SKKN Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên Lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng bản đồ tư duy
Như chúng ta đã biết, không có phương pháp dạy học nào là vạn năng. Bản thân mỗi phương pháp đều thể hiện những ưu, nhược điểm riêng của nó. Tuy nhiên, một phương pháp có nhiều ưu điểm, đáp ứng được yêu cầu đổi mới và có thể vận dụng tốt vào quá trình dạy học hiện nay đó chính là phương pháp BĐTD. BĐTD không những giúp các nhà quản lý, giúp người thầy đổi mới công tác quản lý, đổi mới phương pháp đạt hiệu quả mà còn giúp người thầy có một cái nhìn tổng thể nắm chắc mục tiêu, không bỏ sót việc. Sử dụng BĐTD người thầy sẽ hình dung ra toàn bộ các hoạt động của quá trình lên lớp và có thể dự kiến tốt được tình huống Sư phạm có thể xảy ra. Từ đó người thầy có thể tự tin hơn trong quá trình giảng dạy làm cho tiết học trở lên nhẹ nhàng, sinh động, hiệu quả không đơn điệu, nhàm chán.
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
A. PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành
Trung ương Đảng đã khẳng định: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là
sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân…Đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm,
tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều
kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà
nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục - đào tạo và việc tham gia
của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc
học, ngành học.” Chính vì vậy, nâng cao chất lượng giáo dục được xem là
nhiệm vụ hàng đầu của ngành giáo dục. Toàn ngành đã tích cực thực hiện các
biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn,
nghiệp vụ cho giáo viên, duy trì sĩ số học sinh, đẩy mạnh công tác phụ đạo học
sinh có học lực yếu kém, tăng cường kỷ cương, nề nếp dạy và học trong nhà
trường. Tổ chức giảng dạy 2 buổi/ngày cho học sinh ở các trường Tiểu học là
các biện pháp mà các nhà trường đã và đang thực hiện nhằm nâng cao chất
lượng. Chất lượng giáo dục là kết quả đánh giá hữu hiệu nhất phương pháp dạy
và học của thầy và trò vì hai nội dung giống nhau mà áp dụng các phương pháp
dạy và học khác nhau thì sẽ đưa đến các kết quả khác nhau. Để chất lượng dạy
và học đi vào chiều sâu thì cần tiến hành công cuộc đổi mới phương pháp học
tập trong trường học : đổi mới cả cách "dạy" lẫn cách "học". Kinh nghiệm cho
thấy phương pháp "người học chủ động", "người học là trung tâm" đã là nguồn
sáng tạo và là động lực tiến bộ của nhiều nước trên thế giới ngày nay.
Trong kỷ nguyên công nghệ thông tin đang đóng vai trò chiếm lĩnh hiện nay,
nguồn tài liệu học tập nghiên cứu như: sách, tạp chí, báo, các kỹ yếu,…rất
phong phú. Vì vậy, trong công tác giáo dục, ngoài vấn đề truyền đạt kiến thức
cho học sinh, giáo viên cần hướng học sinh đến một phương pháp học tập tích
cực và tự chủ để lĩnh hội tri thức, và giáo viên cũng cần có phương pháp nghiên
cứu để luôn cập nhật kịp thời tri thức của thế giới. Với “biển thông tin” như thế,
để tiếp cận tốt cần có phương pháp giúp hệ thống lại những kiến thức đó. Việc
xây dựng được một “hình ảnh” thể hiện mối liên hệ giữa các kiến thức, sẽ mang
lại những lợi ích đáng quan tâm về các mặt: ghi nhớ, phát triển nhận thức, tư
duy, óc tưởng tượng và khả năng sáng tạo…Một trong những công cụ hết sức
hữu hiệu để tạo nên các “hình ảnh liên kết” là Bản đồ tư duy (BĐTD) nhằm
khắc phục tình trạng đọc - chép đặc biệt với học sinh lớp 4, 5. Bản đồ tư duy là
công cụ hữu ích trong giảng dạy, học tập giúp giáo viên và học sinh trình bày
1/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
các ý tưởng, tóm tắt, hệ thống hóa kiến thức của một bài học, một chủ đề, một
chương trình hay cuốn sách …một cách rõ ràng, mạch lạc, logic và đặc biệt dễ
phát triển ý tưởng. Việc áp dụng BĐTD trong dạy học không đòi hỏi nhiều thời
gian, không phải đầu tưu nhiều về kinh phí, vừa có thể dùng các phương tiện
đơn giản như phấn màu, bút màu, giấy nháp, bìa, mặt sau của tờ lịch …vừa có
thể ứng dụng công nghệ thông tin (dùng phần mềm Mindmap) để thiết kế. Dạy
học với BĐTD mang lại hiệu quả cao, đồng thời dễ dạy, dễ học thích hợp điều
kiện của mọi vùng miền đất nước, phù hợp với khả năng của giáo viên và trình
độ khác nhau của các em học sinh. Chính vì vậy tôi chọn và áp dụng thành công
đề tài “ Một số kinh nghiệm trong việc chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên khối 4 dạy
học bằng bản đồ tư duy trong môn Toán”. Trong khuôn khổ bài viết này, tôi
đưa ra một số giải pháp tích cực thông qua việc sử dụng BĐTD nhằm giúp quá
trình giảng dạy và học tập đạt hiệu quả cao. Nâng cao chất lượng dạy và học
cũng là một trong những tiêu chí xây dựng “Trường học thân thiện - học sinh
tích cực”
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
- Giúp GV có cái nhìn tổng quát cho toàn phân môn Toán
- Giúp GV dễ dàng hoàn thành kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chuẩn kiến thức,
kĩ năng của Bộ GD&ĐT ban hành.
- HS dễ dàng tiếp thu kiến thức thông qua BĐTD, vận dụng vào bài học, trong
cuộc sống hàng ngày, phát huy tính tích cực trong học tập.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
- Hoạt động dạy, học môn Toán lớp 4 trường Tiểu học
IV. ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT:
………………………………………………..
- Học sinh lớp 4A, 4C trường Tiểu học
……………………………………………………………………………
- Thời gian áp dụng: năm học 2013-2014; 2014-2015
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Đọc và tham khảo các sách lí luận DH để tìm hiểu cơ sở lí luận cần thiết cho
việc đổi mới phương pháp dạy học, phát triển tư duy sáng tạo cho HS.
- Tìm hiểu các bài dạy bằng BĐTD để chọn bài phù hợp với nội dung.
- Tìm hiểu thực tế nội dung kĩ năng qua các tiết dạy học của GV có áp dụng
BĐTD.
V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
- Chương trình, nội dung dạy môn Toán 4 bằng BĐTD
VI. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
- Tìm hiểu thực trạng của việc dạy và học Toán nói chung, Toán 4 nói riêng
2/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
- Tìm hiểu khung chương trình của phân môn Toán 4. Hệ thống kiến thức bằng
BĐTD ở từng bài học, áp dụng BĐTD trong dạy học.
- Đánh giá kết quả sau khi vận dụng BĐTD trong dạy học Toán 4
B. PHẦN THỨ HAI: NHỮNG BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO, BỒI DƯỠNG
GIÁO VIÊN LỚP 4 DẠY HỌC TOÁN TỐT BẰNG BẢN ĐỒ TƯ DUY
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC DẠY HỌC TOÁN 4 BẰNG
BĐTD CHO HỌC SINH
1. Cơ sở lí luận:
1.1. Cơ sở khoa học về phương pháp dạy học theo BĐTD:
Như chúng ta đã biết, không có phương pháp dạy học nào là vạn năng.
Bản thân mỗi phương pháp đều thể hiện những ưu, nhược điểm riêng của nó.
Tuy nhiên, một phương pháp có nhiều ưu điểm, đáp ứng được yêu cầu đổi mới
và có thể vận dụng tốt vào quá trình dạy học hiện nay đó chính là phương pháp
BĐTD. BĐTD không những giúp các nhà quản lý, giúp người thầy đổi mới
công tác quản lý, đổi mới phương pháp đạt hiệu quả mà còn giúp người thầy có
một cái nhìn tổng thể nắm chắc mục tiêu, không bỏ sót việc. Sử dụng BĐTD
người thầy sẽ hình dung ra toàn bộ các hoạt động của quá trình lên lớp và có thể
dự kiến tốt được tình huống Sư phạm có thể xảy ra. Từ đó người thầy có thể tự
tin hơn trong quá trình giảng dạy làm cho tiết học trở lên nhẹ nhàng, sinh động,
hiệu quả không đơn điệu, nhàm chán.
Còn đối với học sinh, sử dụng BĐTD trong học tập, các em sẽ biết cách học
và tự học một cách có chủ đích, không thuộc lòng, thuộc vẹt một cách máy móc.
Các em sẽ nhớ nhanh, nhớ lâu, hiểu sâu các kiến thức trọng tâm cơ bản, biết liên
tưởng, liên kết thành một hệ thống các kiến thức có liên quan với nhau và đặc
biệt các em có thể thuộc bài ngay tại lớp, tập trung được sức mạnh tập thể, tự tin
và sáng tạo hơn.
a. Bản đồ tư duy là gì?
BĐTD hay còn gọi là sơ đồ tư duy, lược đồ tư duy, sơ đồ cây…. Là hình
thức ghi chép nhằm tìm tòi, đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý
chính của một nội dung, hệ thống hóa một chủ đề...Bằng cách kết hợp việc sử
dụng hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết. Đây là một sơ đồ mở, nó phát huy
được tối đa khả năng sáng tạo của mỗi người. Với mục tiêu giúp chúng ta sử
dụng tối đa khả năng của bộ não, Tony Buzan đã đưa ra sơ đồ tư duy để giúp
mọi người thực hiện được mục tiêu này.
b. Vai trò của bản đồ tư duy:
3/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
BĐTD chú trọng tới hình ảnh, màu sắc, với các mạng lưới liên tưởng (các
nhánh). Có thể vận dụng BĐTD vào hỗ trợ dạy học kiến thức mới, củng cố kiến
thức sau mỗi tiết học, ôn tập hệ thống hóa kiến thức sau mỗi chương, mỗi học
kì... và giúp cán bộ quản lí giáo dục lập kế hoạch công tác.
BĐTD là một công cụ tổ chức tư duy nền tảng, có thể miêu tả nó là một kĩ
thuật hình họa với sự kêt hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắc phù hợp
với cấu trúc, hoạt động và chức năng của não bộ giúp con người khai thác tiềm
năng vô tận của não bộ. Nó được coi là sự lựa chọn cho toàn bộ trí óc hướng tới
lối suy nghĩ mạch lạc. Theo nhà phát minh thì “một hình ảnh co giá trị hơn cả
ngàn từ” và “màu sắc cũng có tác dụng kích thích não như hình ảnh. Màu sắc
mang đến cho BĐTD những rung động cộng hưởng, mang lại sức sống và năng
lượng vô tận cho tư duy sáng tạo”
Ở vị trí trung tâm, BĐTD là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện một ý
tưởng hay khái niệm chủ đạo. Từ ý trung tâm hay hình ảnh trung tâm tỏa ra các
nhánh chính, ta gọi là nhánh cấp 1, từ các nhánh chính lại có sự phân nhánh đến
các nhánh phụ gọi là nhánh cấp 2 để nghiên cứu sâu hơn. Cứ thế, sự phân nhánh
cứ tiếp tục và các khái niệm hay hình ảnh luôn được kết nối với nhau. Chính sự
liên kết này sẽ tạo ra một “bức tranh tổng thể” mô tả về ý trung tâm một cách
đầy đủ và rõ ràng.
Theo một số kết quả nghiên cứu, BĐTD giúp thể hiện ra bên ngoài cách
thức mà não bộ chúng ta hoạt động. Khi có một thông tin mới được đưa vào, để
được lưu trữ và tồn tại, chúng cần kết nối với các thông tin cũ đã tồn tại trước
đó.
Việc sử dụng các từ khóa, chữ số, màu sắc và hình ảnh sẽ đem lại một
công dụng lớn vì huy động được cả ban cầu não phải và trái cùng hoạt động. Sự
kết hợp này sẽ làm tăng cường các liên kết giữa hai bán cầu não và kết quả là
tăng cường trí tuệ và tính sáng tạo của chủ nhân bộ não. BĐTD là một công cụ
hữu ích trong học tập, giảng dạy vì chúng giúp GV và học sinh trong việc trình
bày các ý tưởng một cách rõ ràng, suy nghĩ sáng tạo, học tập thông qua biểu đồ,
tóm tắt thông tin của một bài học hay cuốn sách, bài báo hệ thống lại kiến thức
đã học tăng cường khả năng ghi nhớ, đưa ra ý tưởng mới …
Do sự kết hợp giữa đường nét, màu sắc, chữ viết và hình ảnh liên tưởng
nên BĐTD như một “bức tranh hội họa - kiến thức”. Lứa tuổi tiểu học là lứa tuổi
học mà chơi, chơi mà học, tò mò, hiếu động. Sự hứng thú, khả năng tập trung
chú ý của HS thường được kích thích bởi những hình ảnh đẹp mắt - BĐTD phát
huy được thế mạnh đó.
Ưu điểm của cách ghi chép bằng bản đồ tư duy:
4/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
- Lôgic, mạch lạc
- Trực quan, dễ nhìn, dễ hiểu, dễ nhớ do nó được thể hiện bởi màu sắc, liên kết,
liên hệ giữa các ý của một vấn đề.
- Nhìn thấy “bức tranh” tổng thể mà lại chi tiết
- Dễ dạy, dễ học, dễ nhớ
- Kích thích hứng thú học tập của học sinh
- Giúp mở rộng ý tưởng, đào sâu kiến thức
- Giúp hệ thống hóa kiến thức
- Giúp ôn tập kiến thức
- Giúp ghi nhớ nhanh, nhơ sâu, nhớ lâu kiến thức
Kiểu ghi chép của BĐTD thể hiện bằng hình ảnh, đường nét, màu sắc
được trải theo các hướng không có tính tuần tự và có độ thoáng, giúp dễ dàng
phát triển ý tưởng nhanh hơn so với cách ghi chép thông thường theo kiểu xuống
dòng. Điểm mạnh nhất của BĐTD là giúp phát triển ý tưởng và không bỏ sót
tưởng. Việc xây dựng được một hình ảnh thể hiện mối liên hệ giữa các kiến thức
sẽ mang lại những lợi ích đáng quan tâm về các mặt: ghi nhớ, phát triển nhận
thức, tư duy, óc tưởng tượng và khả năng sáng tạo…BĐTD vừa giúp nhìn được
khái quát toàn bộ vấn đề, vừa nhìn được cái cụ thể trong cái tổng thể đó.
1.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo BĐTD:
* Đối với học sinh:
+ BĐTD giúp học sinh học được phương pháp học: Việc rèn luyện
phương pháp học cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học
mà còn là mục tiêu dạy học. Thực tế cho thấy một số học sinh học rất chăm chỉ
nhưng vẫn học kém, các em này thường học bài nào biết bài đấy, học phần sau
đã quên phần trước và không biết liên kết các kiến thức với nhau, không biết vận
dụng kiến thức đã học trước đó vào những phần sau. Phần lớn số học sinh này
khi đọc sách hoặc nghe giảng trên lớp không biết cách tự ghi chép để lưu thông
tin, lưu kiến thức trọng tâm vào trí nhớ của mình. Sử dụng thành thạo BĐTD
trong dạy học học sinh sẽ học được phương pháp học, tăng tính độc lập, chủ
động, sáng tạo và phát triển được tư duy.
+ Giúp học sinh học tập một cách tích cực: Một số kết quả nghiên cứu cho
thấy bộ não của con người sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm cái mà do chính mình
tự suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngôn ngữ của mình, vì vậy việc sử dụng BĐTD
giúp học sinh học tập một cách tích cực, huy động tối đa sự tư duy và sáng tạo
của học mình, từ đó nhớ bài lâu và hiểu bài sâu.
+ Học sinh tự vẽ BĐTD có ưu điểm: Phát huy tối đa tính sáng tạo, phát
triển năng khiếu hội họa, sở thích của mình, các em tự do chọn màu sắc (xanh,
5/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
đỏ, vàng, tím,…), đường nét (đậm, nhạt, thẳng, cong…), các em tự “sáng tác”
nên trên mỗi BĐTD thể hiện rõ cách hiểu, cách trình bày kiến thức của từng học
sinh và BĐTD do các em tự thiết kế vì vậy các em yêu quí, trân trọng “tác
phẩm” của mình.
- Đối với giáo viên:
+ Bản đồ tư duy - phương pháp dạy học bằng cách sử dụng đồng thời hình
ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết, với sự tư duy tích cực không chỉ tạo hứng thú
trong học tập của học sinh mà còn góp phần đổi mới và làm phong phú các
phương pháp giáo dục tích cực.
+ Dạy học bằng BĐTD dành nhiều thời gian cho học sinh làm việc, chia
sẻ với bạn bè, công việc của giáo viên đỡ vất vả nhiều so với cách dạy truyền
thống. Dạy học bằng BĐTD giúp học sinh thuộc bài ngay tại lớp, nhớ nhanh,
nhớ sâu, nhớ lâu và nhớ chính xác những nội dung bài học. Dạy học bằng
phương pháp BĐTD giúp các em không thấy nhàm chán vì bài học dài dòng mà
luôn sôi nổi, hào hứng từ đầu đến cuối tiết học.
+ Dạy học bằng BĐTD sẽ nâng cao hiệu quả trong việc củng cố kiến thức,
rèn các kỹ năng và phát triển tư duy lôgíc cho HS. Với chủ trương giảm tải
nhưng không giảm yêu cầu, dạy bằng BĐTD sẽ làm cho cô và trò không bị mất
thời gian vào các chi tiết vụn vặn, trùng lặp mà tập trung thảo luận sâu và phát
triển vấn đề cốt lõi của bài.
+ Dạy học bằng BĐTD còn có tác dụng phân loại đối tượng học sinh: học
sinh khá, giỏi phát huy được khả năng sáng tạo, lập BĐTD theo sự hiểu biết của
mình hiểu bài, nhớ bài sâu và lâu. Trái lại học sinh học trung bình trở xuống khó
tiếp cận vận dụng chậm, lười tư duy. Do đó dạy học theo BĐTD giáo viên cần
dành thời gian hướng dẫn cho những đối tượng học sinh này nhiều hơn.
2. Cơ sở thực tiễn:
2.1. Chương trình học Toán 4 học sinh được học:
a. Về số và phép tính:
* Số tự nhiên:
- Đặc điểm chủ yếu của dãy số tự nhiên
- Đọc, viết, so sánh, sắp xếp các số tự nhiên
- Cộng, trừ, nhân, chia số tự nhiên
- Tìm thành phần chưa biết
- Tính giá trị của biểu thức có 3 dấu phép tính, biểu thức có chứa 1, 2, 3 chữ
- Tính chất giao hoán, kết hợp, nhân 1 tổng với 1 số và vận dụng vào giải toán
- Nhân, chia nhẩm với 10, 100, 1000, …; nhân số có 2 chữ số với 11
- Dấu hiệu chia hết cho 2; 3; 5; 9
6/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
* Phân số:
- Nhận biết về PS;
- Đọc, viết, tính chất, rút gọn PS, quy đồng mS, so sánh 2 PS
- Cộng, trừ, nhân, chia PS
b. Về đo lường:
- Biết mới quan hệ giữa yến, tạ, tấn với kg; giây, phút, giờ; ngày và giờ, năm và
thế kỉ; dm2 và cm2, dm2 và m2; km2 và m2
- Biết đổi các đơn vị đo đại lượng thông dụng
c. Về các yếu tố hình học:
- Nhận biết: góc tù, bẹt; 2 đường thẳng vuông góc, //; 1 số đặc điểm về cạnh, góc
của hình chữ nhật, hình vuông, hình bình hành, hình thoi
- Biết vẽ: đường cao tam giác, 2 đường thẳng vuông góc, 2 đường thẳng //; hình
chữ nhật, hình vuông khi biết độ dài các cạnh
- Biết thính chu vi, diện tích hình bình hành, hình thoi.
d. Về yếu tố thống kê và tỉ lệ bản đồ
- Biết đọc và nhận định các số liệu trên biểu đồ cột
- Ứng dụng của tỉ lệ bản đồ vào thực tế
e. Về giải toán có lời văn:
- Biết tự tóm tắt bài toán bằng cách ghi ngắn gọn hoặc bằng sơ đồ, hình vẽ.
- Biết giải và trình bày bài giải các các bài toán có đến 3 bước tính, trong các bài
toán: Tìm số TB cộng, tìm 2 số khi biết tổng và hiệu 2 số, tìm 2 số khi biết tổng
(hoặc hiệu) và tỉ số của 2 số đó.
2.2. Thực trạng về việc dạy học Toán áp dụng bằng BĐTD ở Tiểu học nói
chung, Toán 4 nói riêng:
Từ 15 đến 20 năm nay, nhiều nước trên thế giới đã ứng dụng BĐTD trong
giảng dạy, học tập, làm việc, kinh doanh lập kế hoạch. Ở Việt Nam việc sử dụng
BĐTD trong giảng dạy đã có từ lâu nhưng chỉ dưới dạng sơ đồ hệ thống kiến
thức đơn giản và chỉ áp dụng cho một số bộ môn. Trong những năm gần đây, TS
Trần Đình Châu và TS Đặng Thị Thu Thủy, cùng các cán bộ Viện Nghiên cứu
Giáo dục Việt Nam, đã tìm tòi nghiên cứu để cụ thể hóa việc ứng dụng BĐTD
vào dạy học tại Việt Nam. Cùng với các phương pháp dạy học tích cực khác,
việc triển khai dạy học bằng BĐTD chính là một công cụ phù hợp mà các
trường đang thực hiện để tiến hành giảm tải đạt chất lượng, làm phong phú thêm
PPDH tích cực đã và đang thực hiện.
Qua nắm bắt tình hình và trao đổi với GV khối 4 về việc giảng dạy có liên
quan đến BĐTD bản thân tôi nhận thấy:
7/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
a. Về phía giáo viên: Khi giảng dạy một tiết có liên quan đến BĐTD rất
đơn giản, chỉ cần lấy sẵn một tiết nào đó có ở mạng Internet và chỉnh sửa đôi
chút là được. Trong giáo án thì không thể hiện rõ từng bước tiến hành sử dụng
BĐTD như thế nào, thông qua BĐTD giáo viên chưa hướng dẫn cụ thể cho học
sinh cách thiết kế và sử dụng nắm bắt kiến thức ở BĐTD ra sao. Bên cạnh đó
một số giáo viên chưa thật sự chú trọng và còn tẻ nhạt với phương pháp dạy học
này.
- Đa phần GV còn ngại trong việc dạy này bởi vì thời gian chuẩn bị nhiều
đối với các bài ôn tập chương, các đợn vị kiến thức lớn.
- Trình độ tin học của GV còn hạn chế nên việc sử dụng các phần mềm hỗ
trợ vẽ BĐTD gặp khó khăn.
- Các trang thiết bị hiện đại ở các lớp còn quá ít nên việc thể hiện nhiều
tiết dạy có ứng dụng CNTT cùng lúc là không thể tiến hành được. Hầu hết các
lớp không có máy chiếu đa vật thể nên việc chiếu kết quả học tập của HS còn
khó khăn.
b. Về phía học sinh:
- Với địa bàn tương đối khó khăn, sự quan tâm của CMHS đến học sinh
chưa nhiều, ham muốn học tập không rõ nét. Chính vì vậy, chất lượng học tập,
sự sáng tạo, tư duy của học sinh còn yếu nên việc sử dụng BĐTD trong học tập
của các em vẫn gặp khó khăn. Hầu như các em chưa có thói quen tìm hiểu, vận
dụng, sáng tạo mà chỉ quen nghe, quen ghi chép những gì mà giáo viên nói.
- Học sinh chưa có thói quen chuẩn bị đồ dùng học tập như giấy A4, bút
màu, bút chì, tẩy hoặc bảng phụ trong tiết học Toán mà chỉ dùng cho trong tiết
học Mỹ thuật. Mặt khác, học sinh chưa hiểu rõ cách thể hiện nội dung, kiến thức
như thế nào trong việc thiết kế và sử dụng bản đồ tư duy.
- HS các lớp dưới GV ít dùng BĐTD nên ở lớp 4 dạy học bằng BĐTD sẽ
gặp khó khăn.
II. MỘT SỐ KINH NGHIỆM CHỈ ĐẠO GIÚP GIÁO VIÊN DẠY HỌC
TOÁN 4 BẰNG BẢN ĐỒ TƯ DUY.
1. Giới thiệu một số phần mềm dùng để tạo BĐTD:
Một BĐTD có thể được thực hiện dễ dàng trên một tờ giấy với các loại
bút màu khác nhau, tuy nhiên, cách thức này có nhược điểm là khó lưu trữ, thay
đổi, chỉnh sửa. Một giải pháp được hướng đến là sử dụng các phần mềm để tạo
ra sơ đồ tư duy. Một số phần mềm tiêu biểu trong thể loại “phần mềm mind
mapping” (mind mapping software).
8/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
Phần mềm Buzan’s iMindmap™: một phần mềm thương mại, tuy
nhiên có thể tải bản dùng thử 30 ngày. Phần mềm do công ty Buzan Online Ltd.
Phần mềm Inspiration: sản phẩm thương mại của công ty Inspiration
Software, Inc. Sản phẩm có phiên bản dành cho trẻ em (các em từ mẫu giáo đến
lớp 5) rất dễ dùng và nhiều màu sắc. Có thể dùng thử 30 ngày. Trang chủ tại
Phần mềm Visual Mind: sản phẩm thương mại của công ty Mind
Technologies. Phần mềm dễ sử dụng và linh hoạt trong sắp xếp các nút chứa từ
Phần mềm FreeMind: sản phẩm hoàn toàn miễn phí, được lập trình
trên Java. Các icon chưa được phong phú, tuy nhiên chương trình có đầy đủ
chức năng để thực hiện mind mapping. Trang chủ tại:
Ngoài ra, chúng ta còn có thể tham khảo một danh sách các phần mềm
loại mind mapping tại địa chỉ sau:
2. Các biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên khối 4 dạy tốt - học tốt bằng
BĐTD ở môn Toán:
2.1. Chỉ đạo giáo viên sử dụng các phần mềm thiết kế BĐTD:
Để vận dụng BĐTD vào quá trình dạy, trước hết cần phải vẽ thiết kết
BĐTD trên phần mềm. Các bước để thiết kế một BĐTD trên phần mềm:
Bước 1: Xác định từ khóa
Mind Map được tạo thành bởi hầu hết các từ khóa (key word) nên nó tiết
kiệm được rất nhiều thời gian cho giáo viên. Chỉ với những từ khóa giáo viên đã
có thể nắm bắt được hết nội dung của tất cả những điều đang muốn ghi nhớ rồi.
Vậy từ khóa là gì? Làm sao xác định được từ khóa trong một bài, một chương:
Đầu tiên, giáo viên cần nghiên cứu kỹ mục tiêu, nội dung từng dạng bài,
từng chương nên tự tập cho mình thói quen chỉ chú ý đến từ khóa, ghi nhớ từ
khóa là đủ để chúng ta nắm bắt được toàn bộ nội dung cần truyền đạt. Ngoài ra,
từ khóa là một yếu tố không thể thiếu của Mind Map, bạn sẽ phải dùng những từ
khóa đó để lập nên Mind Map cho chính mình.
Ví dụ: Với dạng bài các phép tính trên phân số từ khóa: Phép tính trên phân số
Với chương về phân số từ khóa sẽ là: Phân số
9/31
Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng BĐTD
Bước 2 : Vẽ chủ đề ở trung tâm.
Diễn đạt chủ đề trung tâm bằng một từ khoá, hình ảnh hay bản vẽ, nếu kết
hợp cả 2 thì càng tốt. Theo Tony Buzan, một hình ảnh có thể diễn đạt ý tưởng
tương đương với 1000 từ vựng. Hình ảnh càng hấp dẫn thì càng làm tinh thần
tập trung, não bộ hoạt động hưng phấn và làm việc hiệu quả hơn. Bước này giáo
viên sẽ vẽ từ chủ đề ở chính giữa, từ đó mới phát triển ra các ý khác ở xung
quanh nó. Giáo viên có thể tự do sử dụng tất cả các màu sắc sao cho phù hợp.
Chủ đề trung tâm cần gây sự chú ý để chúng ta dễ nhìn nhận vấn đề, do đó, bạn
nên vẽ chủ đề to.
Bước 3 : Vẽ thêm các tiêu đề phụ (nhánh cấp 1)
- Tiêu đề phụ nằm trên các nhánh dày để làm nổi bật
- Tiêu đề phụ nên gắn liền với trung tâm
- Tiêu đề phụ nên được vẽ theo hướng chéo góc chứ không nằm ngang, như vậy
nhiều nhánh phụ khác có thể được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng hơn.
- Luôn để các nhánh của Bản đồ tư duy gấp khúc tự nhiên, điều này làm cho Bản
đồ tư duy cuốn hút và không bị nhàm chán.
- Sử dụng một từ khoá trên mỗi nhánh ý tưởng.
- Từ khoá phải thật sự ngắn gọn và làm nổi bật được ý nghĩa của nhánh ý tưởng
đó.
- Sử dùng hình ảnh tối đa cho mỗi ý tưởng, một BĐTD sử dụng nhiều hình ảnh
ý nghĩa khiến não bộ tư duy liên tưởng mạnh mẽ hơn.
Bước 4 : Vẽ các nhánh cấp 2, cấp 3, …
- Ở bước này, giáo viên vẽ nối tiếp nhánh cấp 2 vào nhánh cấp 1, nhánh cấp 3
vào
nhánh cấp 2, v.v… để tạo ra sự liên kết.
10/31
Tải về để xem bản đầy đủ
29 trang
06/09/2024
780
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số biện pháp chỉ đạo, bồi dưỡng giáo viên Lớp 4 dạy tốt môn Toán bằng bản đồ tư duy", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_mot_so_bien_phap_chi_dao_boi_duong_giao_vien_lop_4_day.doc
