SKKN Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở Trường Trung học cơ sở

Trong thực tế hiện nay, hầu hết học sinh chưa thực sự ham học, chưa thực sự yêu thích bộ môn Lịch sử, hầu hết chỉ đối phó tức thời. Hơn nữa một bộ phận giáo viên còn phải dạy trái môn, chưa thực sự đầu tư và tâm huyết; thậm chí một số giáo viên c̣n có phần hạn chế, chưa xác định được kiến thức cơ bản, trọng tâm của từng tiểu mục, từng bài học cụ thể, một số giáo viên chưa coi trọng việc đổi mới phương pháp dạy học, khi giảng dạy c̣n nặng về truyền thụ kiến thức một chiều, thậm chí c̣n áp đặt người học. Do vậy đă tạo ra sự g̣ bó, dễ gây sự nhàm chán cho người học.
Cộng hội chủ nghĩa Việt Nam  
Độc lập - tự do - hạnh phúc  
*******  
ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM  
I. SƠ YẾU LỊCH:  
Họ tờn: Nguyễn Thị Kim Dung  
Sinh ngày: 24 - 10 - 1967  
Năm vào nghành: 1987  
Ngày vào Đảng: 16 - 9 - 1994  
Chức vụ đơn vị công tác: Tổ trưởng tổ khoa học hội trường THCS  
Sơn Đà - Ba Vỡ - Hà Nội.  
Trỡnh độ chuyên môn: ĐHSP  
Hệ đào tạo: Từ xa  
Bộ mụn giảng dạy: Lịch Sử khối 8,9.  
Ngoại ngữ:  
Trỡnh độ chính trị: Sơ cấp  
Khen thưởng: Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở.  
1
MỤC LỤC  
TT  
1
NỘI DUNG  
TRANG  
01  
Sơ yếu lịch  
Mục lục  
2
02  
3
A. Phần mở đầu  
I . Đặt vấn đề  
03  
03  
II. Nhiệm vụ nghiên cứu  
III. Phạm vi và thời gian nghiên cứu  
B. Giải quyết vấn đề  
05  
05  
4
5
06  
I. Thực trạng dạy học lịch sử.  
II. Một số giải pháp thực tế  
III. Kết quả thực hiện  
06  
10  
20  
IV. Bài học kinh nghiệm  
C. Phần kết luận  
22  
24  
I. Những điều rút ra từ sáng kiến kinh nghiệm  
II. Một số kiến nghị  
24  
24  
7
8
Tài liệu tham khảo  
26  
Đánh giá của hội đồng khoa học  
27  
2
ĐỀ TÀI  
PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỂ PHÁT HUY  
TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở  
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ”  
A. PHẦN MỞ ĐẦU  
I. ĐẶT VẤN ĐỀ  
1. Cơ sở luận:  
Trong nhiều năm qua, ngành giáo dục đó tổ chức nhiờù hội thảo, chuyên  
đề về Phương pháp dạy học tích cực”. Trong đó dạy học tích cực học sinh  
tích cực hóa trong các hoạt động học tập của ḿnh thông qua sự tổ chức, điều  
khiển, hướng dẫn của giáo viên: Học sinh chủ động t́m ṭi, phát hiện, giải quyết  
nhiệm vụ nhận thức ư thức vận dụng linh hoạt, sáng tạo các kiến thức,  
kỹ năng đă thu nhận được.  
Khác với các bộ môn khoa học khác. Đặc thù của bộ môn Lịch sử học  
sinh phải tiếp cận với nhiều sự kiện lịch sử khác nhau, với những nhân vật, địa  
danh lịch sử... không chỉ của Việt Nam mà của cả thế giới.  
Hơn thế, khối lượng kiến thức của bộ môn Lịch sử ngày càng nhiều thêm.  
Nếu như học sinh trước đây, chỉ phải tiếp cận đến phần Lịch sử Thế giới và  
Lịch sử Việt Nam đến những năm 90 của thế kỷ XX. Th́ học sinh đang học ở  
thời điểm này phải tiếp nhận thêm: Lịch sử thế giới Lịch sử Việt Nam (từ  
năm 1991 đến nay). Trong lúc, trên thế giới cũng như ở Việt Nam đă diễn ra  
biết bao nhiêu là sự kiện. Trong khi yêu cầu đối với người học cần phải nhớ  
các sự kiên, nhân vật lịch sử, phải hiểu nội dung một cách chính xác, đầy đủ. V́  
vậy buộc các em cùng một lúc phải ghi nhớ nhiều kiến thức Lịch sử th́ mới đạt  
được kết quả cao trong quá tŕnh học tập của ḿnh. V́ thế bộ môn Lịch sử rất  
3
khó gây hứng thú học cho các em dẫn đến chất lượng môn Lịch sử chiều  
hướng đi xuống.  
Muốn giải quyết được vấn đề đó, đ̣i hỏi giáo viên phải gây được hứng thú  
học cho các em, phải tìm ra được phương pháp dạy phù hợp để các em dễ tiếp  
thu kiến thức mà không bị g̣ ép.  
2. Cơ sở thực tiễn  
Hiện nay, mặc đă được Nhà nước và các địa phương quan tâm đầu tư  
xây dựng cơ sở vật chất khang trang, phương tiện dạy học được mua sắm đầy  
đủ hơn, tuy nhiên chất lượng bộ môn Lịch sử nói riêng cũn thấp.  
Trong thực tế hiện nay, hầu hết học sinh chưa thực sự ham học, chưa thực  
sự yêu thích bộ môn Lịch sử, hầu hết chỉ đối phó tức thời. Hơn nữa một bộ  
phận giáo viên còn phải dạy trái môn, chưa thực sự đầu tư và tâm huyết; thậm  
chí một số giáo viên c̣n phần hạn chế, chưa xác định được kiến thức cơ bản,  
trọng tâm của từng tiểu mục, từng bài học cụ thể, một số giáo viên chưa coi  
trọng việc đổi mới phương pháp dạy học, khi giảng dạy cṇ nặng về truyền thụ  
kiến thức một chiều, thậm chí c̣n áp đặt người học. Do vậy đă tạo ra sự g̣ bó, dễ  
gây sự nhàm chán cho người học.  
Vậy vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học bộ  
môn Lịch sử? Muốn nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử phải làm như  
thế nào? Phải làm gì để học sinh không nhàm chán và có hứng thú học môn  
Lịch sử? Phải tìm phương pháp nào để hiệu quả cho các giờ học Lịch sử?  
Đây không đơn thuần chỉ những câu hỏi đó cả một vấn đề giáo viên  
cần phải giải quyết.  
Đứng trước tình hình đó, một giáo viên giảng dạy Lịch sử đã lâu  
năm, tham dự nhiều chuyên đề do Sở và Phòng giáo dục tổ chức, lại trực tiếp  
giảng dạy môn Lịch sử lớp 8,9. Đây đối tượng học sinh có nhiều diễn biến  
4
phức tạp trong tâm sinh lí. Chính v́ thế, tôi rất băn khoăn và có nhiều suy nghĩ  
về vấn đề học tập của các em. Tôi muốn nêu lên một số kinh nghiệm của bản  
thân trong việc: “Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực cho  
học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THCS” .  
Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần vào giúp giáo  
viên tiến hành một giờ dạy học hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động  
trong việc tiếp thu lĩnh hội kiến thức của bài học. Nhằm nâng cao nhận thức  
Lịch sử cho học sinh cuối cấp đảm bảo cho các em có đủ hành trang kiến thức  
để bước vào cấp học Trung học phổ thông. Đây cũng là lí do tôi chọn đề tài  
này.  
II. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:  
Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân phải thực hiện các nhiệm vụ:  
- Nghiên cứu các tài liệu về “Phương pháp dạy học Lịch sử”  
- Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp trao đổi rút kinh nghiệm qua từng tiết  
dạy.  
- Nghiên cứu tài liệu gây hứng thú về dạy học lịch sử  
- Nghiên cứu tài liệu: Tâm lí học  
- Sách giáo khoa, sách giáo viên lịch sử lớp 8,9.  
- Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh học và làm bài để từ đó điều  
chỉnh bổ sung hợp lí.  
III. PHẠM VI VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU:  
Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy học tập với việc: “Sử  
dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực cho học sinh trong dạy học  
Lịch sử bậc trung học cơ sở.” Đối tượng nghiên cứu mà tôi áp dụng cho đề tài  
này là học sinh khối 8 và khối 9 của Trường THCS Sơn Đà. Thời gian thực  
hiện: Năm học 2011 – 2012.  
5
B. PHẦN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.  
I. THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG  
HỌC CƠ SỞ (THCS)  
1. Ưu điểm :  
* Về phía giáo viên :  
- Đại đa số giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình  
theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp  
dạy học như phương pháp trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, phương  
pháp trường hợp (phương pháp tình huống ), phương pháp vấn đáp thông qua  
sự trình bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả,  
kể chuyện, hoặc nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử....  
- Giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến  
thức cho nhau và thông qua hoạt động này những bạn yếu kém được hoạt  
động một cách tích cực dưới sự hướng dẫn của giáo viên và các bạn học sinh  
khá giỏi học sinh nắm chắc kiến thức hiểu sâu hơn về bản chất của sự  
kiện, hiện tượng lịch sử......  
- Trong quá trình giảng dạy đã kết hợp nhuần nhuyễn các đồ dùng dạy học,  
khai thác một cách triệt để các đồ dùng và phương tiên dạy học như tranh ảnh,  
bản đồ, sa bàn, mô hình, phim đèn chiếu ....và từng bước ứng dụng công nghệ  
thông tin phù hợp trong dạy học lịch sử...  
* Về phía học sinh :  
- Học sinh đa số chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi mà  
giáo viên đặt ra như các em đã chuẩn bbài mới ở nhà, trả lời các câu hỏi cuối  
mục trong bài cho nên khi học các em luôn chú ý để nắm chắc bài hơn.  
- Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm và đã đưa lại hiêụ quả cao  
trong quá trình lĩnh hội kiến thức.  
6
- Học sinh yếu kém đã đang cố gắng nắm bắt các kiến thức trọng tâm cơ  
bản thông qua các hoạt động học như thảo luận nhóm, vấn đáp, đọc sách giáo  
khoa…các em đã mạnh dạn khi trả lời các câu hỏi hay ghi nhớ các sự kiện,  
nhân vật, một quá trình cách mạng trong việc chiếm lĩnh kiến thức của mình.  
2. Hạn chế :  
* Về phía giáo viên :  
- Vẫn còn một số ít giáo viên chưa thực sthay đổi hoàn toàn phương  
pháp dạy học cho phù hợp với từng tiết dạy, chưa tích cực hoá hoạt động của  
học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ , chiếm lĩnh nắm vững kiến  
thức như vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe ”, “thầy  
đọc, trò chép ”. Do đó nhiều học sinh chưa nắm vững được kiến thức chỉ  
học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn vào sách giáo khoa hoàn  
toàn ...  
- Đa số giáo viên chưa nêu câu hỏi nhận thức đầu giờ học tức là sau khi  
kiểm tra bài giáo viên vào bài luôn mà không giới thiệu bài qua việc nêu  
câu hỏi nhận thức, điều này làm giảm bớt sự tập trung, chú ý bài học của học  
sinh ngay từ hoạt động đầu tiên.  
- Một số câu hỏi giáo viên đặt ra hơi khó, học sinh không trả lời được  
nhưng lại không có hệ thống câu hỏi gợi mở nên nhiều khi phải trả lời thay  
cho học sinh .Vấn đề này được thể hiện rất rõ trong hoạt động thảo luận nhóm,  
giáo viên chỉ biết nêu ra câu hỏi nhưng lại không hướng dẫn học sinh trả lời  
câu hỏi đó như thế nào vì không hệ thống câu hỏi gợi mở vấn đề .  
- Một số tiết học giáo viên chỉ nêu vài ba câu hỏi và huy động một số học  
sinh khá, giỏi trả lời, chưa có câu hỏi giành cho đối tượng học sinh yếu kém.  
Cho nên đối tượng học sinh yếu kém ít được chú ý và không được tham gia  
hoạt động, điều này làm cho các em thêm tự ti về năng lực của mình và các  
em cảm thấy chán nản môn học của mình.  
7
* Về phía học sinh :  
- Học sinh thường trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra thông qua việc nhìn sách  
giáo khoa và nhắc lại, chưa sự độc lập tư duy. Một số học sinh còn đọc  
nguyên văn sách giáo khoa để trả lời câu hỏi.  
- Học sinh còn lười học chưa sự say mê môn học, một số bộ phận  
học sinh không chuẩn bị bài mới ở nhà, không làm bài tập đầy đ, trên lớp  
các em thiếu tập trung suy nghĩ. Cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng,  
nhân vật lịch sử ....còn yếu.  
- Học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản (như trình bày),  
còn một số câu hỏi tổng hợp, phân tích, giải thích, so sánh...thì học sinh còn  
rất lúng túng khi trả lời hoặc trả lời thì mang tính chất chung chung .....  
* Điều tra cụ thể :  
- Bản thân tôi đảm nhận việc giảng dạy môn lịch sử khối 8 và khối 9.  
Trong quá trình giảng dạy với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học  
tập bộ môn của học sinh vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy. Việc  
điều tra được thực hiện thông qua hỏi đáp với những câu hỏi phát triển tư duy  
học sinh trên lớp, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 45 phút ...  
Kết quả điều tra tôi nhận thấy đa số học sinh chỉ trả lời được những câu  
hỏi mang tính chất trình bày, còn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh,  
đánh giá nhận thức thì các em còn rất lúng túng khi trả lời. Do vậy kết quả  
điều tra cũng không cao. Cụ thể :  
8
* Kết quả khảo sát chất lượng môn lịch sử,đầu năm học 2011-2012 như sau:  
Giỏi  
Khá  
Tb  
Yếu-Kém  
Lớp SLHS  
9A 37  
9B 38  
9C 34  
8A 37  
8B 37  
8C 34  
SL  
5
%
SL %  
SL  
%
SL  
%
13,5 12 32,4 16  
5,3 11 28,9 20  
5,9 12 35,3 16  
10,8 13 35,2 15  
43,3 4  
52,6 5  
47,1 4  
40,5 5  
48,7 8  
58,8 4  
10,8  
13,2  
11,8  
13,5  
21,6  
11,8  
2
2
4
2
5,4  
2,9  
9
9
24,3 18  
26,5 20  
1
3. Nguyên nhân của thực trạng:  
Như vậy, nhỡn vào kết quả khảo sát chất lượng mụn lịch sử 9 đầu năm học  
2011-2012 chưa cao (nếu không muốn nói là còn thấp) so với thế mạnh tiềm  
năng của bộ môn. Vậy thỡ, những nguyờn nhõn nào làm cho kết quả thấp như  
trên? Có rất nhiều nguyên nhân (cả chủ quan lẫn khách quan), nhưng theo bản  
thân tôi những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trang trên, đó là:  
Một : Giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử còn một số đồng chí phải dạy  
trái ban.  
Hai là: Một số giáo viên mới ra trường kinh nghiệm chưa nhiều.  
Ba là: Học sinh chưa nhận thức đúng tầm quan trọng của bmôn.  
Bốn : Bài dạy của giáo viên chưa lôi cuốn được học sinh, chưa sự tương  
tác giữa thầy tṛ.  
Năm : Thiết bị dạy học chưa đảm bảo theo yêu cầu .  
Sỏu là: Giáo viên sử dụng các phương pháp một cách máy móc, thiếu sự linh  
hoạt, chưa dựa vào đối tượng của mỡnh để đưa ra phương pháp phù hợp nhất.  
9
Xuất phát từ thực trạng trên, trong quá tŕnh dạy học của ḿnh tôi thấy cần  
tạo ra không khí học tập sôi nổi, thân thiện giữa thầy tṛ, tạo sự hứng thú cho  
người học, giáo viên kịp thời nắm bắt được tâm sinh lí của học sinh. Có như  
vậy, học sinh mới yêu thích và có hứng thú học bộ môn Lịch sử, hiệu quả giờ  
dạy thu được sẽ cao hơn.  
II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC TẾ TRONG VIỆC SỬ DỤNG HỆ  
THỐNG CÂU HỎI ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CHO HỌC SINH  
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 8 VÀ LỚP 9 .  
1. Nêu câu hỏi đặt vấn đề.  
* Đối với giáo viên :  
- Trước khi bước vào bài mới, giáo viên nên nêu ngay câu hỏi định hướng  
nhận thức cho học sinh. Các câu hỏi nêu vấn đề đưa ra vào đầu giờ nhằm động  
viên sự chú ý, huy động các năng lực nhận thức của học sinh vào việc theo  
dõi bài giảng để tìm câu trả lời . Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản  
của bài học học sinh phải nắm. Đương nhiên, khi đặt câu hỏi không yêu  
cầu học sinh trả lời ngay mà chỉ sau khi giáo viên đã cung cấp đầy đủ sự kiện  
thì học sinh mới trả lời được.  
dụ :  
Khi dạy bài 5: “Công xã Pa ri 1871”( sách giáo khoa lịch sử 8 trang  
35). Giáo viên nêu câu hỏi đầu gi: Vì sao nói “Công xã Pa ri là một  
hình ảnh thu nhỏ của nhà nước kiểu mới – nhà nước của dân, do dân,  
vì dân” để hiểu vấn đề đó các em cần phải tự mình tìm hiểu kĩ vấn  
đề này, cách tốt nhất là tìm hiểu nguyên nhân, diễn biến từ đó rút ra ý  
nghĩa của Công xã Pa ri  
Hoặc khi dạy bài 7: Các nước Mĩ La tinh (lịch sử lớp 9 sách giáo khoa  
trang 29) để phần chuyển ý sang mục II gây được sự chú ý cho học  
10  

Tải về để xem bản đầy đủ

doc 29 trang huongnguyen 22/10/2024 890
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở Trường Trung học cơ sở", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

  • docphuong_phap_su_dung_he_thong_cau_hoi_de_phat_huy_tinh_tich_c.doc