SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy các biểu tượng hình học cho học sinh Lớp 1

Qua nhiều năm giảng dạy ở lớp 1, tôi nhận thấy việc hình thành các biểu tượng hình học là việc làm quan trọng, quyết định sự thành công trong việc dạy các yếu tố hình học. Nếu giáo viên giúp học sinh hình thành tốt các biểu tượng hình học sẽ giúp các em vận dụng tốt vào việc giải các bài tập có liên quan đến các yếu tốt hình học. Muốn làm được điều đó người giáo viên cần nắm vững mức độ cần đạt của việc hình thành biểu tượng hình học để định hướng đúng phương pháp giảng dạy, không làm quá tải các kiến thức cần truyền đạt.

Download

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG

DẠY CÁC BIỂU TƯỢNG HÌNH HỌC

CHO HỌC SINH LỚP 1

Môn: Toán

Cấp học: Tiểu học

Tên tác giả: Cao Thị Thu Hà

Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Trung Tự

Chức vụ: Giáo viên cơ bản

NĂM HỌC 2018 – 2019

MỤC LỤC

STT

Nội dung

Trang

Phần I: Mở đầu

1. Lý do chọn đề tài

2. Mục đích nghiên cứu

3. Đối tượng nghiên cứu

4. Phương pháp nghiên cứu

5. Phạm vi nghiên cứu

Phần II: Nội dung

1. Cơ sở lý luận

2. Có sở thực tiễn

3. Nội dung chương trình sách giáo khoa Toán 1

4. Thực trạng vấn đề nghiên cứu

5. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy các biểu tượng hình

học cho học sinh lớp 1.

5.1. Biện pháp 1: Hướng dẫn HS hình thành các biểu tượng hình

học

5.2. Biện pháp 2: Vận dụng tốt các phương pháp dạy học Toán

5. 3. Biện pháp 3: Tổ chức dạy học theo nhóm

5.4. Biện pháp 4: Tăng cường sử dụng các trò chơi học tập

6. Kết quả

7. Giáo án minh họa

Phần III: Kết luận

Tài liệu tham khảo

1/21

PHẦN I - MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài :

Xuất phát từ vị trí, vai trò của môn Toán ở bậc tiểu học. Một trong những bộ

phận cấu thành chương trình Toán ở bậc tiểu học là "Những yếu tố hình học". Bộ

môn này được dạy học ở tiểu học mang ý nghĩa chuẩn bị cho việc học môn hình

học ở bậc học phổ thông cơ sở, đồng thời giúp học sinh những hiểu biết cần thiết

khi tiếp xúc với những tình huống toán học trong cuộc sống hàng ngày.

Đặc điểm cấu trúc của chương trình Toán lớp 1 thì "Các yếu tố hình học" lại

nằm xen kẽ ở các nội dung khác, điều này thể hiện tính thống nhất, tích hợp trong

cấu trúc nội dung nên được coi là một ưu điểm. Tuy nhiên cũng tạo ra một số khó

khăn cho cả giáo viên cũng như học sinh trong quá trình truyền đạt và lĩnh hội tri

thức.

Dạy học các yếu tố hình học được tri giác như một toán thể gắn liền với hình

dạng của chúng, chưa chú ý đến việc phân tích các yếu tố, các đặc điểm của hình

(học sinh nhận diện phân loại hình trong một tập hợp vật thật, hình vẽ khác nhau về

kích thước, màu sắc...).

Trong thực tế, việc đổi mới phương pháp dạy học của chương trình thay sách

đã có nhiều phương pháp giúp học sinh học tốt môn toán nói chung, các yếu tố hình

học nói riêng. Song để phù hợp với đối tượng học sinh lớp mình dạy tôi đã tìm tòi

và mạnh dạn áp dụng cách truyền đạt gần nhất để các em hiểu bài. Tuy chưa phải là

tối ưu nhưng cũng là tâm huyết của bản thân góp phần vào việc tháo gỡ khó khăn

khi dạy các yếu tố hình học trong môn toán cho học sinh lớp 1.

Xuất phát từ những lí do trên và cũng là để góp phần nâng cao chất lượng

dạy học các biểu tượng hình học cho học sinh lớp 1, đề tài : "Một số biện pháp

nâng cao chất lượng dạy các biểu tượng hình học cho học sinh lớp 1" được

nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu :

Giúp học sinh phần nào tháo gỡ những khó khăn do sự phát triển tâm sinh lý

chưa đầy đủ để học sinh có phương pháp học toán, chiếm lĩnh tri thức một cách có

hệ thống, khoa học, phát triển năng lực trí tuệ. Bên cạnh đó góp phần hỗ trợ phần

nào cho giáo viên trong việc dạy về các yếu tố hình học ở lớp 1 một cách tích cực

góp phần nâng cao hiệu quả toán học.

Hơn nữa giúp học sinh có hứng thú học Toán nhằm xoá đi mặc cảm về sự tự

2/21

ti của bản thân để hoà mình vào tập thể, đón nhận tiếp thu kiến thức một cách hào

hứng, tự giác, đúng hướng.

Cũng qua đề tài sáng kiến kinh nghiệm này, tôi muốn có trong tay một vốn

kinh nghiệm phục vụ cho việc dạy học sau này.

3. Đối tượng nghiên cứu

Học sinh lớp 1A - trường Tiểu học Trung Tự - Năm học 2018 – 2019

4. Phương pháp nghiên cứu

Để hoàn hành đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp sau:

- Phương pháp nghiên cứu tài liệu để tìm ra nguyên tắc sắp xếp các yếu tố

hình học; nghiên cứu cơ sở lý luận để tìm ra giải pháp dạy các yếu tốt hình học.

- Phương pháp điều tra, quan sát.

- Phương pháp thực nghiệm.

- Phương pháp tổng hợp kinh nghiệm.

5. Phạm vi nghiên cứu

Các dạng toán biểu tượng hình học của môn toán lớp 1.

3/21

PHẦN II - NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận:

Cùng với sự phát triển của xã hội, khả năng nhận thức của học sinh cũng có

những bước phát triển rõ rệt. Vì vậy, vấn đề đổi mới phương pháp dạy toán nói

riêng được các nhà giáo dục cũng như nhiều giáo viên quan tâm. Đã có rất nhiều đề

tài nghiên cứu về nhiều lĩnh vực trong việc giảng dạy toán ở Tiểu học và trong số

đó không ít người nhiều sáng kiến mang lại hiệu quả cao trong việc giảng dạy toán

ở Tiểu học.

Thông qua tiết toán về các biểu tượng hình học, việc dạy các yếu tố hình học

góp phần kích thích sự phát triển tư duy của học sinh. Các yếu tố hình học sẽ giúp

các em nhận thứcvà phân tích tốt hơn thế giới xung quanh. Không ít giáo viên đã

nhận thức được điều này, nhưng do điều kiện nên chưa có giáo viên nào nghiên cứu

vấn đề này. Đây cũng là vấn đề mà các nhà sư phạm cần quan tâm. Với đề tài: "Một

số biện pháp nâng cao chất lượng dạy các biểu tượng hình học cho học sinh lớp 1"

là một vấn đề mới, nên tôi sẽ quyết tâm nghiên cứu vấn đề này.

Một trong những tiêu chí đánh giá tính khoa học của bộ môn toán là mức độ

hoàn thiện các phương pháp dạy học môn toán cũng như phương pháp dạy học bộ

môn khác. Sự đổi mới của xã hội dẫn đến yêu cầu cao đối với chất lượng dạy và

học trong nhà trường đối với việc đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng

nhân tài, sự tiến bộ của khoa học, kỹ thuật đòi hỏi phải đổi mới nội dung và phương

pháp dạy học.

Biện pháp là: Cách sử liệu đối với việc nâng cao chất lượng dạy học các

biểu tượng hình học cho học sinh lớp 1.

Nâng cao chất lượng là: Đưa chất lượng dạy học các biểu tượng hình học

lên mức cao.

Biểu tượng hình học là: Hình ảnh biểu hiện các hình học.

Trong quá trình nghiên cứu lịch sử vấn đề và các cơ sở lí luận vấn đề "Một

số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học các biểu tượng hình học cho học sinh

lớp 1". Tôi nhận thấy rõ hơn về vai trò của môn toán đặc biệt "Các yếu tố hình học"

giúp các em nhận biết Thế giới xung quanh và học tốt các môn học khác.

2. Cơ sở thực tiễn:

Dựa vào quan sát thực tế học sinh lớp 1A tôi thấy: Trình độ nhận thức của

học sinh trong cùng một độ tuổi bị chênh lệch đa số các em còn mải chơi. Chính vì

vậy, khi giảng dạy về biểu tượng hình học trong toán 1, đòi hỏi người giáo viên

4/21

phải biết vận dụng toàn bộ phương pháp dạy học hiện đại. Đồng thời người giáo

viên phải truyền thụ kiến thức cho học sinh một cách trực quan sinh động trong giờ

học, gây sự say mê hứng thú học môn toán.

Chất lượng học tập của các em hiện nay đòi hỏi cao, kết quả học tập rõ rệt

các em có ý thức học tập, luôn học bài, làm bài đầy đủ trước khi đến lớp. Bên cạnh

đó một số em chưa có ý thức trong việc học hành, dành ít thời gian ôn bài, việc tiếp

thu kiến thức còn hạn chế, dẫn đến tình trạng rỗng kiến thức.

Mặt khác phương pháp dạy "Lấy học sinh làm nhân vật trung tâm, chủ đạo

trong học tập, còn giáo viên chỉ là người gợi mở, hướng dẫn" chưa áp dụng triệt để

mà hầu như giáo viên vẫn dùng phương pháp diễn giải, phần nào còn áp đặt. Các

em lười động não, chưa chịu tư duy, suy luận. Do vậy, việc vận dụng khắc sâu kiến

thức, niềm say mê tìm tòi sáng tạo ở học sinh chưa khơi dậy được khả năng vận

dụng chất xám ở học sinh.

Song song với quá trình xem xét thực tế, tôi thấy việc "nâng cao chất lượng

dạy về các biểu tượng hình học cho học sinh lớp 1" cũng như việc sử dụng phương

pháp "Lấy học sinh làm nhân vật trung tâm". Để giảng dạy đựơc áp dụng hoàn toàn

lấy hoạt động học tập của học sinh là hoạt động chủ đạo dưới sự tổ chức hướng dẫn

của giáo viên. Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh sau đó hướng dẫn cách làm,

làm mẫu cho học sinh thực hiện nhiệm vụ được giao theo quy trình.

3. Nội dung chương trình sách giáo khoa Toán 1:

Trong sách giáo khoa toán 1 thì phần "Các yếu tố hình học" được phân bổ

như sau:

Tiết 3: Hình vuông, hình tròn, hình tam giác.

Tiết 69: Điểm, đoạn thẳng.

Tiết 70: Độ dài đoạn thẳng.

Tiết 71: Thực hành đo độ dài đoạn thẳng.

Tiết 98: Điểm ở trong, điểm ở ngoài một hình.

4. Thực trạng vấn đề cần nghiên cứu:

4.1. Về phía học sinh:

Qua nhiều năm dạy các yếu tốt hình học ở lớp 1, tôi nhận thấy:

Những khái niệm cơ bản của phần hình học lớp 1 là: Điểm, đoạn thẳng, hình

vuông, hình tròn, hình tam giác... Đó là những kiến thức rất đơn giản, nghe qua,

nhìn qua tưởng là nhớ ngay và các em cũng dễ thực hành ngay được. Nhưng ngay

chính những kiến thức này, các em dễ bộc lộ những chỗ hổng kiến thức. Với học

5/21

sinh trung bình thì chỉ ít ngày sau khi học, các kiến thức trên đã lẫn lộn, không nhớ

hoặc nhớ không chính xác các kiến thức đó nữa.

Cụ thể: Khi dạy bài "Hình vuông, hình tròn, hình tam giác" các em không

hiểu được cạnh của các hình là một đoạn thẳng hay các em không hiểu được các

đỉnh của các hình là một điểm. Ở các em sự nhận thức chủ yếu bằng trực giác.

Ví dụ 1: Khi làm bài tập về đoạn thẳng, các em còn chưa xác định chắc chắn đoạn

thẳng được nối bởi hai điểm.

Giáo viên hỏi: Hình vẽ dưới đây có bao nhiêu đoạn thẳng?

Đa số học sinh có đáp án (4 đoạn thẳng).

Các em không nhận ra được HO và KO cũng là đoạn thẳng.

Ví dụ 2: Tô màu các hình vuông dưới đây:

Đa số các em chỉ tô màu hình a ; b mà không tô màu hình c.

Giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh thấy được hình c cũng là hình vuông,

hình này chỉ khác hình a ; b là vị trí của hình nằm nghiêng.

4.2. Điều tra tình hình lớp đầu năm học:

Ngày từ đầu năm học, khi nhận lớp 1A, tôi đã tiến hành điều tra tình hình

lớp, đồng thời khảo sát việc nắm các biểu tượng hình học cơ bản mà các em đã

được làm quen ở lớp mẫu giáo. Qua đó, tôi nhận thấy lớp mình dạy còn tồn tại một

số khó khăn như: Một số em hiếu động, mải chơi, thiếu sự quan tâm của gia đình

nên cô giáo khá vất cả trong việc tạo ra hứng thú và lôi cuốn các em vào việc học

toán; việc nắm các biểu tượng hình học cơ bản ở lớp mẫu giáo còn nhiều hạn chế.

6/21

Cụ thể:

Khảo sát đầu năm

Số lượng

Tỷ lệ

16%

70%

14%

Số HS nắm chắc các biểu tượng hình học cơ bản

Số HS mơ hồ các biểu tượng hình học cơ bản

Số HS chưa nắm được các biểu tượng hình học cơ bản

4.3. Về phía giáo viên:

Thực tế cho thấy giáo viên tuân thủ theo nội dung, phương pháp của sách

giáo viên hiện hành, ít có sự suy nghĩ cải tiến.

Mặt khác các bài tập có liên quan đến các yếu tố hình học thường được sắp

xếp vào cuối bài và xuất hiện rải rác nên giáo viên thường coi đó là bài tập khó

dành cho học sinh khá giỏi.

Những nguyên nhân trên tác động tổng hợp làm cho học sinh thiếu tự tin,

không cố gắng vươn lên, kết quả học tập không ổn định.

Biết được các nguyên nhân đó trước thực trạng đặt ra đòi hỏi người giáo viên

phải tự xem xét qúa trình giảng dạy của mình cũng như thường xuyên theo dõi học

sinh. Đây là việc làm vô cùng khó khăn, khó khăn hơn nữa là việc tìm hiểu xem

nên áp dụng biện pháp sao cho phù hợp nhất (do đó cần áp dụng hài hoà các

phương pháp giảng dạy và giáo dục).

5. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy các biểu tượng hình học cho học

sinh lớp 1:

5.1. Biện pháp 1: Hướng dẫn học sinh hình thành các biểu tượng hình học

Qua nhiều năm giảng dạy ở lớp 1, tôi nhận thấy việc hình thành các biểu

tượng hình học là việc làm quan trọng, quyết định sự thành công trong việc dạy các

yếu tố hình học. Nếu giáo viên giúp học sinh hình thành tốt các biểu tượng hình

học sẽ giúp các em vận dụng tốt vào việc giải các bài tập có liên quan đến các yếu

tốt hình học. Muốn làm được điều đó người giáo viên cần nắm vững mức độ cần

đạt của việc hình thành biểu tượng hình học để định hướng đúng phương pháp

giảng dạy, không làm quá tải các kiến thức cần truyền đạt.

Mặt khác, con đường hình thành kiến thức cho học sinh lớp 1 tuân theo sơ

đồ: Thao tác trên đồ vật  Mô hình sơ đồ  Kí hiệu (hoặc khái quát khái niệm,

kiến thức) toán học. Do đó việc hình thành các biểu tượng hình học, tôi thường

tuân theo quy trình sau:

- Đặt vật mẫu hoặc nêu hình ảnh cụ thể trên màn hình.

- Giúp học sinh tự phát hiện, hình thành biểu tượng.

7/21

- Khắc sâu biểu tượng.

Ví dụ: Dạy bài Hình vuông – Hình trong (hình tam giác)

Hình vuông, hình trong, hình tam giác được giới thiệu như một “toàn thể”

gắn liền với hình dạng của chúng (không yêu cầu phân tích các yếu tốt đặc điểm

của hình).

Cụ thể với bài “Hình tam giác”:

- Mực tiêu của bài này là giúp học sinh:

+ Nhận ra và nêu đúng tên hình tam giác.

+ Bước đầu nhận ra hình tam giác từ các vật thật.

- Tôi hình thành biểu tượng hình tam giác như sau:

+ Tôi đưa tấm bìa hình tam giác và giới thiệu tên hình: “Đây là hình tam

giác” nhằm giúp học sinh nhận ra một “vật mẫu”. Sau đó tôi dịch chuyển mẫu vật

đến những vị trí khác nhau hoặc đưa ra một số hình tam giác khác, cho học sinh

quan sát và trả lời: “Đó cũng là những hình tam giác”.

+ Cho học sinh chọn trong hộp đồ dùng học toán một số hình tam giác. Gọi

một số giơ hình tam giác lên và nói “hình tam giác”. Sau đó tìm trong thực tế

những đồ vật có dạng hình tam giác như lá cờ đuôi nheo, biển báo giao thông...

Học sinh quan sát và thao tác trên các mẫu vật đồng thời tiếp nhận thông tin

của giáo viên, từ đó có biểu tượng cụ thể về “hình tam giác”.

Tôi vẽ hình tam giác trên bảng và nói “Đây là hình tam giác” trên cơ sở đó

học sinh sẽ tri giác trên những mô hình hình học. Giáo viên cần chú ý xếp đặt các

hình cạnh nhau (vd: hình vuông đặt cạnh hình tròn) để học sinh tập so sánh, đối

chiều các hình.

5.2. Biện pháp 2: Vận dụng tốt các phương pháp dạy học toán

Để giúp học sinh nắm vững, khắc sâu các biểu tượng hình học cơ bản và làm

được tất cả các bài tập trong sách giáo khoa, tôi đã vận dụng một số phương pháp

sau vào các tiết dạy có chứa các yếu tố hình học:

* Phương pháp trực quan;

Đối với học sinh lớp , việc nhận thức của các em còn mang tính cụ thể, luôn

gắn liền với các hình ảnh và biểu tượng cụ thể nên việc sử dụng phương pháp trực

quan là rất cần thiết.

Nhờ phương pháp này, các biểu tượng hình học sẽ được hình thành qua

những hình ảnh cụ thể và dễ dàng khắc sâu vào tâm trí các em. Từ đó các em được

bổ sung thêm vốn hiểu biết thực tế cũng như phát triển được năng lực tư duy trừu

tượng và trí tưởng tượng phong phú.

8/21

Khi sử dụng phương pháp trực quan tôi luôn chú ý các yêu cầu sau đây;

- Chuẩn bị chu đáo các phương triện và đồ dùng trực quan phù hợp với từng

giai đoạn học tập của học sinh.

- Xác định rõ ràng mục đích cũng như cách thức và tiến trình sử dụng, trình

diễn các phương tiện, đồ dùng trực quan.

- Xây dựng hệ thống câu hỏi và hoạt động làm mẫu nhằm giúp học sinh thực

hiện các hoạt động thực hành trên các phương tiện đồ dùng trực quan. Dự kiến

những khó khăn sai lầm mà học sinh có thể mắc phải.

- Bố trí, sắp đặt vị trí các phương tiện đồ dùng trực quan một cách hợp lí để

thuận tiện trong sử dụng. Với bất kì đồ dùng dạy học nào, tôi cũng cố gắng làm thật

chuẩn, kích thước và màu sác có thể khác nhau những không quá cầu kì để làm nổi

bật các dấu hiệu bản chất của khái niệm.

Điều quan trọng nhất là tôi luôn động viên, hướng dẫn các em tự sử dụng bộ

đồ dùng học Toán của mình để tự phát hiện, tìm tòi biểu tượng hình học của bài.

Ví dụ: Dạy bài Hình vuông – Hình tròn, tôi sử dụng phương pháp trực quan vào

việc hình thành biểu tượng hình vuông như sau:

- Gắn các tấm bìa hình vuông có màu sắc và có kích thước khác nhau lên

bảng rồi yêu cầu học sinh quan sát.

- Giới thiệu tên gọi “Đậy là hình vuông” và yêu cầu học sinh nhắc lại tên gọi

đó.

- Xoay hình vuông ở các vị trí khác nhau cho học sinh nhắc tên hình vuông.

- Yêu cầu các em lấy đúng hình vuông trong bộ học Toán và giơ lên. Nếu em

nào lấy sai, tôi sẽ cho các em khác phát hiện và nhận xét nhưng hình mẫu có màu

sắc, kích thước khác nhau nhằm khắc sâu biểu tượng hình học vừa học.

- Cho học sinh tìm trong thực tế các đồ vật có dạng hình vuông.

* Phương pháp thực hành, luyện tập:

Phương pháp này tôi thường sử dụng khi cho học sinh lựa chọn đúng các

hình theo yêu cầu, thực hành vẽ lại các hình đã học, chọn và tô màu hình theo yêu

cầu hoặc làm thêm bài tập nâng cao. Khi đó, tôi thường cho học sinh làm việc cá

nhân hoặc thực hành theo tổ, nhóm.

Với những bài toán đến số đoạn thẳng, số hình tam giác, số hình vuông có

hình tạo bởi nhiều hình thì trước hết tôi yêu cầu các em phải phân biệt và nhận biết

chính xác từng hình rồi mới đếm.

Nếu hình vẽ có hình tạo bởi một số hình khác thì tôi có thể cho học sinh

đánh số các hình rời rạc sau đó mới nhận biết các hình ghép bằng cách vẽ riêng ra

9/21

Tải về để xem bản đầy đủ

22 trang huongnguyen 13/01/2025 130

Download

Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy các biểu tượng hình học cho học sinh Lớp 1", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_mot_so_bien_phap_nang_cao_chat_luong_day_cac_bieu_tuong.doc