SKKN Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở Trường Trung học cơ sở
Trong thực tế hiện nay, hầu hết học sinh chưa thực sự ham học, chưa thực sự yêu thích bộ môn Lịch sử, hầu hết chỉ đối phó tức thời. Hơn nữa một bộ phận giáo viên còn phải dạy trái môn, chưa thực sự đầu tư và tâm huyết; thậm chí một số giáo viên c̣n có phần hạn chế, chưa xác định được kiến thức cơ bản, trọng tâm của từng tiểu mục, từng bài học cụ thể, một số giáo viên chưa coi trọng việc đổi mới phương pháp dạy học, khi giảng dạy c̣n nặng về truyền thụ kiến thức một chiều, thậm chí c̣n áp đặt người học. Do vậy đă tạo ra sự g̣ bó, dễ gây sự nhàm chán cho người học.
Cộng hội chủ nghĩa Việt Nam
Độc lập - tự do - hạnh phúc
*******
ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. SƠ YẾU Lí LỊCH:
Họ và tờn: Nguyễn Thị Kim Dung
Sinh ngày: 24 - 10 - 1967
Năm vào nghành: 1987
Ngày vào Đảng: 16 - 9 - 1994
Chức vụ và đơn vị công tác: Tổ trưởng tổ khoa học Xó hội trường THCS
Sơn Đà - Ba Vỡ - Hà Nội.
Trỡnh độ chuyên môn: ĐHSP
Hệ đào tạo: Từ xa
Bộ mụn giảng dạy: Lịch Sử khối 8,9.
Ngoại ngữ:
Trỡnh độ chính trị: Sơ cấp
Khen thưởng: Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở.
1
MỤC LỤC
TT
1
NỘI DUNG
TRANG
01
Sơ yếu lí lịch
Mục lục
2
02
3
A. Phần mở đầu
I . Đặt vấn đề
03
03
II. Nhiệm vụ nghiên cứu
III. Phạm vi và thời gian nghiên cứu
B. Giải quyết vấn đề
05
05
4
5
06
I. Thực trạng dạy và học lịch sử.
II. Một số giải pháp thực tế
III. Kết quả thực hiện
06
10
20
IV. Bài học kinh nghiệm
C. Phần kết luận
22
24
I. Những điều rút ra từ sáng kiến kinh nghiệm
II. Một số kiến nghị
24
24
7
8
Tài liệu tham khảo
26
Đánh giá của hội đồng khoa học
27
2
ĐỀ TÀI
“ PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỂ PHÁT HUY
TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ”
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lí luận:
Trong nhiều năm qua, ngành giáo dục đó tổ chức nhiờù hội thảo, chuyên
đề về “ Phương pháp dạy học tích cực”. Trong đó dạy học tích cực là học sinh
tích cực hóa trong các hoạt động học tập của ḿnh thông qua sự tổ chức, điều
khiển, hướng dẫn của giáo viên: Học sinh chủ động t́m ṭi, phát hiện, giải quyết
nhiệm vụ nhận thức có ư thức và vận dụng linh hoạt, sáng tạo các kiến thức,
kỹ năng đă thu nhận được.
Khác với các bộ môn khoa học khác. Đặc thù của bộ môn Lịch sử là học
sinh phải tiếp cận với nhiều sự kiện lịch sử khác nhau, với những nhân vật, địa
danh lịch sử... không chỉ của Việt Nam mà của cả thế giới.
Hơn thế, khối lượng kiến thức của bộ môn Lịch sử ngày càng nhiều thêm.
Nếu như học sinh trước đây, chỉ phải tiếp cận đến phần Lịch sử Thế giới và
Lịch sử Việt Nam đến những năm 90 của thế kỷ XX. Th́ học sinh đang học ở
thời điểm này phải tiếp nhận thêm: Lịch sử thế giới và Lịch sử Việt Nam (từ
năm 1991 đến nay). Trong lúc, trên thế giới cũng như ở Việt Nam đă diễn ra
biết bao nhiêu là sự kiện. Trong khi yêu cầu đối với người học cần phải nhớ
các sự kiên, nhân vật lịch sử, phải hiểu nội dung một cách chính xác, đầy đủ. V́
vậy buộc các em cùng một lúc phải ghi nhớ nhiều kiến thức Lịch sử th́ mới đạt
được kết quả cao trong quá tŕnh học tập của ḿnh. V́ thế bộ môn Lịch sử rất
3
khó gây hứng thú học cho các em dẫn đến chất lượng môn Lịch sử có chiều
hướng đi xuống.
Muốn giải quyết được vấn đề đó, đ̣i hỏi giáo viên phải gây được hứng thú
học cho các em, phải tìm ra được phương pháp dạy phù hợp để các em dễ tiếp
thu kiến thức mà không bị g̣ ép.
2. Cơ sở thực tiễn
Hiện nay, mặc dù đă được Nhà nước và các địa phương quan tâm đầu tư
xây dựng cơ sở vật chất khang trang, phương tiện dạy học được mua sắm đầy
đủ hơn, tuy nhiên chất lượng bộ môn Lịch sử nói riêng cũn thấp.
Trong thực tế hiện nay, hầu hết học sinh chưa thực sự ham học, chưa thực
sự yêu thích bộ môn Lịch sử, hầu hết chỉ đối phó tức thời. Hơn nữa một bộ
phận giáo viên còn phải dạy trái môn, chưa thực sự đầu tư và tâm huyết; thậm
chí một số giáo viên c̣n có phần hạn chế, chưa xác định được kiến thức cơ bản,
trọng tâm của từng tiểu mục, từng bài học cụ thể, một số giáo viên chưa coi
trọng việc đổi mới phương pháp dạy học, khi giảng dạy cṇ nặng về truyền thụ
kiến thức một chiều, thậm chí c̣n áp đặt người học. Do vậy đă tạo ra sự g̣ bó, dễ
gây sự nhàm chán cho người học.
Vậy vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và học bộ
môn Lịch sử? Muốn nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử phải làm như
thế nào? Phải làm gì để học sinh không nhàm chán và có hứng thú học môn
Lịch sử? Phải tìm phương pháp nào để có hiệu quả cho các giờ học Lịch sử?
Đây không đơn thuần chỉ là những câu hỏi mà đó là cả một vấn đề giáo viên
cần phải giải quyết.
Đứng trước tình hình đó, là một giáo viên giảng dạy Lịch sử đã lâu
năm, tham dự nhiều chuyên đề do Sở và Phòng giáo dục tổ chức, lại trực tiếp
giảng dạy môn Lịch sử lớp 8,9. Đây là đối tượng học sinh có nhiều diễn biến
4
phức tạp trong tâm sinh lí. Chính v́ thế, tôi rất băn khoăn và có nhiều suy nghĩ
về vấn đề học tập của các em. Tôi muốn nêu lên một số kinh nghiệm của bản
thân trong việc: “Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực cho
học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THCS” .
Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần vào giúp giáo
viên tiến hành một giờ dạy học hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động
trong việc tiếp thu lĩnh hội kiến thức của bài học. Nhằm nâng cao nhận thức
Lịch sử cho học sinh cuối cấp đảm bảo cho các em có đủ hành trang kiến thức
để bước vào cấp học Trung học phổ thông. Đây cũng là lí do tôi chọn đề tài
này.
II. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân phải thực hiện các nhiệm vụ:
- Nghiên cứu các tài liệu về “Phương pháp dạy học Lịch sử”
- Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp trao đổi rút kinh nghiệm qua từng tiết
dạy.
- Nghiên cứu tài liệu gây hứng thú về dạy học lịch sử
- Nghiên cứu tài liệu: Tâm lí học
- Sách giáo khoa, sách giáo viên lịch sử lớp 8,9.
- Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh học và làm bài để từ đó có điều
chỉnh và bổ sung hợp lí.
III. PHẠM VI VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU:
Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với việc: “Sử
dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực cho học sinh trong dạy học
Lịch sử bậc trung học cơ sở.” Đối tượng nghiên cứu mà tôi áp dụng cho đề tài
này là học sinh khối 8 và khối 9 của Trường THCS Sơn Đà. Thời gian thực
hiện: Năm học 2011 – 2012.
5
B. PHẦN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
I. THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ (THCS)
1. Ưu điểm :
* Về phía giáo viên :
- Đại đa số giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình
theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp
dạy học như phương pháp trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, phương
pháp trường hợp (phương pháp tình huống ), phương pháp vấn đáp thông qua
sự trình bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả,
kể chuyện, hoặc nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử....
- Giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến
thức cho nhau và thông qua hoạt động này những bạn yếu kém được hoạt
động một cách tích cực dưới sự hướng dẫn của giáo viên và các bạn học sinh
khá giỏi và học sinh nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự
kiện, hiện tượng lịch sử......
- Trong quá trình giảng dạy đã kết hợp nhuần nhuyễn các đồ dùng dạy học,
khai thác một cách triệt để các đồ dùng và phương tiên dạy học như tranh ảnh,
bản đồ, sa bàn, mô hình, phim đèn chiếu ....và từng bước ứng dụng công nghệ
thông tin phù hợp trong dạy học lịch sử...
* Về phía học sinh :
- Học sinh đa số chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi mà
giáo viên đặt ra như các em đã chuẩn bị bài mới ở nhà, trả lời các câu hỏi cuối
mục trong bài cho nên khi học các em luôn chú ý để nắm chắc bài hơn.
- Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm và đã đưa lại hiêụ quả cao
trong quá trình lĩnh hội kiến thức.
6
- Học sinh yếu kém đã và đang cố gắng nắm bắt các kiến thức trọng tâm cơ
bản thông qua các hoạt động học như thảo luận nhóm, vấn đáp, đọc sách giáo
khoa…các em đã mạnh dạn khi trả lời các câu hỏi hay ghi nhớ các sự kiện,
nhân vật, một quá trình cách mạng trong việc chiếm lĩnh kiến thức của mình.
2. Hạn chế :
* Về phía giáo viên :
- Vẫn còn một số ít giáo viên chưa thực sự thay đổi hoàn toàn phương
pháp dạy học cho phù hợp với từng tiết dạy, chưa tích cực hoá hoạt động của
học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ , chiếm lĩnh và nắm vững kiến
thức như vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe ”, “thầy
đọc, trò chép ”. Do đó nhiều học sinh chưa nắm vững được kiến thức mà chỉ
học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn vào sách giáo khoa hoàn
toàn ...
- Đa số giáo viên chưa nêu câu hỏi nhận thức đầu giờ học tức là sau khi
kiểm tra bài cũ giáo viên vào bài luôn mà không giới thiệu bài qua việc nêu
câu hỏi nhận thức, điều này làm giảm bớt sự tập trung, chú ý bài học của học
sinh ngay từ hoạt động đầu tiên.
- Một số câu hỏi giáo viên đặt ra hơi khó, học sinh không trả lời được
nhưng lại không có hệ thống câu hỏi gợi mở nên nhiều khi phải trả lời thay
cho học sinh .Vấn đề này được thể hiện rất rõ trong hoạt động thảo luận nhóm,
giáo viên chỉ biết nêu ra câu hỏi nhưng lại không hướng dẫn học sinh trả lời
câu hỏi đó như thế nào vì không có hệ thống câu hỏi gợi mở vấn đề .
- Một số tiết học giáo viên chỉ nêu vài ba câu hỏi và huy động một số học
sinh khá, giỏi trả lời, chưa có câu hỏi giành cho đối tượng học sinh yếu kém.
Cho nên đối tượng học sinh yếu kém ít được chú ý và không được tham gia
hoạt động, điều này làm cho các em thêm tự ti về năng lực của mình và các
em cảm thấy chán nản môn học của mình.
7
* Về phía học sinh :
- Học sinh thường trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra thông qua việc nhìn sách
giáo khoa và nhắc lại, chưa có sự độc lập tư duy. Một số học sinh còn đọc
nguyên văn sách giáo khoa để trả lời câu hỏi.
- Học sinh còn lười học và chưa có sự say mê môn học, một số bộ phận
học sinh không chuẩn bị bài mới ở nhà, không làm bài tập đầy đủ , trên lớp
các em thiếu tập trung suy nghĩ. Cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng,
nhân vật lịch sử ....còn yếu.
- Học sinh chỉ có trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản (như trình bày),
còn một số câu hỏi tổng hợp, phân tích, giải thích, so sánh...thì học sinh còn
rất lúng túng khi trả lời hoặc trả lời thì mang tính chất chung chung .....
* Điều tra cụ thể :
- Bản thân tôi đảm nhận việc giảng dạy môn lịch sử khối 8 và khối 9.
Trong quá trình giảng dạy với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học
tập bộ môn của học sinh vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy. Việc
điều tra được thực hiện thông qua hỏi đáp với những câu hỏi phát triển tư duy
học sinh ở trên lớp, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 45 phút ...
Kết quả điều tra tôi nhận thấy đa số học sinh chỉ trả lời được những câu
hỏi mang tính chất trình bày, còn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh,
đánh giá nhận thức thì các em còn rất lúng túng khi trả lời. Do vậy kết quả
điều tra cũng không cao. Cụ thể :
8
* Kết quả khảo sát chất lượng môn lịch sử,đầu năm học 2011-2012 như sau:
Giỏi
Khá
Tb
Yếu-Kém
Lớp SLHS
9A 37
9B 38
9C 34
8A 37
8B 37
8C 34
SL
5
%
SL %
SL
%
SL
%
13,5 12 32,4 16
5,3 11 28,9 20
5,9 12 35,3 16
10,8 13 35,2 15
43,3 4
52,6 5
47,1 4
40,5 5
48,7 8
58,8 4
10,8
13,2
11,8
13,5
21,6
11,8
2
2
4
2
5,4
2,9
9
9
24,3 18
26,5 20
1
3. Nguyên nhân của thực trạng:
Như vậy, nhỡn vào kết quả khảo sát chất lượng mụn lịch sử 9 đầu năm học
2011-2012 chưa cao (nếu không muốn nói là còn thấp) so với thế mạnh và tiềm
năng của bộ môn. Vậy thỡ, những nguyờn nhõn nào làm cho kết quả thấp như
trên? Có rất nhiều nguyên nhân (cả chủ quan lẫn khách quan), nhưng theo bản
thân tôi những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trang trên, đó là:
Một là: Giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử còn một số đồng chí phải dạy
trái ban.
Hai là: Một số giáo viên mới ra trường kinh nghiệm chưa nhiều.
Ba là: Học sinh chưa nhận thức đúng tầm quan trọng của bộ môn.
Bốn là: Bài dạy của giáo viên chưa lôi cuốn được học sinh, chưa có sự tương
tác giữa thầy và tṛ.
Năm là: Thiết bị dạy học chưa đảm bảo theo yêu cầu .
Sỏu là: Giáo viên sử dụng các phương pháp một cách máy móc, thiếu sự linh
hoạt, chưa dựa vào đối tượng của mỡnh để đưa ra phương pháp phù hợp nhất.
9
Xuất phát từ thực trạng trên, trong quá tŕnh dạy học của ḿnh tôi thấy cần
tạo ra không khí học tập sôi nổi, thân thiện giữa thầy và tṛ, tạo sự hứng thú cho
người học, giáo viên kịp thời nắm bắt được tâm sinh lí của học sinh. Có như
vậy, học sinh mới yêu thích và có hứng thú học bộ môn Lịch sử, hiệu quả giờ
dạy thu được sẽ cao hơn.
II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC TẾ TRONG VIỆC SỬ DỤNG HỆ
THỐNG CÂU HỎI ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CHO HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 8 VÀ LỚP 9 .
1. Nêu câu hỏi đặt vấn đề.
* Đối với giáo viên :
- Trước khi bước vào bài mới, giáo viên nên nêu ngay câu hỏi định hướng
nhận thức cho học sinh. Các câu hỏi nêu vấn đề đưa ra vào đầu giờ nhằm động
viên sự chú ý, huy động các năng lực nhận thức của học sinh vào việc theo
dõi bài giảng để tìm câu trả lời . Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản
của bài học mà học sinh phải nắm. Đương nhiên, khi đặt câu hỏi không yêu
cầu học sinh trả lời ngay mà chỉ sau khi giáo viên đã cung cấp đầy đủ sự kiện
thì học sinh mới trả lời được.
Ví dụ :
❖ Khi dạy bài 5: “Công xã Pa ri 1871”( sách giáo khoa lịch sử 8 trang
35). Giáo viên nêu câu hỏi đầu giờ : Vì sao nói “Công xã Pa ri là một
hình ảnh thu nhỏ của nhà nước kiểu mới – nhà nước của dân, do dân,
vì dân” để hiểu rõ vấn đề đó các em cần phải tự mình tìm hiểu kĩ vấn
đề này, cách tốt nhất là tìm hiểu nguyên nhân, diễn biến từ đó rút ra ý
nghĩa của Công xã Pa ri
❖ Hoặc khi dạy bài 7: Các nước Mĩ La tinh (lịch sử lớp 9 sách giáo khoa
trang 29) để phần chuyển ý sang mục II gây được sự chú ý cho học
10
Tải về để xem bản đầy đủ
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở Trường Trung học cơ sở", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- phuong_phap_su_dung_he_thong_cau_hoi_de_phat_huy_tinh_tich_c.doc