dung của chất lượng giáo
dục.
Ở Việt Nam, để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp
ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học,
giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của
giáo dục thế kỉ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống, đó là : Học
để biết, học để làm, Học để tự khẳng định mình và Học để cùng chung sống.
Mục tiêu giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng chủ yếu là trang bị
kiến thức sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em học sinh.
Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã và đang được đổi mới theo hướng
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, phù hợp
2
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
với đặc điểm của từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm,
rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác dộng đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Nội dung giáo dục kĩ năng
sống đã được tích hợp trong một số môn học và hoạt động giáo dục co tiềm
năng trong trường phổ thông. Đặc biệt, rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh
được xác định là một trong những nội dung cơ bản của Phong trào thi đua
“Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ
thông, giai đoạn 2008-2013 do Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo.
Trước tình hình chung của toàn xã hội và từ tình hình thực tế trong
quá trình giảng dạy ở trường Tiểu học Cát Linh, Ban giám hiệu trường Tiểu
học Cát Linh chỉ đạo toàn bộ các khối, đặc biệt là khối 3 nghiên cứu bài dạy,
tài liệu, dự giờ - rút kinh nghiệm các giáo viên trong tổ để thực hiện tốt việc
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Qua quá trình giảng dạy, tôi đã đúc kết
được một số kinh nghiệm và quyết định viết đề tài: “Hình thành và phát
triển kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức”.
2. Mục đích của đề tài:
Giáo dục kỹ năng sống là một nội dung rất quan trọng và thiết thực
trong chiến lược giáo dục toàn diện của một nền giáo dục tiên tiến. Mà Đạo
đức là một môn học có tiềm năng to lớn trong việc giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh tiểu học
+ Đạo đức GD cho HS bước đầu biết sống và ứng xử phù hợp với các
chuẩn mực biến nhận thức thành hành vi chuẩn mực thể hiện thông qua kĩ
năng sống.
3
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
MỤC TIÊU GD KNS
CHO HS QUA MÔN ĐẠO ĐỨC
Con
Công dân
ngoan
Trò giỏi
tốt
+ Bước đầu trang bị cho HS các KNS cần thiết, phù hợp với lứa tuổi.
+ Hình thành cho HS những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực;
loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực.
+ Phát triển khả năng tư duy và sáng tạo của học sinh.
+Rèn cho học sinh biết cách tự phục vụ bản thân và vệ sinh cá nhân,
giữ gìn vệ sinh môi trường, bảo vệ môi trường.
+ Rèn cho học sinh biết cách giao tiếp và ứng xử phù hợp và linh
hoạt trong cuộc sống hằng ngày.
+Hướng dẫn học sinh biết cách phối hợp công việc của từng cá nhân
khi làm việc đồng đội.
+KNS giúp HS vận dụng tốt kiến thức đã học, làm tăng tính thực hành
+Biết sống tích cực, chủ động
+Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình
và phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
3. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu:
3.1 Nhiệm vụ:
4
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
- Tập hợp một số vấn đề lí luận làm cơ sở khoa học cho việc viết tái
liệu hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn
Đạo đức.
- Điều tra thực trạng nhu cầu về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
lớp 3 ở môn Đạo đức
- Đề xuất biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng sống ở môn đạo
đức cho học sinh lớp 3.
3.1 Đối tượng nghiên cứu:
- Học sinh khối 3 trường Tiểu học Cát Linh năm học 2010-2011.
- Tái liệu, sách, báo, sách hướng dẫn, mạng Internet.
4. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài này tôi đã tự sử dụng các phương pháp sau:
- Đọc các tài liệu sách, báo, tạp chí…có liên quan đến nội dung đề tài.
- Theo dõi thực trạng về đạo đức, lối sống và cách ứng xử của học sinh
lớp 3.
- Uốn nắn những hành vi đạo đức lệch lạc, những cách ứng xử chưa
phù hợp cho học sinh.
- Tổ chức rút kinh nghiệm.
5
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
NỘI DUNG
1. Một số vấn đề lí luận cơ bản của đề tài nghiên cứu.
1.1. Căn cứ khoa học của đề tài nghiên cứu.
Giáo dục tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân,
có nhiệm vụ xây dựng và phát triển tình cảm đạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ và
thể chất của trẻ, nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn
diện nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Giáo dục tiểu học phải đảm bào cho học sinh nắm vững các kĩ năng
nói, đọc, viết, tính toán, có những hiểu biết cần thiết về thiên nhiên, xã
hội và con người; có lòng nhân ái, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, yêu quí
anh chị em; kính trọng thầy giáo, cô giáo, lễ phép với người lớn tuổi;
giúp đỡ bạn bè, cấc em nhỏ; yêu lao động, có kỉ luật; có nếp sống văn
hóa; có thói quen rèn luyện thân thể và giữ vệ sinh; yêu quê hương đất
nước, yêu hòa bình.
Ở lúa tuổi học sinh tiểu học cơ thể của trẻ đang ở thời kí phát triển.
Trẻ ở lứa tuổi này không kiên trì, nhanh nhớ, nhanh quên, dễ xúc động,
hiếu động, ham hiểu biết. Đặc biệt lứa tuổi này trẻ rất hay bắt chước
6
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
người lớn. Bởi vậy tất cả những diễn biến xung quanh các em sẽ ảnh
hưởng rất lớn theo hướng tích cực hoặc tiêu cực.
Bậc Tiểu học là bậc góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho
việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Ở bậc học này, các em
bắt đầu phải tư duy để tiếp thu những tri thức khoa học ban đầu, những
nhận thúc về thế giới xung quanh nhằm phát triển năng lực nhận thức,
hoạt động tư duy và bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp cảu ocn nguuwoif. Đây
là giai đoạn rất quan trọng giúp các em có những kĩ năng sống tốt ngay từ
ban đầu, từ đó giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn trong cuộc sống. Giai
đoạn đầu các em phát triển tốt thì đó là nền móng vững chắc cho sự phát
triển sau này. Và để có những ảnh hưởng tích cực tới học sinh thì trước
hết ở lớp, ở trường phải có những hoạt động tích cực, bổ ích cho các em
tham gia. Mỗi giáo viên phải là tấm gương sáng cho học sinh noi theo.
Môn Đạo đức được dạy từ lớp 1 đến lớp 5 ở trường tiểu học, là môn
học nhằm giáo dục học sinh bước đầu biết cách sống và ứng xử phù hợp
với các chuẩn mực xã hội. Dạy học môn Đạo đức kết hợp hài hòa giữa
việc trang bị kiến thức với bồi dưỡng tình cảm, niềm tin và hình thành kĩ
năng, hành vi cho học sinh. Chương trình môn Đạo đức bao gồm một hệ
thống các chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật cơ bản, phù hợp với
lứa tuổi học sinh tiểu học trong các mối quan hệ của các em với bản thân,
với người khác, với công việc, với cộng đồng, đất nước, nhân loại và với
môi trường tự nhiên.
Bản thân nội dung môn Đạo đức đã chứa đựng nhiều nội dung liên
quan đến Kĩ năng sống như: kĩ năng giao tiếp, ứng xử (với ông bà, cha
mẹ, anh chị em, bạn bè, thầy cô giáo và mọi người xung quanh); kĩ năng
bày tỏ ý kiến của bản thân, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề phù
7
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
hợp với lứa tuổi (trong các tinh huống đạo đức ở gia đình, nhà trường và
xã hội); kĩ năng giũ gìn vệ sinh cá nhân, kĩ năng tự phục vụ và tự quản lí
thời gian, kĩ năng thu thập và xử lí thông tin về các vấn đề trong thực tiễn
đời sống ở nhà trường, ở cộng đồng có liên quan đến chuẩn mực hành vi
đạo đức,…
Khả năng giáo dục Kĩ năng sống của môn Đạo đức không những thể
hiện ở nội dung môn học mà còn thể hiện ở phương pháp dạy học đặc
trưng của môn học. Để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở
thành tình cảm, niềm tin, hành vi và thói quen của học sinh, phương pháp
dạy học môn Đạo đức đã được đổi mới theo hướng phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Quá trình dạy học tiết Đạo đức là
quá trình tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động học tập phong
phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh; quan sát tranh ảnh, băng hình,
tiểu phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm,
múa hát, đọc thơ, vẽ tranh, tô màu tranh…Thông qua các hoạt động đó,
sự tương tác giữa GV-HS, HS-HS được tăng cường và HS có thể tự phát
hiện và chiếm lĩnh tri thức mới. Các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích
cực như: học theo nhóm, theo dự án; nghiên cứu trường hợp điển hình,
giải quyết vấn đề, đóng vai, trò chơi, động não, hỏi chuyên gia, phòng
tranh…. Và chính thông qua việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy
học tích cực đó, HS đã được tạo cơ hội thực hành, trải nghiệm nhiều Kĩ
năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi.
Ở lớp 1 và 2 học sinh đã được dạy kỹ năng sống phù hợp với lứa
tuổi, đến lớp 3 các kĩ năng đó tiếp tục được hình thành và phát triển. Bởi
vậy, người giáo viên cần nghiên cứu kĩ nội dung chương trình đạo đức
8
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
lớp 3, lớp 1 và lớp 2 để đưa việc giáo dục kĩ năng sống vào sao cho phù
hợp.
1.2. Quan niệm về kỹ năng sống.
Thuật ngữ kĩ năng sống bắt đầu xuất hiện trong các nhà trường phổ thông
Việt Nam từ những năm 1995-1996, thông qua Dự án “Giáo dục KNS để
bảo vệ sức khỏe và phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong
và ngoài nhà trường” do Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) phôi
fhopwj với Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp cùng Hội Chữ thập đỏ Việ
Nam thực hiện. Từ đó đến nay, nhiều cơ quan, tổ chức trong nước và
quốc tế đã tiến hành giáo dục KNS gắn với giáo dục các vấn đề xã hội
như: phòng chống ma túy, phòng chống mại dâm, phòng chống buôn bán
phụ nữ và trẻ em, phòng chống tai nạn thương tích, phòng chống tai nạn
bom mìn, bảo vệ môi trường,… Giáo dục phổ thông nước ta những năm
vừa qua đã được đổi mới cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy
học gắn với bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI: Học để biết, học để làm,
học để tự khẳng định mình, học để cùng chung sống, mà thực chất là một
cách tiếp cận kĩ năng sống.
a) Thế nào là kỹ năng sống?
Có nhiều quan niệm khác nhau về kĩ năng sống:
- Theo tổ chức Y tế Thế giới WHO định nghĩa kỹ năng sống là "khả
năng thích nghi và hành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng đối phó
hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày".
Trong giáo dục tiểu học và giáo dục trung học, kỹ năng sống có thể là một
tập hợp những khả năng được rèn luyện và đáp ứng các nhu cầu cụ thể của
9
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Hình thành và phát triển kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua môn Đạo đức
________________________________________________________________________
_
cuộc sống hiện đại hóa; ví dụ cuộc sống bao gồm quản lý tài chính (cá
nhân), chuẩn bị thức ăn, vệ sinh, cách diễn đạt, và kỹ năng tổ chức.
- Theo UNICEF, kĩ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình
thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến
thức, hình thành thái độ và kĩ năng.
- Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc
(UNESCO), kĩ năng sống gắn với 4 trụ cột giáo dục, đó là: Học để biết
(Learning to know) gồm các kĩ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy
sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả…;Học
làm người (Learning to be) gồm các kĩ năng cá nhân như: ứng phó với căng
thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin….; Học để sống với người
khác (Learning to live togetther) gồm các kĩ năng xã hội như: giao tiếp,
thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm
thông; Học để làm (Learning to do) gồm cấc kĩ năng thực hiện công việc và
cấc nhiệm vụ như: kĩ năng đặt mục tiêu, dảm nhận trách nhiệm…..
Phân tích các quan niệm trên cho thấy: Quan niệm của WHO nhấn mạnh
đến khả năng của cá nhân có thể duy trì trạng thái tinh thần và biết thích
nghi tích cực khi tương tác với người khác và với môi trường của mình.
Quan niệm này mang tính khái quát nhưng chưa thể hiện rõ các kĩ năng cụ
thể, mặc dù khi phân tích sâu thì thấy tương đối gần với nội hàm KNS theo
quan niêm UNESCO. Quan niệm của UNESCO là quan niệm rất chi tiết, cụ
thể, có nhấn mạnh thêm kĩ năng thực hiện công việc và nhiệm vụ. CÒn quan
niệm của UNICEF nhấn mạnh rằng kĩ năng không hình thành, tồn tại một
cách độc lập mà hình thành, tồn tại trong mối tương tác mật thiết có sự cân
bằng với kiến thức và thái độ. Kĩ năng mà một người có được phần lớn cũng
nhờ có được kiến thức (ví dụ: muốn có kĩ năng thương lượng phải biết nội
10
Nguyễn Phương Thảo – Tiểu học Cát Linh
Tải về để xem bản đầy đủ
66 trang
06/02/2025
220
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Hình thành và phát triển kỹ năng sống cho học sinh Lớp 3 thông qua môn Đạo đức", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- hinh_thanh_va_phat_trien_ky_nang_song_cho_hoc_sinh_lop_3_tho.pdf
