SKKN Kinh nghiệm giúp học sinh chậm phát triển trí tuệ hòa nhập trong Lớp 1

Sau gần 20 năm thực hiện, giáo dục hòa nhập Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể như: đến thời điểm năm 2009 có hơn 450.000 trẻ khuyết tật được học ở các trường phổ thông và con số này tăng lên rất nhanh chóng. Tuy nhiên, chất lượng giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tại các trường Tiểu học vẫn còn nhiều hạn chế. Tôi cho rằng có những nguyên nhân sau: phương tiện dạy học đặc thù còn thiếu; hầu hết giáo viên Tiểu học chưa được trang bị kiến thức và kỹ năng về giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật; sự hợp tác của gia đình, nhà trường, xã hội chưa cao; chưa có chuyên viên hỗ trợ cho công tác giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tại các trường Tiểu học,...

Download

MỤC LỤC

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trang

2. Mục đích nghiên cứu

3. Đối tượng nghiên cứu

4. Phương pháp nghiên cứu

5. Phạm vi nghiên cứu

Phần thứ hai : NỘI DUNG

Chương 1: Nội dung lí luận

1. Các khái niệm cơ bản

1.1. Trẻ chậm phát triển trí tuệ

1.2. Giáo dục hòa nhập

1.3. Trường Tiểu học hòa nhập

2. Những đặc điểm phát triển tâm lí của trẻ chậm phát triển trí tuệ

2.1. Đặc điểm cảm giác và tri giác

2.2.Đặc điểm phát triển tư duy

2.3.Đặc điểm phát triển ngôn ngữ

2.4. Sự phát triển trí nhớ

2.5 Đặc điểm phát triển tình cảm

3. Nhu cầu và khả năng của trẻ chậm phát triển trí tuệ

4. Những nhân tố trong nhà trường hòa nhập.

Chương 2: Thực trạng vấn đề nghiên cứu

Chương 3: Mô tả các khảo sát thực trạng

Chương 4: Các biện pháp hình giúp cho trẻ chậm phát triển trí

tuệ học hòa nhập tại lớp 1

1. Nhóm biện pháp hình thành kĩ năng xã hội ở trường học

1.1. Luyện tập

1.2. Trò chơi

1.3. Xây vòng bạn bè

2. Nhóm biện pháp hình thành kĩ năng học đường chức năng

2.1. Điều chỉnh mục tiêu dạy học

2.2. Sử dụng các phương pháp đặc thù cho trẻ chậm phát triển trí

tuệ

2.3.Rèn kĩ năng học đường chức năng thông qua trò chơi học tập

3.Nâng cao nhận thức cho phụ huynh trẻ chậm phát triển trí tuệ về vai

trò của họ trong chăm sóc, giáo dục trẻ.

4. Phối hợp với gia đình lên kế hoạch hỗ trợ trẻ chậm phát triển trí tuệ

Chương 5. Kết quả hòa nhập của trẻ chậm phát triển trí tuệ vào

cuối các năm học

Phần thứ ba: KẾT LUẬN

1. Kết luận

2. Khuyến nghị, đề xuất

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

1.1. Cơ sở lí luận

Giáo dục là một hiện tượng xã hội, là một trong những điều kiện cơ bản

cho sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Trong đó giáo dục hòa nhập

trẻ khuyết tật đang là xu thế tất yếu của thời đại vì nó đáp ứng được: mục tiêu

giáo dục; sự gia tăng số lượng trẻ khuyết tật; sự thay đổi quan điểm giáo dục;

tính hiệu quả cao; cơ sở pháp lý vững chắc và mang tính kinh tế. Giáo dục hòa

nhập không những dựa trên quan điểm xã hội trong việc nhìn nhận, đánh giá

đúng trẻ khuyết tật mà còn dựa trên quan điểm tích cực về trẻ khuyết tật.

Hiện nay ở nước ta trẻ chậm phát triển trí tuệ chiếm tỉ lệ khá cao trong

tổng số trẻ khuyết tật (trẻ chậm phát triển trí tuệ chiếm gần 30% số lượng trẻ

khuyết tật nói chung – theo nghiên cứu của Viện Chiến lược và chương trình

giáo dục). Đây cũng là nhóm trẻ gặp nhiều khó khăn nhất so với các nhóm trẻ

mắc khuyết tật khác.

Một trong những khó khăn mà trẻ chậm phát triển trí tuệ gặp phải đó là

khả năng thích ứng với xã hội rất hạn chế. Hạn chế này đã ảnh hưởng trực tiếp

tới quá trình học tập, nhận thức của các em, đặc biệt cản trở quá trình các em hội

nhập vào cộng đồng. Vì vậy cần có những nghiên cứu khoa học nhằm tìm ra

những biện pháp giúp cho trẻ chậm phát triển trí tuệ có thế sống độc lập và hoà

nhập.

Bước vào trường Tiểu học là một bước ngoặt lớn trong đời sống của đứa

trẻ. Ở độ tuổi lớp 1, đặc điểm tâm sinh lý của trẻ có nhiều biến đổi. Đây là giai

đoạn chuyển tiếp từ hoạt động chủ đạo là vui chơi sang hoạt động học tập, một

hoạt động mang tính chất tập thể với những yêu cầu, nội quy được định sẵn. Vì

vậy nhiệm vụ chính của lớp 1 là hình thành những thói quen mới nhằm giúp trẻ

thích ứng với những yêu cầu của trường lớp, tạo nền tảng cho các lớp học tiếp

theo.

Thực tế đã cho thấy sự hình thành và phát triển của trẻ chậm phát triển trí

tuệ muộn và chậm hơn so với trẻ bình thường cùng độ tuổi. Chính điều này gây

cản trở cho trẻ trong việc lĩnh hội tri thức, hòa nhập với bạn bè cùng trang

lứa.Bởi vậy, giáo viên cần có những biện pháp thích hợp cho trẻ chậm phát triển

trí tuệ phù hợp với đặc điểm cá nhân trẻ ngay từ lớp 1.

Thực tế giáo dục đã chứng minh: Mô hình giáo dục hòa nhập được coi là

giải pháp hữu hiệu nhất đảm bảo cho trẻ khuyết tật nói chung, trẻ chậm phát

triển trí tuệ nói riêng quyền được giáo dục, quyền được tham gia mọi hoạt động

xã hội, giúp trẻ có cơ hội tiếp thu kiến thức, để trẻ có thể sống độc lập và hòa

nhập với cộng đồng.

Ở trường hòa nhập, trẻ chậm phát triển trí tuệ được tiếp xúc với nhiều bạn

bè, thầy cô và được làm quen với các chuẩn mực xã hội mới. Qua đó, các em

dần hình thành các kĩ năng thích ứng thông qua các mối quan hệ xã hội. Những

kĩ năng này giúp ích cho sự phát triển bình thường của trẻ. Việc hình thành cho

trẻ kĩ năng xã hội, học đường chức năng, … giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng

học tập, đồng thời nâng cao được khả năng sống độc lập và hội nhập vào xã hội

của trẻ.

1.2. Cơ sở thực tiễn

Theo thống kê năm 2005 của Viện chiến lược và chương trình giáo dục,

Việt Nam có hơn 1,2 triệu trẻ khuyết tật chiếm 1,46% dân số, nên nhu cầu được

chăm sóc, giáo dục là rất lớn. Mặt khác, việc chăm sóc, giáo dục trẻ khuyết tật

không chỉ mang tính nhân văn cao cả mà còn đánh dấu mức độ phát triển của

toàn xã hội. Chính vì vậy, để đáp ứng được nhu cầu giáo dục trẻ khuyết tật, giáo

dục hòa nhập là sự lựa chọn tối ưu nhất. Mô hình này đã mở ra cho trẻ khuyết tật

cơ hội được đi học, được giao lưu, tiếp xúc với mọi người, được phát huy hết

khả năng của mình và hòa nhập với xã hội.

Sau gần 20 năm thực hiện, giáo dục hòa nhập Việt Nam đã đạt được

những thành tựu đáng kể như: đến thời điểm năm 2009 có hơn 450.000 trẻ

khuyết tật được học ở các trường phổ thông và con số này tăng lên rất nhanh

chóng. Tuy nhiên, chất lượng giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tại các trường

Tiểu học vẫn còn nhiều hạn chế. Tôi cho rằng có những nguyên nhân sau:

phương tiện dạy học đặc thù còn thiếu; hầu hết giáo viên Tiểu học chưa được

trang bị kiến thức và kỹ năng về giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật; sự hợp tác của

gia đình, nhà trường, xã hội chưa cao; chưa có chuyên viên hỗ trợ cho công tác

giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tại các trường Tiểu học,...

Theo những nghiên cứu ban đầu cho thấy việc cho trẻ chậm phát triển trí

tuệ học hòa nhập lớp 1 ở các trường Tiểu học hầu như chưa được quan tâm dẫn

đến mức độ hòa nhập, thích nghi của trẻ thấp. Thực trạng này dẫn đến kết quả

học tập của trẻ thường yếu và được coi là thành viên cá biệt của lớp. Điều này

ngăn cản những nỗ lực hòa nhập của trẻ và ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục hòa

nhập nói chung.

Từ thực tế trên, một vấn đề cấp thiết đặt ra cho Giáo dục là nghiên cứu và

tìm ra những biện pháp giúp trẻ chậm phát triển trí tuệ học hòa nhập. Bởi môi

trường hòa nhập là môi trường thuận lợi nhất cho sự hình thành và phát triển khả

năng thích ứng cho trẻ chậm phát triển trí tuệ, giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng

học tập, nâng cao khả năng sống độc lập và hội nhập vào xã hội.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Kinh nghiệm giúp học

sinh chậm phát triển trí tuệ hòa nhập trong lớp 1”

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu thực trạng trẻ chậm phát triển trí tuệ học hòa nhập tại trường

Tiểu học Cát Linh, trên cơ sở đó rút ra các kinh nghiệm trẻ chậm phát triển trí

tuệ học hòa nhập.

3. Đối tượng nghiên cứu

Học sinh chậm phát triển trí tuệ lớp 1B và các hoạt động hòa nhập của các

em trong lớp học của mình.

4. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết

- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

+ Phương pháp phỏng vấn, trò chuyện

Nhằm thu thập thêm các thông tin về học sinh, phương pháp hình thành

và rèn luyện hành vi thích ứng cho học sinh, hoàn cảnh của học sinh, ...

Nội dung: Chuẩn bị các nội dung cần trao đổi về: khả năng nhu cầu học

sinh chậm phát triển trí tuệ, mức độ kĩ năng thích ứng của học sinh ...

Đối tượng: Giáo viên, phụ huynh học sinh ...

+ Phương pháp quan sát

Thu thập thêm các thông tin nhằm chính xác hoá về mức độ hòa nhập của

học sinh chậm phát triển trí tuệ.

Nội dung: ghi chép tiến trình lên lớp, quan sát cách giáo viên hỗ trợ trẻ

chậm phát triển trí tuệ, theo dõi sự tham gia các hoạt động của trẻ chậm phát

triển trí tuệ trong lớp hoà nhập.

Đối tượng: Giáo viên, học sinh chậm phát triển trí tuệ.

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm

5. Phạm vi nghiên cứu:

2 học sinh chậm phát triển trí tuệ trong lớp 1B trường Tiểu học Cát Linh ở

các năm học 2012- 2013 và 2013 - 2014

Phần thứ hai: NỘI DUNG

Chương 1: Nội dung lí luận

1 Các khái niệm cơ bản

1.1. Trẻ chậm phát triển trí tuệ

Trẻ chậm phát triển trí tuệ được định nghĩa khác nhau theo các tiêu chí

khác nhau: theo kết quả trắc nghiệm trí tuệ IQ, theo mức độ thích ứng xã hội,

theo nguyên nhân, theo quan ñiểm tổng hợp.

Theo kết quả trắc nghiệm trí tuệ IQ: A.Binet và T.Simon, 1905 đã công

bố “trắc nghiệm trí tuệ” nhằm phân biệt trẻ học kém bình thường và học kém do

chậm phát triển trí tuệ. Tuy nhiên nó bộc lộ vô vàn những nhược điểm: Đó là chỉ

số IQ không phản ánh hết tiềm năng trí tuệ; IQ không tỷ lệ thuận với khả năng

thích ứng; do IQ bị chi phối bởi yếu tố văn hóa, điều kiện xã hội dẫn đến không

chính xác.

Theo mức độ thích ứng xã hội: Benda, Mỹ, năm 1954 đã đưa ra khái niệm

chậm phát triển trí tuệ theo tiêu chí. Theo cách tiếp cận này cũng có những

nhược điểm nhất định như sau: Có người gặp khó khăn ở môi trường này nhưng

không ở môi trường khác (yếu tố văn hóa); Tiêu chí thích ứng khá mờ; Sự kém

thích ứng có thể có nguyên nhân khác ngoài chậm phát triển trí tuệ.

Theo nguyên nhân: Luria, nhà tâm lý học người Nga, 1966 đưa ra cách

tiếp cận này. Tuy nhiên, theo cách tiếp cận này cũng có những hạn chế nhất

định: đó là một số người chậm phát triển trí tuệ nhưng không phát hiện được

những tổn thương, khiếm khuyết trong hệ thần kinh của họ.

Chính vì những hạn chế trên, ngày nay người ta tiếp cận theo quan điểm

tổng hợp. Hiệp hội Chậm phát triển Tâm thần Mĩ (AAMR) và Sổ tay chẩn đoán

và thống kê những rối nhiễu tâm thần IV (DSM-IV) có định nghĩa trẻ chậm phát

triển trí tuệ theo cách tiếp cận này.

Ở Việt Nam sử dụng khái niệm chậm phát triển trí tuệ của DSM-IV và

của AAMR

Theo Hiệp hội Chậm phát triển Tâm thần Mĩ (AAMR), 2002 cho rằng:

chậm phát triển trí tuệ là loại khuyết tật được xác định bởi hạn chế đáng kể về

hoạt động trí tuệ và hành vi thích ứng thể hiện ở kĩ năng nhận thức, xã hội và kĩ

năng thích ứng thực tế; khuyết tật xuất hiện trước 18 tuổi.

Theo Sổ tay chẩn đoán và thống kê những rối nhiễu tâm thần IV (DSM-

IV), tiêu chí chẩn đoán bao gồm:

- Chức năng trí tuệ dưới mức trung bình, tức là chỉ số trí tuệ đạt gần 70

hoặc thấp hơn 70 trên một lần trắc nghiệm cá nhân.

- Bị thiếu hụt hoặc ít nhất hai trong số những lĩnh vực hành vi thích ứng

sau: giao tiếp, tự chăm sóc, sống tại gia ñình, các kỹ năng xã hội/liên cá nhân, sử

dụng các phương tiện trong cộng đồng, tự định hướng, kỹ năng học đường chức

năng, làm việc, giải trí, sức khỏe và an toàn.

- Hiện tượng chậm phát triển trí tuệ xuất hiện trước 18 tuổi.

Hai khái niệm này đã cung cấp những hướng dẫn cụ thể cho việc xác

định những dấu hiệu đặc trưng của tật chậm phát triển trí tuệ theo quan điểm đo

lường và thống nhất trong 3 tiêu chí để xác định một trẻ chậm phát triển trí tuệ

là: Hạn chế về trí thông minh, khả năng thích ứng và tật xuất hiện trước 18 tuối.

1.2 Giáo dục hòa nhập

Giáo dục hoà nhập là “Hỗ trợ mọi học sinh, trong đó có trẻ khuyết tật, cơ

hội bình đẳng tiếp nhận dịch vụ giáo dục với những hỗ trợ cần thiết trong lớp

học phù hợp tại trường phổ thông nơi trẻ sinh sống nhằm chuẩn bị trở thành

những thành viên đầy đủ của xã hội”.

1.3 Trường Tiểu học hoà nhập

“Là tổ chức giải quyết vấn đề đa dạng nhằm chú trọng việc học của trẻ.

Mọi giáo viên, cán bộ và nhân viên nhà trường cam kết làm việc cùng nhau tạo

ra và duy trì môi trường đầm ấm có hiệu quả cho việc học tập. Trách nhiệm cho

mọi trẻ được chia sẻ”.

2. Những đặc điểm phát triển tâm lý của trẻ chậm phát triển trí tuệ

2.1.Đặc điểm cảm giác và tri giác

Trẻ em chậm phát triển trí tuệ tri giác các đối tượng chậm hơn trẻ bình

thường, trong một thời gian nhất định thì khối lượng các em này quan sát được ít

hơn so với trẻ bình thường( khoảng 40% so với trẻ bình thường). Điều đó nói

lên rằng tri giác thị giác của trẻ phát triển rất hạn chế, trẻ không có khả năng

phân biệt, bắt chước các hình dạng. Trẻ bình thường, khi quan sát chỉ liếc mắt

nhìn là nhận biết ngay được đối tượng, còn trẻ chậm phát triển trí tuệ phải nhìn

kĩ, nhìn liên tục, nhìn lần lượt từng chi tiết mới nhận biết được đối tượng. Có

những trường hợp, trẻ không thể nhận biết được đối tượng ngay cả khi có sự hỗ

trợ của người lớn.

Như vậy, trẻ chậm phát triển trí tuệ vẫn có khả năng tri giác nhưng sự tri

giác đó hạn chế trong phạm vi hẹp. Tất cả những điều đó đều gây khó khăn cho

sự định hướng của trẻ trong hoàn cảnh mới, làm cho tốc độ học tập chậm hơn

các trẻ khác.

- Khó khăn trong việc phân biệt hóa.

- Thiếu tính tích cực trong quá trình tri giác.

Biện pháp tốt nhất để phát triển cảm giác và tri giác của trẻ chậm phát

triển trí tuệ là tăng cường sức khoẻ, nghỉ ngơi tích cực, chế độ làm việc và học

tập hợp lý, tổ chức các hoạt động vui chơi bổ ích. Các em phải được đến trường

học tập, được chơi với các bạn trong môi trường giáo dục bình thường. Hoạt

động vui chơi và hoạt động trong nhà trường sẽ giúp cho sự phát triển về cảm

giác và tri giác của trẻ được tốt hơn. Điều này được thể hiện rất rõ, học sinh các

lớp lớn bao giờ cũng có cảm giác và tri giác tốt hơn các học sinh lớp bé, học

sinh đã đi học có cảm giác tốt hơn nhiều so với trẻ chưa đi học. Đồng thời cần

áp dụng biện pháp tổ chức các hoạt động ngoài trời nhà trường như:

• Tham quan các danh lam thắng cảnh, các di tích lịch sử, bảo tàng

• Tổ chức quan sát thiên nhiên, động, thực vật, các hoạt động khác nhau

của con người.

• Các em đọc truyện cho nhau nghe, cùng xem tranh, ca múa nhạc.

• Tổ chức các trò chơi tập thể.

Các hoạt động trên sẽ làm phong phú kinh nghiệm sống, mở rộng tầm

hiểu biết về các biểu tượng, khái niệm; là phương tiện chủ yếu làm tốt hơn chất

lượng cảm giác và tri giác của các em.

2.2.Đặc điểm phát triển tư duy

Nhà bác học L.X.Vưgốtxki đã có những nhận xét và đề xuất phương

hướng phát triển tư duy cho trẻ chậm phát triển trí tuệ mang ý nghĩa và nội dung

vô cùng quan trọng đối với những người làm công tác giáo dục. Theo ông trẻ

chậm phát triển trí tuệ có khả năng tư duy trừu tượng kém, từ đó các nhà sư

phạm đã đưa ra kết luận có vẻ như là đúng đắn rằng trong việc dạy học cho

nhóm trẻ này cần phải dựa vào tính trực quan. Như vậy có nghĩa là hệ thống dạy

học hoàn toàn dựa trên tính chất trực quan. Việc làm này chẳng những không

giúp trẻ khắc phục được những khiếm khuyết tự nhiên, mà còn củng cố thêm

khiếm khuyết ấy, làm cho trẻ hoàn toàn quen với tư duy trực quan, và chôn sâu

những mầm mống yếu ớt của tư duy trừu tượng có ở những trẻ em này. Điều đó

cho chúng ta thấy được rằng, trong quá trình dạy học các nhà sư phạm đã chỉ

dựa vào điểm yếu của trẻ chậm phát triển trí tuệ và thúc đẩy chúng đi theo

hướng đó, phát triển ở trẻ chính các khuyết tật mà chúng mắc phải. Như vậy, trẻ

sẽ vĩnh viễn mất đi cơ hội phát huy những khả năng còn lại của mình.

Để dạy được cách khái quát cần phải sử dụng các phương tiện đặc biệt

trong dạy học. Giáo viên phải hiểu rõ môi trường, năng lực và sự hạn chế của

đứa trẻ, tìm cách vứt bỏ dần các biểu tượng cụ thể, riêng lẻ, tiến đến mức độ

nhận thức cao hơn, đó là khái quát, tư duy bằng ngôn ngữ; phải cải tiến nội dung

và phương pháp dạy học, nhằm mục đích phát triển tư duy lôgic và tưởng tượng

sáng tạo; vận dụng phương pháp trực quan trong dạy học nhưng phải có giới

hạn, không được lạm dụng; tập cho các em quen dần cách phân tích sự vật, hiện

tượng, cách khái quát và rút ra kết luận; luyện tập báo cáo lại những gì đã nghe,

đã thấy, đã làm và ý nghĩa của nó; đọc truyện, tham quan, quan sát là những

hình thức tổ chức hoạt động để phát triển tư duy cho trẻ; chọn các loại truyện

giúp cho sự phát triển tư duy cho trẻ, như truyện tranh liên hoàn, trả lời các câu

đố,… giúp cho trẻ phát triển tư duy để học tập có kết quả các môn học phổ

thông.

2.3.Đặc điểm phát triển ngôn ngữ

Một trong những thành tựu quan trọng nhất của trẻ ở lứa tuổi mầm non là

nắm vững tiếng mẹ đẻ như là phương tiện và khả năng giao tiếp của con người,

phương tiện nhận thức. Chính ở lứa tuổi này đứa trẻ có khả năng nắm được lời

nói. Nếu như trẻ không nắm được tiếng mẹ đẻ ở một mức nhất định vào độ tuổi

5-6 thì nó cũng không thể nói lưu loát được ở độ tuổi sau đó.

Tuy nhiên, qua việc quan sát kĩ các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng ngôn

ngữ trẻ em chậm phát triển trí tuệ chậm hơn trẻ bình thường cùng độ tuổi.

Những trẻ này, khi đến tuổi đi học có vốn từ ít. Trẻ chậm phát triển trí tuệ ít

dùng những câu phức tạp, ít dùng liên từ các em cũng rất khó khăn khi cần tìm

những từ diễn tả ý nghĩ của mình và thường trả lời cộc lốc. Trẻ chậm phát triển

trí tuệ thường không hiểu được những từ ngữ có tính chất trừu tượng, đặc biệt là

trẻ rất khó nắm bắt những khái niệm về các sự vật và hiện tượng xung quanh.

Những trẻ bị chấn thương não thường chóng mệt mỏi, thiếu chú ý nên khi

viết thường rất cẩu thả, chữ nguệch ngoạc, nhiều lỗi chính tả. Đối với những trẻ

này giáo viên cần kiên trì giúp đỡ thì mới hình thành được hành động viết.

Phát triển ngôn ngữ ở trẻ được tiến hành trong quá trình hoạt động ở tất cả

các dạng khác nhau: trong đời sống hàng ngày, trong giao tiếp với các thành

viên trong gia đình và trong các giờ học đặc biệt về phát triển lời nói. Trong các

bài học về luyện tập cảm giác, hình thành tư duy đã tạo dựng ở trẻ những hình

tượng khái niệm thích hợp của thực tiễn xung quanh; lĩnh hội ngôn từ và biểu

đạt thuộc tính tính chất của vật thể, hình thành mối quan hệ nhân quả. Tất cả

kinh nghiệm xã hội, tình cảm lĩnh hội được sẽ được củng cố và khái quát trong

ngôn từ và chính lời nói sẽ nhận được cơ sở nội dung thích hợp.

Có thể giúp trẻ chậm phát triển trí tuệ phát triển ngôn ngữ bằng nhiều

cách khác nhau nhưng hướng chung là:

+ Tổ chức giáo dục sớm cho trẻ

+ Cho trẻ đến trường học hoà nhập với bạn bè bình thường.

+ Nhà trường cần tổ chức đa dạng các loại hoạt động trong và ngoài lớp.

Đó là môi trường phát triển ngôn ngữ nói cho trẻ và là điều kiện cho trẻ phát

triển tư duy.

+ Nhà trường phối hợp với gia đình giúp đỡ trẻ bằng cách tăng cường

giao tiếp, chú ý sửa lỗi phát âm; động viên trẻ luyện tập viết.

2.4. Sự phát triển trí nhớ

Các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhận xét chung là trẻ chậm phát triển trí tuệ

thường rất khó khăn trong việc ghi nhớ tài liệu học tập, nếu không có sự luyện

tập thường xuyên thì trẻ sẽ quên hết mọi kiến thức đã học. Đó là hiện tượng

chậm nhớ, chóng quên ở những trẻ này.

Quá trình ghi nhớ không chỉ phụ thuộc vào nội dung, tính chất của đối

tượng cần nhớ, mà còn phụ thuộc vào động cơ, mục đích và phương thức hành

động cá nhân.

Trẻ chậm phát triển trí tuệ ghi nhớ máy móc tốt hơn ghi nhớ có ý nghĩa,

chẳng hạn, do chỉ nhớ dấu hiệu bên ngoài gần giống nhau. Cũng do yếu về tư

duy nên trẻ chậm phát triển trí tuệ có sự hạn chế về khả năng tìm ra những dấu

hiệu cơ bản nhất của các sự vật và hiện tượng cần nhớ, đặc biệt là trong hoạt

động học tập, trẻ chậm phát triển trí tuệ rất khó khăn trong việc ghi nhớ những

kiến thức. Từ đó, chất lượng trí nhớ của trẻ bị suy giảm nhiều và việc trẻ nhớ

gián tiếp sẽ khó khăn hơn nhớ trực tiếp. Nghiên cứu sự phát triển về trí nhớ hình

ảnh của trẻ chậm phát triển trí tuệ các nhà tâm lý nhận thấy trí nhớ hình ảnh của

trẻ cũng rất hạn chế. Ví dụ, khi cho trẻ xem một bảng lớn có vẽ 9 -10 đồ vật

khác nhau và yêu cầu trẻ hãy nhớ vị trí của những đồ vật đó (thời gian xem là 5

phút). Sau đó, cất bảng đi và đặt câu hỏi cho trẻ “Trong bảng có vẽ những hình

gì?” Trẻ chỉ nêu được 3 hình vẽ trong bảng.

Ngoài ra, về trí nhớ ngôn ngữ của trẻ cũng gặp không ít những khó khăn,

trẻ chỉ có thể ghi nhớ được 4-5 từ trong tổng số 10 từ mà cô giáo đọc cho trẻ

nghe trong 6 lần với tốc độ đọc là mỗi từ một giây.

Phát triển trí nhớ và khắc phục sự quên cho các em chậm phát triển trí tuệ

là một việc hết sức khó khăn, phức tạp. Để khắc phục dần những khó khăn cho

trẻ chậm phát triển trí tuệ trong việc ghi nhớ, cần phải có các biện pháp đặc thù

trong việc giáo dục và dạy dỗ trẻ. Trong tất cả các giờ học với trẻ cần phải chú ý

đến việc phát triển các loại trí nhớ.

Những đứa trẻ có vấn đề cũng như những đứa trẻ phát triển bình thường

khác đều có sự phát triển vượt trội của một số dạng trí nhớ và chúng tham gia

vào hoạt động này hay hoạt động khác của trẻ với những mức độ khác nhau.

Các nhà sư phạm và những bậc phụ huynh cần phải là những nhà quan sát

tinh ý để thấy được các loại (hình) trí nhớ nổi trội và cân nhắc đến điều này khi

đưa vào hoạt động của trẻ những bài tập để bước đầu hình thành loại trí nhớ chủ

đạo, sau đó phát triển các loại trí nhớ khác. Việc phát triển các loại trí nhớ cho

phép hình thành và củng cố ở trẻ những tri giác hình ảnh thích hợp của thế giới

hiện thực xung quanh. Và cái chính là tri giác những hình ảnh đa dạng là cơ sở

để hình thành những khái niệm khái quát, linh hoạt hơn về vật thể và hiện tượng

của môi trường xung quanh.

2.5 Đặc điểm phát triển tình cảm

Sự rối loạn trong quá trình phát triển tâm lý và thể chất ở trẻ em chậm

phát triển trí tuệ đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển tình cảm và cảm xúc

của trẻ. Một trong những biểu hiện đặc trưng đó là ở trẻ xuất hiện nhiều loại

phản ứng mang tính xúc cảm khác nhau: tự vệ-công kích, tự vệ -thụ động “quá

trẻ con” (G.E.Xukhareva-1959). Tất cả đều là dạng thần kinh ban đầu của nhân

cách. Trong đó, ở một số trẻ là sự hung dữ, hành động không nhất quán, những

hành vi thiếu suy nghĩ, còn ở một số trẻ khác là sự nhút nhát, hay khóc nhè,

thiếu tự tin, đa nghi, thiếu việc biểu hiện tính sáng tạo và niềm đam mê. Trẻ

chậm phát triển trí tuệ thường tự đánh giá cao, có tính ích kỷ, thiếu tính yêu lao

động, không có khả năng đồng cảm và tự hạn chế, có xu hướng về bệnh cảm xúc

mạnh. Do ảnh hưởng của sự rối loạn trí tuệ nên ở nhóm trẻ này thường không có

những khái niệm về bản thân, về những người xung quanh trẻ, trẻ không biết

thiết lập mối quan hệ và bày tỏ thái độ tích cực của mình với người khác.

Chúng ta thấy rằng ở trẻ chậm phát triển trí tuệ sự rối loạn hành vi và cảm

xúc cũng biểu hiện rất rõ. Tính tích cực trong phạm vi tình cảm của trẻ chậm

phát triển trí tuệ rất hạn chế, chúng thờ ơ và gần như vô cảm đối với mọi sự vật

hiện tượng xung quanh. Trẻ chậm phát triển trí tuệ thường không thích chơi

những trò chơi tập thể, trẻ không quan tâm đến bạn bè cùng lứa tuổi, không chơi

cạnh bạn và quan sát những trẻ khác. Trẻ rất khó khăn trong việc hợp tác với

người lớn như bố, mẹ, anh chị, cô giáo trong sinh hoạt hàng ngày. Chính vì lẽ

đó, trong cuộc sống, ở nhà cũng như ở trường, cha mẹ và các giáo viên cần phải

có sự điều chỉnh kịp thời và phù hợp những biểu hiện tình cảm và cảm xúc của

trẻ, thông qua một số các loại hình hoạt động như: âm nhạc, mỹ thuật, môi

trường xung quanh, làm quen văn học, vui chơi…để làm cho cuộc sống của trẻ

thêm phong phú, tràn ngập cảm xúc tốt đẹp, hình thành cách ứng xử phù hợp và

hài hoà của trẻ đối với bạn bè cùng tuổi và những người lớn xung quanh, hình

thành ở trẻ các phẩm chất tốt đẹp đó là lòng vị tha, tính đôn hậu và kiên trì, khái

niệm về tinh thần giúp đỡ lẫn nhau,… Điều cơ bản nhất là tạo cho trẻ khả năng

bước vào cuộc sống xã hội một cách tự tin và độc lập.

3. Nhu cầu và khả năng của trẻ chậm phát triển trí tuệ

3.1.Nhu cầu của trẻ chậm phát triển trí tuệ

Trẻ chậm phát triển trí tuệ cũng có những nhu cầu như trẻ bình thường

nếu không muốn nói đó là những nhu cầu vô cùng mạnh mẽ và cấp bách. Tuy

nhiên, những hạn chế do khuyết tật gây ra có ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt

động thể chất và tinh thần. Vì vậy, các em có những nhu cầu cấp bách đòi hỏi

phải hỗ trợ, kích thích nhu cầu cũng như mong muốn, nỗ lực để đáp ứng của

chính bản thân trẻ, giúp các em có thể tham gia hoạt động và hoà nhập với xã

hội dễ dàng.

Những nhu cầu cơ bản của trẻ chậm phát triển trí tuệ là :

+ Nhu cầu cơ bản về ăn, mặc, ở và chăm sóc y tế

+ Nhu cầu được vui chơi, giải trí: thấy những trẻ khác vui chơi các em

cũng rất muốn được tham gia, được chơi đặc biệt là những trò chơi vui nhộn

hấp dẫn… Trẻ rất thích xem các chương trình trò chơi, chương trình thiếu nhi

vui nhộn trên TV, nghe đài…

+ Nhu cầu được đi học: Các em cũng rất thích được đi học, mong muốn

được đến trường. Biểu hiện: trẻ rất thích cầm bút viết mặc dù chỉ viết được

những chữ rất đơn giản, có khi chỉ là những nét vẽ nguệch ngoạc, trẻ rất thích

đeo cặp sách….

+ Nhu cầu về an toàn: Nhiều trẻ chậm phát triển rất e dè, mất tự tin, các

em không thích tiếp xúc với người lạ

+ Nhu cầu khẳng định bản thân: Nhiều trẻ chậm phát triển trí tuệ rất muốn

được thể hiện trước đám đông: múa, hát..

3.2. Khả năng của trẻ chậm phát triển trí tuệ

Theo quan điểm của Tật học hiện đại thì trẻ khuyết tật không phải ít phát

triển hơn so với trẻ bình thường mà chúng phát triển theo một chiều hướng khác.

Mọi trẻ em sinh ra và lớn lên trong xã hội loài người đều có những nhu cầu cơ

bản về cơ thể, sự an toàn và những khả năng nhất định. Trẻ khuyết tật cũng có

những nhu cầu cơ bản và khả năng nhất định tuy ở những mức độ khác nhau so

với trẻ em bình thường. Trẻ chậm phát triển trí tuệ cũng có những khả năng nhất

định. Đó là biết mặc quần áo, vệ sinh nhà cửa, lau rửa bát chén… Trẻ cũng có

khả năng múa, làm xiếc (uốn thân, ngồi xếp bằng)…trẻ có khả năng nhận biết

các hiệu lệnh….tất nhiên mức độ khả năng của trẻ có thấp hơn những trẻ bình

thường rất nhiều.

Trẻ có thể tham gia các hoạt động như mọi thành viên khác trong cộng

đồng. Tuy nhiên trẻ có được tham gia các hoạt động đó để thể hiện và phát triển

các tiềm năng của bản thân hay không tuỳ thuộc phần lớn vào sự tạo điều kiện

của gia đình, cộng đồng và toàn xã hội.

Tải về để xem bản đầy đủ

30 trang huongnguyen 26/01/2025 140

Download

Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Kinh nghiệm giúp học sinh chậm phát triển trí tuệ hòa nhập trong Lớp 1", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_kinh_nghiem_giup_hoc_sinh_cham_phat_trien_tri_tue_hoa_n.doc