SKKN Quy trình xây dựng bài tập thực nghiệm trong kiểm tra đánh giá môn Hoá học Lớp 8

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đất nước ta đang trong thời kỳ đổi mới kinh tế, xã hội một cách toàn diện.

Ngành giáo dục và đào tạo cũng không nằm ngoài dòng chảy đó. Nhằm đáp

ứng cho nhu cầu phát triển của xã hội, giáo dục và đào tạo trong những năm

gần đây đã có những chuyển biến mạnh mẽ. Chống tiêu cực trong thi cử, chống

bệnh thành tích trong giáo dục, được nhiều địa phương trong toàn quốc hưởng

ứng. Sách giáo khoa được thay đổi theo hướng tích cực cả về nội dung lẫn hình

thức. Đổi mới kiểm tra đánh giá là một yêu cầu cần thiết phải tiến hành khi thực

hiện đổi mới phương pháp dạy học cũng như đổi mới giáo dục.

Đổi mới giáo dục cần đi từ tổng kết thực tiễn để phát huy ưu điểm, khắc

phục các biểu hiện hạn chế, lạc hậu, yếu kém, trên cơ sở đó tiếp thu vận dụng

các thành tựu hiện đại của khoa học giáo dục trong nước và quốc tế vào thực

tiễn nước ta. Có thể nói, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá là

hai mặt thống nhất hữu cơ của quá trình dạy học, đổi mới phương pháp dạy học

phải dựa trên kết quả đổi mới kiểm tra đánh giá và ngược lại đổi mới kiểm tra

đánh giá để thúc đẩy và phát huy hiệu quả khi thực hiện đổi mới phương pháp

dạy học. Việc đánh giá kết quả học tập, kiểm tra, thi cử của học sinh đã bắt đầu

được thực hiện bằng phương pháp trắc nghiệm khách quan ở nhiều môn học.

Điều này giúp kiểm tra, đánh giá được kiến thức của học sinh một cách toàn

diện, tránh học tủ, học vẹt. Qua đó, bồi dưỡng cho học sinh năng lực tự giác,

chủ động trong học tập.

Hóa học là ngành khoa học thực nghiệm, có rất nhiều thí nghiệm lý thú,

bổ ích. Trong quá trình học tập, thông qua các thí nghiệm, học sinh được củng

cố mối liên hệ giữa lý thuyết với ứng dụng. Tuy nhiên, nhiều năm qua do nội

dung sách giáo khoa còn nặng về lý thuyết và do điều kiện của từng trường còn

khó khăn nên việc thực hiện các thí nghiệm còn nhiều hạn chế. Mặc dù sách

giáo khoa mới (áp dụng từ năm 2004) đã có nhiều cải tiến đáng kể, nhiều thí

nghiệm hóa học với mục đích nghiên cứu hoặc củng cố kiến thức được đưa ra.

Tuy nhiên để khắc sâu những thí nghiệm trong bài học cần phải xây dựng một

hệ thống các câu hỏi thực nghiệm. Đặc biệt với chương trình hóa học lớp 8,

các em mới bắt đầu làm quen với các thí nghiệm hóa học, còn bỡ ngỡ với các

thao tác tiến hành cũng như việc áp dụng các tính chất hóa học của các chất

vào thí nghiệm. Điều này càng cần phải có một hệ thống các câu hỏi thực

nghiệm giúp các em ghi sâu những thao tác thí nghiệm cũng như các liên hệ

giữa lý thuyết và thực nghiệm.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, với mong muốn góp phần nhỏ bé vào

việc đổi mới và hoàn thiện phương pháp giảng dạy cũng như nhằm củng cố và

giúp các em học sinh khắc sâu kiến thức môn học, tôi quyết định chọn đề tài

nghiên cứu của mình là: “Quy trình xây dựng bài tập thực nghiệm trong kiểm

tra đánh giá môn hoá học lớp 8”.

1/33

2. Mục đích nghiên cứu

Tôi chọn đề tài nghiên cứu này nhằm góp phần vào việc xây dựng hệ thống

bài tập hóa học thực nghiệm trong kiểm tra đánh giá môn hoá học lớp 8.

- Giúp cho việc kiểm tra, đánh giá kĩ năng vận dụng kiến thức đã học để

tiến hành thí nghiệm, tạo niềm say mê, hứng thú đối với môn học, nâng cao chất

lượng học tập của học sinh.

- Kiểm tra được kĩ năng thực hành của học sinh, thao tác tiến hành thí

nghiệm, thông qua các bài tập thực nghiệm.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tìm hiểu cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.

- Điều tra thực trạng sử dụng bài tập hoá học trong kiểm tra đánh giá của

giáo viên THCS trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

- Đề xuất và thực nghiệm quy trình xây dựng bài tập thực nghiệm trong

kiểm tra đánh giá môn hoá học lớp 8.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu đề tài này của tôi là: Quy trình xây dựng bài tập

thực nghiệm trong kiểm tra đánh giá môn hoá học lớp 8.

- Phạm vi nghiên cứu đề tài: Đề tài tập trung nghiên cứu tại trường THCS.

- Thời gian nghiên cứu đề tài: Năm học 2017 - 2018.

5. Phương pháp nghiên cứu

- Các phương pháp nghiên cứu lý luận:

+ Gồm các phương pháp phân tích, khái quát, tổng kết các tài liệu liên

quan đến đề tài nghiên cứu để xác lập cơ sở lý luận cho đề tài.

- Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

+ Phương pháp Ankét: Sử dụng các mẫu phiếu điều tra để thu thập thông

tin về thực trạng sử dụng các câu hỏi trong kiểm tra đánh giá, chất lượng dạy

học bộ môn Hoá học, mức độ yêu thích môn học của học sinh.

+ Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm tác động trên 2 lớp 8 với 99

học sinh của một trường THCS trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

+ Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn giáo viên và học sinh để thu thập

những thông tin cần thiết cho quá trình nghiên cứu.

6. Giả thuyết khoa học

Nếu trong dạy học môn Hoá học, giáo viên xây dựng được hệ thống bài tập

hoá học thực nghiệm theo một quy trình hợp lý, phù hợp với điều kiện cụ thể

của trường THCS thì sẽ phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo trong học tập

của học sinh, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học này. Giúp

các em nắm vững và khắc sâu được kiến thức, kĩ năng thực hành thí nghiệm

môn học đồng thời biết vận dụng kiến thức của môn học giải thích được các

hiện tượng thực tế trong đời sống.

2/33

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC LOẠI CÂU HỎI, BÀI TẬP

TRONG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN HOÁ HỌC THCS

1. Lý luận về kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS

1.1. Khái quát về kiểm tra đánh giá

Đánh giá kết quả học tập của học sinh là một hoạt động rất quan trọng

trong quá trình giáo dục. Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập và xử lí

thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập của học sinh nhằm tạo

cơ sở cho những điều chỉnh sư phạm của giáo viên, các giải pháp của các cấp

quản lí giáo dục và cho bản thân học sinh, để học sinh đạt kết quả tốt hơn.

Đánh giá kết quả học tập của học sinh cần sử dụng phối hợp nhiều công cụ,

phương pháp và hình thức khác nhau. Đề kiểm tra là một trong những công cụ

được dùng khá phổ biến để đánh giá kết quả học tập của học sinh. Những bài tập

mà nhà giáo dục đưa ra nhằm mục đích kiểm tra kiến thức mà học sinh lĩnh hội

được trong quá trình học tập thường sử dụng nhất là hình thức trắc nghiệm:

1.1.1. Khái niệm câu hỏi trắc nghiệm

Theo GS Dương Thiệu Tống : “Trắc nghiệm là một loại dụng cụ đo lường

khả năng của người học, ở bất cứ cấp học nào, bất cứ môn học nào, trong lĩnh

vực khoa học tự nhiên hay khoa học xã hội”.

Theo GS Trần Bá Hoành : “Test có thể tạm dịch là phương pháp trắc

nghiệm, là hình thức đặc biệt để thăm dò một số đặc điểm về năng lực, trí tuệ

của học sinh (thông minh, trí nhớ, tưởng tượng, chú ý) hoặc để kiểm tra một số

kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh thuộc một chương trình nhất định”.

Hiện nay, người ta cho rằng trắc nghiệm là những câu hỏi, bài tập không

phải lập luận, trình bày, diễn đạt, có các câu trả lời sẵn, yêu cầu học sinh suy

nghĩ trong thời gian ngắn (từ 1 đến 2 phút) rồi dùng một ký hiệu đơn giản đã

được quy ước sẵn để trả lời.

1.1.2. Chức năng của câu hỏi trắc nghiệm

a) Với người dạy, sử dụng trắc nghiệm nhằm:

- Cung cấp thông tin ngược chiều để điều chỉnh phương pháp nội dung

cho phù hợp.

- Khảo sát kết quả học tập của một số đông học sinh, có thể sử dụng lại

bài khảo sát vào thời điểm khác.

- Nắm bắt được trình độ của học sinh, từ đó đưa ra quyết định nên dạy

những gì và dạy bắt đầu từ đâu.

- Ngăn ngừa nạn học tủ, học vẹt và gian lận của học sinh.

- Muốn có những điểm số đáng tin cậy, không phụ thuộc phần lớn vào chủ

quan của người chấm bài.

- Khuyến khích học sinh học đều, rèn luyện tính năng động, chủ động,

sáng tạo trong học tập.

- Chấm nhanh và có kết quả sớm.

- Nâng cao hiệu quả giảng dạy…

b) Với người học, sử dụng trắc nghiệm nhằm:

- Tự kiểm tra, đánh giá kiến thức, kỹ năng.

3/33

- Nâng cao tinh thần trách nhiệm, nghiêm túc trong học tập.

- Nâng cao hiệu quả của quá trình tự học.

- Dễ dàng vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống.

- Rèn luyện các kỹ năng tư duy như so sánh, đối chiếu, phân tích, tổng

hợp, ghi nhớ, lựa chọn và phán đoán nhanh.

1.1.3. Phân loại câu hỏi trắc nghiệm

Có hai loại trắc nghiệm là trắc nghiệm tự luận (thường gọi tắt là tự luận)

và trắc nghiệm khách quan (thường gọi tắt là trắc nghiệm)

KHÁCH QUAN

LUẬN

nhiều

lựa chọn

ghép

đôi

đúng

sai

điền

khuyết

(thường

dùng

nhất)

a) Câu hỏi tự luận (trắc nghiệm tự luận)

Khái niệm: Câu hỏi tự luận là phương pháp đánh giá kết quả học tập bằng

việc sử dụng công cụ đo lường là các câu hỏi hay bài toán, học sinh trả lời dưới

dạng bài viết bằng ngôn ngữ và khả năng của riêng mình trong một khoảng

thời gian định trước.

Ưu điểm:

- Chuẩn bị câu hỏi ít tốn thời gian.

- Đòi hỏi học sinh phải tự trả lời và diễn đạt bằng ngôn ngữ của riêng

mình nên có thể kiểm tra được mức độ tiếp thu, hiểu bài đồng thời kiểm tra

được các kỹ năng, kỹ xảo khi trả lời các câu hỏi lý thuyết cũng như các bài

toán của học sinh. Từ đó giáo viên sẽ điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy

phù hợp. Những kiến thức học sinh hiểu sai được giáo viên sửa chữa kịp thời.

- Hình thành cho học sinh thói quen sắp đặt các ý tưởng, suy diễn, khái

quát hóa, phân tích, tổng hợp… phát huy tính độc lập trong tư duy sáng tạo.

Nhược điểm:

- Số lượng câu hỏi ít, nội dung không rộng.

- Học sinh có chiều hướng học lệch, học tủ.

- Việc chấm điểm phụ thuộc vào tính chủ quan, trình độ của người chấm.

- Nếu nhiều người chấm thì kết quả có sự khác nhau.

b) Câu hỏi trắc nghiệm (trắc nghiệm khách quan)

Khái niệm: Trắc nghiệm khách quan là phương pháp kiểm tra, đánh giá

kết quả học tập của học sinh bằng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan.

Gọi là khách quan vì cách chấm không phụ thuộc vào người chấm.

Ưu điểm:

- Nội dung kiến thức kiểm tra trong phạm vi rộng nên chống được khuynh

hướng học tủ, học lệch.

4/33

- Số lượng câu hỏi nhiều, đủ cơ sở tin cậy, đủ cơ sở đánh giá chính xác

trình độ học sinh thông qua kiểm tra.

- Chấm bài nhanh và chính xác. Có thể dùng máy chấm với số lượng lớn.

- Việc áp dụng công nghệ thông tin vào việc soạn thảo các bài kiểm tra,

bài thi giúp hạn chế đến mức thấp nhất hiện tượng nhìn bài hay trao đổi bài.

Nhược điểm:

- Việc soạn câu hỏi đòi hỏi nhiều thời gian và công sức.

- Tốn kém trong việc soạn thảo, in ấn đề kiểm tra.

- Hạn chế việc thể hiện năng lực diễn đạt, năng lực sáng tạo, khả năng lập

luận của học sinh.

- Không luyện tập được cho học sinh cách trình bày bài làm.

- Có yếu tố ngẫu nhiên, may rủi.

 Phân loại câu hỏi trắc nghiệm khách quan

Trắc nghiệm khách quan là một công cụ đo lường tâm lí, đo lường giáo

dục, nhằm đánh giá thành quả học tập, tuy không phải là công cụ đo lường duy

nhất, song trắc nghiệm khách quan ngày càng tỏ rõ hiệu năng và càng trở nên

đắc dụng trên thế giới. Tuy nhiên, trắc nghiệm khách quan chỉ thật sự phát huy

tác dụng khi người sử dụng hoặc người soạn trắc nghiệm khách quan phân biệt

được các hình thức câu trắc nghiệm khách quan khác nhau và sử dụng chúng

một cách phù hợp.

 Câu trắc nghiệm đúng – sai (True False)

Đây là loại câu được trình bày dưới dạng câu phát biểu và học sinh trả lời

bằng cách lựa chọn một trong hai phương án “đúng” hoặc “sai”.

Ưu điểm: là loại câu đơn giản thường dùng để trắc nghiệm kiến thức về

những sự kiện hoặc khái niệm, vì vậy viết loại câu này tương đối dễ, ít phạm

lỗi, mang tính khách quan khi chấm. Giáo viên có thể soạn đề thi và kiểm tra

kiến thức trong thời gian ngắn.

Nhược điểm:

- Có độ phân cách (khả năng phân biệt học sinh giỏi và học sinh kém)

thấp vì độ may rủi cao (50%).

- Độ tin cậy thấp, dễ tạo điều kiện cho học sinh thuộc lòng hơn là hiểu.

- Học sinh giỏi có thể không thỏa mãn khi buộc phải chọn “ đúng” hay “

sai” khi câu trắc nghiệm viết chưa kỹ càng.

 Câu trắc nghiệm ghép đôi (matching test)

Đây là loại hình đặc biệt của loại câu nhiều lựa chọn, trong đó học sinh

tìm cách ghép các câu trả lời ở trong cột này với câu chưa hoàn thành ở cột

khác sao cho phù hợp. Số câu ghép đôi càng nhiều thì xác suất may rủi càng

thấp, chất lượng trắc nghiệm càng cao.

Ưu điểm: câu ghép đôi dễ viết, dễ dùng, loại này thích hợp với tuổi học

sinh trung học cơ sở hơn. Có thể dùng loại câu này để đo các mức trí năng

khác nhau. Nó đặc biệt hữu hiệu trong việc đánh giá khả năng nhận biết các hệ

thức hay lập các mối tương quan.

Nhược điểm: nếu danh sách mỗi cột dài thì học sinh mất nhiều thời gian

đọc và tìm câu tương ứng để ghép đôi.

 Câu trắc nghiệm điền khuyết (filling test)

5/33

Có thể có hai dạng. Chúng có thể là những câu hỏi với giải đáp ngắn, hay

cũng có thể gồm những câu phát biểu với một hay nhiều chỗ để trống mà học

sinh phải điền vào bằng một từ hay một nhóm từ ngắn.

Ưu điểm:

- Học sinh phải nhớ ra, nghĩ ra từ hoặc cụm từ cần tìm.

- Giáo viên dễ soạn câu hỏi thích hợp với các môn tự nhiên.

Nhược điểm:

- Việc chấm bài mất nhiều thời gian.

- Khi soạn thảo thường dễ trích nguyên văn các câu trong sách giáo khoa

- Phạm vi kiểm tra thường chỉ giới hạn vào chi tiết.

 Câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn (multiple choice question = MCQ)

Là loại câu thông dụng nhất. Loại này có một câu phát biểu ( câu hỏi hoặc

câu bỏ lửng ) gọi là câu dẫn và có nhiều câu trả lời để học sinh lựa chọn, trong

đó chỉ có một câu trả lời đúng nhất hay hợp lý nhất, còn lại đều là sai; những

câu trả lời sai gọi là câu mồi hay câu nhiễu. Điều quan trọng là làm sao cho

những mồi nhử ấy đều hấp dẫn ngang nhau đối với những học sinh chưa học

kỹ hay chưa hiểu kỹ bài học.

Ưu điểm:

Giáo viên có thể dùng loại câu này để kiểm tra, đánh giá những mục tiêu

dạy học khác nhau, chẳng hạn như:

- Xác định mối tương quan nhân quả.

- Nhận biết các điều sai lầm.

- Ghép các kết quả hay các điều quan sát được với nhau.

- Định nghĩa các khái niệm.

- Tìm nguyên nhân của một số sự kiện.

- Nhận biết điểm tương đồng hay khác biệt giữa hai hay nhiều sự vật hoặc

hiện tượng.

- Xác định nguyên lý hay ý niệm tổng quát từ những sự kiện.

- Xác định thứ tự hay cách sắp đặt nhiều sự vật hiện tượng.

- Xét đoán vấn đề đang được tranh luận dưới nhiều quan điểm..

- Tính giá trị tốt hơn: với bài trắc nghiệm có câu trả lời để lựa chọn, người

ta có thể đo được các khả năng nhớ, áp dụng các nguyên lý, định luật…, tổng

quát hóa,… rất hữu hiệu.

- Độ tin cậy cao hơn, yếu tố đoán mò hay may rủi giảm đi nhiều khi

phương án chọn lựa tăng.

- Có thể phân tích tính chất mỗi câu hỏi, xác định câu nào làm tăng hoặc

giảm giá trị câu hỏi.

- Thật sự khách quan khi chấm bài. Điểm số của bài trắc nghiệm khách

quan không phụ thuộc vào chữ viết, khả năng diễn đạt của học sinh và trình độ

người chấm bài…

Nhược điểm:

- Loại câu này khó soạn vì chỉ có một câu trả lời đúng nhất, các câu nhiễu

còn lại cũng phải có vẻ hợp lý. Ngoài ra còn phải soạn thế nào để đo được các

mức trí năng cao hơn mức biết, nhớ, hiểu.

- Có những học sinh có óc sáng tạo, tư duy tốt, có thể tìm ra những câu trả

6/33

lời hay hơn đáp án thì sẽ làm cho học sinh đó cảm thấy không thỏa mãn.

- Các câu hỏi nhiều lựa chọn có thể không đo được khả năng phán đoán

tinh vi, khả năng giải quyết vấn đề khéo léo, sáng tạo một cách hiệu nghiệm

bằng loại câu trắc nghiệm tự luận soạn kỹ.

 Câu hỏi vẽ hình (drawing test)

Học sinh trả lời trắc nghiệm bằng cách vẽ hình, sơ đồ hoặc bổ sung chi

tiết vào hình, sơ đồ có sẵn. Học sinh dùng hình vẽ thay cho câu trả lời.

Ưu điểm:

- Học sinh không có cơ hội đoán mò mà phải nhớ ra, phải hiểu rõ bài học.

- Thích hợp với các môn tự nhiên

Nhược điểm:

- Việc soạn khá tốn thời gian, đòi hỏi người soạn phải có khả năng vẽ.

1.2. Khái quát về câu hỏi, bài tập hoá học thực nghiệm

1.2.1. Khái niệm câu hỏi, bài tập hoá học thực nghiệm

Bài tập hóa học là phương tiện chính và hết sức quan trọng dùng để rèn

luyện khả năng vận dụng kiến thức cho học sinh. Là nhiệm vụ học tập mà giáo

viên đặt ra cho người học, buộc người học vận dụng các kiến thức, năng lực

của mình để giải quyết các nhiệm vụ đó nhằm chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng một

cách tích cực, hứng thú và sáng tạo.

1.2.2. Chức năng câu hỏi, bài tập thực nghiệm

Bài tập hóa học thực nghiệm là những bài tập có nội dung liên quan đến

thí nghiệm, giúp người học ghi nhớ được những hiện tượng thí nghiệm, các lưu

ý, thao tác trong thí nghiệm thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập, bài tập hoá

học thực nghiệm còn có các chức năng cho từng mục tiêu như:

a) Về kiến thức

- Là một trong những phương tiện hiệu nghiệm cơ bản nhất để dạy học

sinh khắc sâu lý thuyết và các thao tác tiến hành thí nghiệm.

- Đào sâu, mở rộng kiến thức đã học một cách sinh động, phong phú mà

không làm nặng nề khối lượng kiến thức của học sinh.

- Thông qua các bài tập thực nghiệm, học sinh hiểu kỹ hơn các khái niệm,

tính chất hóa học, củng cố kiến thức một cách thường xuyên.

b) Về kỹ năng

- Củng cố thêm kĩ năng tiến hành thí nghiệm của học sinh.

- Rèn luyện và phát triển năng lực nhận thức, năng lực phát hiện và giải

thích các vấn đề nảy sinh từ thí nghiệm

- Rèn luyện và phát triển các kỹ năng tư duy như phân tích, tổng hợp, so

sánh, đối chiếu…

c) Về thái độ

- Rèn luyện tính kiên nhẫn, trung thực, chính xác, khoa học và sáng tạo,

phong cách làm việc khoa học.

- Giúp học sinh thấy rõ lợi ích của việc học môn hóa học, từ đó tạo động

cơ học tập tích cực: kích thích trí tò mò, óc quan sát..làm tăng hứng thú học tập

môn hóa học và có thể giúp học sinh định hướng nghề nghiệp trong tương lai

- Phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh và hình thành phương pháp

học tập hợp lý.

7/33

CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÂU HỎI, BÀI TẬP

TRONG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN HOÁ HỌC THCS

2.1. Vài nét về tình hình nhà trường

Trường THCS mà tôi thực hiện nghiên cứu đề tài này, được thành lập từ

năm 1974, trường nằm tại trung tâm của một Quận trên địa bàn TP Hà Nội. Qua

gần 40 năm xây dựng, nhà trường đã có nhiều đổi thay và phát triển. Năm 2010

trường đã được công nhận đạt chuẩn quốc gia với 22 phòng học và đầy đủ các

phòng thư viện, phòng thí nghiệm Sinh, Hóa, Vật lí, phòng thực hành máy tính...

Về kết quả học tập của học sinh, trong những năm gần đây số lượng học

sinh thi vào cấp ba luôn đứng vào tốp đầu của Quận. Công tác bồi dưỡng học

sinh giỏi, học sinh năng khiếu cũng được nhà trường quan tâm đúng mức, hàng

năm nhà trường có nhiều học sinh dự thi học sinh giỏi và đạt nhiều giải cấp

Quận, Thành phố ở các môn học. Tuy nhiên bên cạnh những thành tích đã đạt

được vẫn còn một số tồn tại như: nhiều em học sinh còn chưa thực sự yêu thích,

học lệch, học yếu một số môn khoa học như Vật lí, Sinh học, Hóa học.

2.2. Thực trạng sử dụng câu hỏi, bài tập trong kiểm tra đánh môn Hoá học

của giáo viên THCS

Đứng trước tình hình trên, là một giáo viên dạy bộ môn Hoá học tôi đã tiến

hành khảo sát thực trạng sử dụng bài tập trong kiểm tra đánh giá của giáo viên

môn Hoá học trong nhà trường và sự yêu thích bộ môn, kết quả học tập bộ môn

Hoá học của các em học sinh lớp 8.

* Mục đích khảo sát: Nhằm đánh giá thực trạng kiểm tra đánh giá học sinh

của giáo viên môn Hoá học từ đó xác lập cơ sở thực tiễn cho việc vận dụng câu

hỏi, bài tập thực nghiệm trong kiểm tra đánh giá môn Hoá học THCS.

* Đối tượng khảo sát: 4 giáo viên giảng dạy bộ môn Hoá học và 99 học

sinh lớp 8A, 8B của trường THCS mà tôi chọn nghiên cứu.

* Nội dung khảo sát:

- Điều tra thực trạng quá trình kiểm tra đánh giá môn Hoá học lớp 8.

- Kết quả học tập giữa học kì I của học sinh lớp 8A, 8B.

- Đánh giá mức độ yêu thích của học sinh khi học tập môn Hoá học.

* Kết quả khảo sát:

Bảng 1: Loại câu hỏi, bài tập mà đồng chí sử dụng trong kiểm tra đánh giá

học sinh khi học tập môn Hoá học

TT

1

2

Câu hỏi, bài tập kiểm tra đánh giá

Câu hỏi, bài tập lí thuyết

Câu hỏi, bài tập tính toán

Số ý kiến

Tỷ lệ (%)

100

4

2

100

25

3

Câu hỏi, bài tập thực nghiệm

Qua bảng 1 ta thấy: Các câu hỏi, bài tập giáo viên thường hay sử dụng

trong kiểm tra đánh giá đó là: Câu hỏi lí thuyết 100%, câu hỏi tính toán 100%,

câu hỏi thực nghiệm môn hoá học được sử dụng rất ít 25%. Các câu hỏi mà thầy

cô đã vận dụng chưa kích thích được khả năng tư duy, óc tò mò của học sinh qua

các giờ học, làm các em thấy môn học trừu tượng và lúng túng trong thao tác thí

nghiệm, điều đó phần nào làm ảnh hưởng đến kết quả học tập của các em.

8/33

Bảng 2: Kết quả học tập giữa kì I môn Hoá học của học sinh các lớp 8A,B

Điểm

03

7

Điểm

35

19

Điểm

58

17

Điểm

810

6

Lớp

Sĩ số

8A

8B

49

50

5

18

22

5

Tổng

(%)

99

100%

12

12,1%

37

37,4%

39

39,4%

11

11,1%

Nhìn chung, kết quả học tập bộ môn Hoá học của 2 lớp chưa cao. Qua bài

kiểm tra trên 99 em học sinh lớp 8A, B cho thấy điểm trung bình như sau: Giỏi

11,1%, Trung bình - Khá 39,4%, Yếu 37,4%, kém 12,1%. Qua việc trao đổi với

các em về kiến thức bộ môn, tôi thấy kiến thức các em nắm được chưa sâu, tôi

có hỏi nhiều em kiến thức sau mỗi bài học thì các em trả lời được nhưng khi tôi

hỏi làm thế nào để biết được điều đó? Hầu như các em không trả lời được.

Bảng 3: Đánh giá mức độ yêu thích của học sinh khi học tập môn Hoá học

Lớp

8A

8B

Sĩ số

49

50

Rất thích học

Không thích học

Không ý kiến

16

21

32

27

1

2

Tổng

(%)

99

100%

37

37,3%

59

59,5%

3

3,2%

Qua bảng 3 cho thấy tỉ lệ học sinh không thích học bộ môn Hoá học

(59,5%) nhiều hơn tỉ lệ học sinh yêu thích (37,3%) môn này khi học tập, số còn

lại (3,2%) là không có ý kiến. Để tìm nguyên nhân cho kết quả đó, tôi tiến hành

phỏng vấn các em học sinh và đại đa số các em cho biết lí do là: không thích học

môn này là do kiến thức trừu tượng khó hiểu, qua thực tế tìm hiểu còn thấy các

em vẫn lúng túng trong các thao tác tiến hành thí nghiệm, khả năng trình bày,

giải thích hiện tượng hoá học còn kém.

2.3. Đánh giá chung về thực trạng sử dụng câu hỏi, bài tập trong kiểm tra

đánh giá môn Hoá học của giáo viên THCS

Nhìn chung các thầy cô giảng dạy bộ môn Hoá học trường THCS mà tôi

chọn để nghiên cứu đề tài này, đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học và

kiểm tra đánh giá và đã đạt được những thành tích đáng kể. Tuy nhiên bên cạnh

những thành tích đó vẫn còn một số tồn tại như: giáo viên thường xuyên sử dụng

câu hỏi, bài tập kiểm tra đánh giá theo hình thức các bài tập trắc ngiệm, tự luận,

mà ít sử dụng các bài tập thực nghiệm, dẫn tới các em còn lúng túng trong thao

tác tiến hành thí nghiệm, chưa thực sự chủ động giải quyết vấn đề trong quá

trình học tập, dẫn đến mức độ yêu thích bộ môn của học sinh chưa nhiều, kết

quả học tập bộ môn này của học sinh chưa cao. Đứng trước những vấn đề đó, là

một giáo viên giảng dạy bộ môn Hoá học THCS, tôi mạnh dạn nghiên cứu các

loại câu hỏi, bài tập thực nghiệm môn Hoá học để từ đó đưa ra giải pháp xây

dựng hệ thống bài tập hoá học thực nghiệm và vận dụng loại bài tập này vào quá

trình dạy học, kiểm tra đánh giá học sinh khi học bộ môn Hoá học, nhằm nâng

cao chất lượng dạy học bộ môn này và khơi dậy niềm đam mê, yêu thích môn

học cho các em học sinh.

9/33

CHƯƠNG 3

ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH XÂY DỰNG CÂU HỎI, BÀI TẬP THỰC

NGHIỆM TRONG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN HOÁ HỌC

3.1. Quy trình thiết kế câu hỏi, bài tập trắc nghiệm môn Hoá học lớp 8

Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn là loại câu trắc nghiệm

thông dụng nhất vì nó có thể được dùng để đo lường mức độ đạt được nhiều

loại mục tiêu giáo dục quan trọng: biết, hiểu, phê phán, khả năng giải quyết

vấn đề, khả năng đưa ra những lời tiên đoán, khả năng đề ra những hoạt động

thích hợp. Hầu hết mọi khả năng vốn được khảo sát bằng các loại luận đề, câu

hỏi ngắn, câu trắc nghiệm đúng - sai, điền thế,…đều có thể khảo sát được bằng

loại câu nhiều lựa chọn. Hơn nữa, các loại câu nhiều lựa chọn ít chịu các sai số

may rủi do đoán mò.

Vì vậy, ở đây ta tìm hiểu việc xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan

nhiều lựa chọn về các mặt: tiêu chuẩn, quy trình, phân tích và đánh giá.

3.1.1. Tiêu chuẩn xây dựng

- Tiêu chuẩn định tính

+ Câu dẫn: phải bao hàm đầy đủ các thông tin cần thiết về vấn đề được

trình bày một cách đầy đủ, rõ ràng, súc tích.

+ Các phương án chọn : phải chính xác, rõ ràng, dễ hiểu, cùng loại với câu

dẫn. Câu nhiễu phải có tính hấp dẫn, có vẻ hợp lý đối với người chưa nắm vững

vấn đề.

- Tiêu chuẩn định lượng

+ Độ khó: trong khoảng 20%-80%, tốt nhất nằm trong khoảng 40% - 60%,

độ phân biệt (độ phân cách câu) từ 0,2 trở lên.

3.1.2. Quy trình xây dựng

- Nguyên tắc chung

+ Xây dựng theo mục tiêu nội dung khảo sát: khi xây dựng câu hỏi trắc

nghiệm khách quan nhiều lựa chọn phải bám sát mục tiêu nội dung của chương

trình, của trọng tâm kiến thức, sách giáo khoa và đặc biệt là phải nắm vững

thật sự kiến thức hóa học, phải biết khai thác chiều sâu của kiến thức mới có

câu hỏi hay.

- Quy tắc xây dựng

+ Quy tắc lập câu dẫn:

* Câu dẫn là phần chính của câu hỏi, vì vậy câu dẫn phải đầy đủ thông tin

cần thiết, ngắn gọn, rõ ràng, ít dùng các từ phủ định. Câu dẫn phải trong sáng,

tránh dẫn đến hiểu lầm hay có thể hiểu theo nhiều cách.

* Thường dùng một câu hỏi hay một câu lửng ( một nhận định không đầy

đủ, chưa hoàn chỉnh ) để lập câu dẫn.

* Khi lập câu dẫn cần tránh những từ có tính chất gợi ý hoặc tạo đầu mối

dẫn đến câu trả lời.

* Câu dẫn không nên quá dài và mất nhiều thời gian cho việc đọc câu hỏi.

* Câu dẫn nên là câu hỏi trọn vẹn, không đòi hỏi học sinh đọc các câu

chọn mới biết mình đang được hỏi vấn đề gì.

* Những từ buộc phải nhắc lại nhiều lần trong các câu thì đưa vào câu dẫn.

10/33