SKKN Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
- Văn chương còn đem đến cho con người những cung bậc tâm trạng, tình cảm khác nhau. Sau khi học tác phẩm, nghiên cứu cuộc đời của một nhân vật, học sinh có thể có những tâm trạng yêu-ghét rạch ròi, từ đó định hướng cho người đọc cách sống và làm việc sao cho có ý nghĩa hơn. Chẳng hạn, như khi nghe thầy giáo đọc thơ, Trần Đăng Khoa đã có những cảm xúc trong sáng, giản dị và chân thành biết bao để rồi thêm yêu làng xóm, quê hương đất nước, yêu cội nguồn dân tộc thiêng liêng của mình
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
MỤC LỤC
MỤC LỤC..................................................................................................................1
I.Lý do chọn đề tài………………………………………………………………………… 2
1.Thực trạng liên quan đến đề tài………………………………………………………..2
2.Tính cấp thiết của đề tài ………………………………………………………………...3
3. Ý nghĩa và tác dụng của đề tài………………………………………………………...4
II. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài………………………………………….4
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ........................................................................................4
1. Cơ sở nghiên cứu:...................................................................................................4
1.2. Vai trò của thầy cô trong giờ dạy học Ngữ văn : ................................................5
2. 1. Khái niệm : .........................................................................................................6
2. 2. Tiêu chuẩn một lời bình hay:..............................................................................6
2. 3. Những ảnh hưởng của lời bình:..........................................................................8
1. Bình bằng một lời khen trực tiếp :........................................................................10
3. Bình bằng so sánh, đối chiếu Văn học:................................................................11
4.Bình bằng cách đưa ra một giả thiết…………………………………………………11
5.Bình bằng cách đưa ra những số liệu cụ thể……………………………………….12
6. Bình để giới thiệu bài mới (Vào bài):...................................................................13
7. Bình để khắc sâu kiến thức:..................................................................................13
8. Bình để mở rộng kiến thức:..................................................................................13
9. Bình để gợi sự đồng cảm:.....................................................................................13
NGỮ VĂN 8: ...........................................................................................................14
PHỤ LỤC.................................................................................................................20
Page 1 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài:
1. Thực trạng liên quan đến đề tài:
Những năm gần đây xã hội Việt Nam đã và đang có rất nhiều thay đổi lớn
về tất cả các mặt: kinh tế, giáo dục, khoa học, xã hội,…Chính nền kinh tế nhiều
thành phần với sự đa dạng của nó đã ảnh hưởng sâu sắc đến toàn xã hội, đặc biệt
là các mặt giáo dục. Quan điểm của Đảng đã từng coi giáo dục là quốc sách
hàng đầu nay lại càng quan trọng và cấp thiết hơn bao giờ hết. Bởi có giáo dục
tốt thì nền móng xã hội mới vững chắc, tạo đà phát triển nhiều ngành nghề,
nhiều lĩnh vực…
Trẻ em là tương lai của dân tộc, của đất nước nên việc giáo dục và định
hướng cho trẻ phát triển lành mạnh là một yêu cầu bức xúc của toàn xã hội, là
điều mà mỗi ai tâm huyết với sự nghiệp giáo dục đều phải trăn trở. Sinh thờiChủ
tịch Hồ Chí Minh- vị Cha già kính yêu, người Thầy vĩ đại của dân tộc đã phát
biểu:
Hiền dữ đâu phải tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên.
Ở đây Bác kính yêu đã khẳng định tầm quan trọng của phương pháp giáo
dục tới nhân cách phẩm chất, đạo đức và tài năng của con người. Theo tôi, việc
giáo dục nhân cách cho học sinh đòi hỏi người giáo dục chủ nhiệm phải đạt
được những chuẩn mực về đạo đức xã hội. Còn việc giáo dục văn hóa cho các
em đòi hỏi người giáo viên bộ môn phải có những kiến thức sâu rộng, chuyên
môn nghiệp vụ vững vàng và đặc biệt phải thật sự tâm huyết với nghề.
- Văn học có vai trò rất quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư
duy của con người bởi "Văn học là nhân học".
- Là một trong những môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, môn Ngữ văn
có tầm quan trọng trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học
sinh. Đồng thời môn Ngữ văn còn thể hiện rõ mối quan hệ qua lại với các môn
học khác. Nếu học tốt môn Ngữ văn sẽ tác động tích cực tới các bộ môn khác và
ngược lại.
- Trước kia, việc dạy và học một giờ Ngữ văn trong trường THCS đều
"nặng" về "thuyết trình". Chính điều đó đã khiến học sinh không phát huy được
sự chủ động mạnh dạn tự tin sáng tạo trong việc tiếp nhận kiến thức. Sau mỗi
giờ học như vậy, học sinh sẽ đều cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng, dần dần khiến
các em "ghét" môn học này (nhất là các em nam).
Page 2 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
- Những năm gần đây, Bộ Giáo Dục cũng như toàn Ngành đã và đang từng
bước đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh là trung tâm, dạy văn còn phải
tích hợp ngang dọc liên môn với các bộ môn khác.Thầy cô chỉ là ngưòi hướng
dẫn tổ chức, khơi gợi các hoạt động để giúp học sinh phát huy được những nội
lực của bản thân, để từ đó giúp các em tích cực chủ động, sáng tạo trong việc
lĩnh hội tiếp thu kiến thức mới. Song nếu trong những giờ học Ngữ văn mà thiếu
hẳn lời bình thì giờ dạy cũng chỉ là Thầy hỏi- Trò đáp. Mặc dù, Thầy có đổi
mới, có nhiều hoạt động sinh động, trò chơi hấp dẫn học sinh đến đâu đi nữa thì
giờ dạy cũng vẫn khô khan, chẳng khác nào những môn khoa học tự nhiên khác.
Sau giờ học, học sinh sẽ không "đọng lại", cũng khó tạo những dấu ấn về tác
phẩm. Như vậy muốn hình thành ở học sinh sự ham học, say mê khám phá một
tác phẩm Văn học thì người giáo viên cần phải chú ý đến phương pháp bình và
những lời bình "đắt" nhất trong một giờ dạy học Ngữ văn.
- Qua việc trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy sử dụng những lời bình ấn
tượng của thầy cô trong giờ dạy học Ngữ văn là điều cần thiết để giúp học
sinh có sự hứng khởi khi tiếp nhận các tác phẩm văn học.
2. Tính cấp thiết của đề tài:
Là người quản lý, trực tiếp phụ trách môn Ngữ văn trong trường, tôi cũng
như bao nhà quản lý khác đều có một nguyện vọng là xây dựng nhà trường trở
thành một tập thể vững mạnh: Thầy dạy tốt, trò học tốt, gặt hái được nhiều
thành công trong hoạt động Dạy và Học. Qua công tác quản lý, tôi nhận thấy để
đạt được những kết quả như mong muốn thật là khó. Làm thế nào để học sinh
yêu thích bộ môn Ngữ văn, nhất là trong giai đoạn hiện nay? Làm thế nào để
các con vừa ngoan vừa chăm học, trên lớp chăm chú nghe giảng, về nhà làm
đầy đủ bài tập các cô giao? Làm thế nào để học sinh trường mình vừa có đức
vừa có tài, trở thành những học sinh văn minh, thanh lịch, hiện đại, những chủ
nhân tương lai của thế kỷ? Làm thế nào để giáo viên giảng dạy bộ mônNgữ văn
vừa hồng vừa chuyên….Điều đó đã khiến tôi phải trăn trở, suy nghĩ tìm tòi
phương pháp quản lý tốt nhất để hướng dẫn, bồi dưỡng nâng cao năng lực
chuyên môn cho đội ngũ giáo viên dạy môn Ngữ văn trong trườngTHCS
thông qua việc đưa lời bình vào giờ dạy học môn Ngữ văn.
3. Ý nghĩa và tác dụng của đề tài:
Qua nghiên cứu, tôi nhận thấy trong giờ dạy học Ngữ văn, bên cạnh các
phương pháp dạy học tích cực thì lời bình của thầy cô thường đem đến cho học
sinh những rung động, tình cảm chân thành nhất, nó như chắp cánh cho tâm hồn
rộng mở, bồi dưỡng những ước mơ, khát vọng và hoài bão, là “chất men” không
thể thiếu trong việc tiếp nhận một tác phẩm văn chương….Trước kia, trong giờ
Page 3 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
dạy học văn,thầy cô chỉ đọc, hỏi – học sinh trả lời khiến giờ Ngữ văntrở nên khô
khan, đôi khi làm mất đi chức năng thẩm mỹ của văn học, khiến các em thấy giờ
học văn không còn hấp dẫn, khô khan, học như nhồi nhét kiến thức. Trong
những tiết học đó, học sinh lười suy nghĩ, sẽ không tự bồi dưỡng cách nói hay,
lối viết giỏi. Ngoài ra, tôi còn rất trăn trở khi học sinh không thích học văn sẽ
khiến tâm hồn của các em khô cằn, có thể sẽ dẫn đến những hành động cộc cằn,
thô lỗ trong cuộc sống. Một vấn đề cũng đặt ra là nếu học sinh cuối cấp trong
trường THCS không đam mê học văn sẽ dẫn đến chất lượng đầu ra của nhà
trường không tốt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của nhà trường. Bởi vậy,
việc đưa lời bình vào bài giảng một cách hợp lý nhất luôn có ý nghĩa và tác
dụng “đặc biệt” nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Ngữ văn trong
trường THCS.
II. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài:
- Đề tài tập trung nghiên cứu về việc sử dụng lời bình trong một tiết dạy học
Ngữ văn, từ phần khởi động và bài cho đến bình những chi tiết quan trọng trong
tác phẩm.
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài là những phương pháp luận và tổng hợp
những kinh nghiệm trong quá trình thực tế giảng dạy.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
1. Cơ sở nghiên cứu:
1.1. Vai trò và chức năng của môn Ngữ văn trong trường THCS:
-Ngữ văn là một bộ môn nghệ thuật mà đặc trưng của nó là truyền thụ
những cái hay cái đẹp đến người tiếp nhận. Theo “Văn học- Cuộc sống, Nhà
văn” thì: “Đọc một tác phẩm tốt, chúng ta tìm thấy những nhân vật chân thực,
sinh động, những lời hay ý đẹp. Đó là cái đẹp trong văn học, tức là phản ánh
trung thành con người và sự vật, làm toát lên chiều sâu, bản chất tính đa dạng,
tính điển hình của đối tượng mô tả, nói lên được tấm lòng và tư tưởng của con
người trong cuộc đấu tranh cho tự do, hạnh phúc, gây được những rung động,
sự vui thú, lòng yêu thương hoặc sự căm ghét…” (Nxb Khoa học Xã hội, 1998)
-Từ những chức năng biểu hiện và truyền thụ cái hay, cái đẹp của văn chươngnên
môn Ngữ văn có một vai trò đặc biệt quan trọng trong trường THCS. Bởi vì sau
khi cảm thụ sâu sắc cái hay, cái đẹp của một hình tượng Văn học, học sinh sẽ tự
nhận thức được những điều mình cần hướng tới, cần hoạt động…. Các thầy cô
giáo dạy Ngữ văn giỏi, giàu kinh nghiệm đã thường chia sẻ:
Page 4 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
“Học văn thì điều cốt yếu nhất mà cũng là điều khó nhất nhận ra được chất
Văn là sự rung cảm được những cái đẹp của Văn chương. Một bài văn, bài thơ,
một câu văn, câu thơ hay bao giờ cũng khiến lòng ta xúc động. Sự xúc động
thực sự đó cũng là hạnh phúc của con người : Vì thế, phải biết giữ gìn và biết
tôn trọng nó. Chớ quên rằng nhất thiết phải tiếp nhận lĩnh hội văn chương thông
qua sự rung động chân thành.”(Hướng dẫn ôn thi vào lớp 10 PTTH)
- Văn chương còn đem đến cho con người những cung bậc tâm trạng, tình
cảm khác nhau. Sau khi học tác phẩm, nghiên cứu cuộc đời của một nhân vật,
học sinh có thể có những tâm trạng yêu-ghét rạch ròi, từ đó định hướng cho
người đọc cách sống và làm việc sao cho có ý nghĩa hơn. Chẳng hạn, như khi
nghe thầy giáo đọc thơ, Trần Đăng Khoa đã có những cảm xúc trong sáng, giản
dị và chân thành biết bao để rồi thêm yêu làng xóm, quê hương đất nước, yêu
cội nguồn dân tộc thiêng liêng của mình :
“ Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng, xanh cây quanh nhà…
Thêm yêu tiếng hát nụ cười
Nghe thơ em thấy đất trời đẹp ra.....”
( Nghe thầy đọc thơ)
- Nhà phê bình văn học Hoài Thanh đã khẳng định: “Văn chương gây cho
ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có”.
1.2.Vai trò của thầy cô trong giờ dạy học Ngữ văn :
-Vai trò của thầy cô trong giờ dạy học Ngữ văn rất quan trọng. Để học sinh
tiếp nhận, lĩnh hội được giá trị nội dung cũng như nghệ thuật của một tác phẩm
văn chương thì thầy cô phải là người dẫn dắt định hướng giúp các em tìm hiểu,
nghiên cứu tác phẩm. Đặc biệt là khả năng truyền thụ của thầy cô có vai trò rất
lớn trong việc cuốn hút các em, đưa học sinh đến với vẻ đẹp muôn màu muôn vẻ
của văn chương. Ngoài việc giúp học sinh lĩnh hội kiến thức cơ bản của một tác
phẩm, thầy cô phải biết làm thế nào để học sinh vừa lĩnh hội kiến thức cơ bản
của một tác phẩm, đồng thời biết rung động trước những câu văn, câu thơ hay
trong tác phẩm. Một trong những yếu tố làm nên sự cuốn hút diệu kì đó là những
lời bình của thầy cô. Giáo sư Lê Trí Viễn trong cuốn "Đến với thơ hay" đã nói
rằng: " Có một đối tượng mà bình thơ là nhiệm vụ không né tránh được đó là
người thầy giáo. Cụ thể là người giáo viên Văn học."
- Để có một lời bình hay, trước hết thầy cô phải thật hiểu, phải nhập tâm
vào tác phẩm, biết rung cảm trước những vẻ đẹp đa dạng, phong phú muôn màu
Page 5 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
muôn vẻ của tác phẩm. Thậm chí thầy cô phải đi sâu để tìm hiểu từng ngõ ngách
tâm hồn, đời sống nội tâm cùng vui buồn, sướngkhổ với các nhân vật trong tác
phẩm. Từ đó truyền đến học sinh vẹn nguyên cảm xúc của mình. Cho nên lời
bình của thầy cô trong một giờ dạy Văn rất quan trọng, là chất kết nốigiữa người
học đến với các tác phẩm văn chương.
2. Khái niệm và tiêu chuẩn của lời bình trong cảm thụ thơ văn :
2. 1. Khái niệm :
- Trong một giờ dạy và học Ngữ văn, việc khai thác tìm hiểu chi tiết nội
dung và nghệ thuật của một đoạn trích trongtác phẩm là yêu cầu cơ bản của đặc
trưng môn học.Thầy cô cần căn cứ vào thể loại của tác phẩm rồi vận dụng các
kĩ năng, để từ đó "bật" ra nội dung chính mà tác giả muốn truyền tải tới người
đọc, giúp học sinh tiếp cận một cách nhanh nhấttác phẩm. Từ các chi tiết đã
phân tích, thầy côcần biết lựa chọn đâu là "điểm sáng" là "chi tiết quan
trọng", đâu là "nhãn tự" của một đoạn trích hoặc một tác phẩm kết hợp với
ý kiến của cá nhân để truyền cho học sinh thấy được những cái hay cái đẹp
của "điểm sáng" đó. Chính từ "điểm sáng", "nhãn tự" đó có sức tỏa sáng
tới toàn bài, giúp học sinh lĩnh hội toàn bộ đoạn trích hay tác phẩm một cách
nhanh nhất.
- Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói :"Dạy văn là chủ yếu dạy cho
học sinh diễn tả cái gì mình suy nghĩ, mình cần bày tỏ một cách trung thành,
sáng tỏ chính xác, làm nổi bật điều mình muốn nói"....
- Giáo sư Phan Trọng Luận cho rằng: "Bình là một phương pháp có tính
đặc thù của cảm thụ và truyền thụ văn thơ....Giảng văn cần vận dụng phương
pháp bình."
- Với nhà phê bình văn học Hoài Thanh thì bình thơ là :"Cảm nhận cái hay,
cái đẹp của nó rồi truyền cho người đọc, người nghe...."
- Còn giáo sư Lê Trí Viễn thì cho rằng:"Bình là dùng lời văn đẹp, các chất
cảm xúc, có viện trợ đến những cái tương tự, có khi giả thiết một cách đối lập
với cái phải bình.... nhưng cũng cốt để làm cho cái được bình thể hiện được tất
cả cái hay, cái đẹp của nó."
2. 2. Tiêu chuẩn một lời bình hay:
- Cái hay, cái đẹp của lời bình phải được biểu hiện ở các mặt: nội dung,
hình thức và toát lên được những tư tưởng tình cảm cũng như dụng ý nghệ thuật
mà tác giả đã, gửi gắm. Lời bình ấy có khi là một lời khen trực tiếp, có khi lại
bộc lộ những tâm tư tình cảm, hay như lời tâm sự, cũng có thể so sánh liên
Page 6 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
hệ…Tất cả đều phải ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, súc tích, lắng đọng có chiều
sâu, không quá cường điệu cũng không quá hời hợt, tẻ nhạt, nhàm chán.
- Trong một giờ dạy Ngữ văn, việc bình cái hay cái đẹp là điều không thể
thiếu nên cần kết hợp giữa bình và giảng. Bởi theo giáo sư Phan Trọng Luận thì:
“ Giảng mà không bình thì ý gọn và khô, bình mà không giảng ý đồ miên
man xa rời”.
-Nhưng cũng cần chú ý phải tìm ra được một “điểm sáng”, “nhãn tự” của
tác phẩm để hướng lời bình vào đó. Lời bình phải thật lắng đọng, nếu không thì:
“ không gì vô vị, thậm chí khó chịu như một lời gọi là bình chẳng ăn nhập vào
đâu, cũng chẳng đáng gọi là phi văn bản vì nó chỉ là lời không có căn cứ.”
( theo giáo sư Lê Chí Viễn).
- Ví dụ: Theo thầy Chu Sơn ba câu thơ “đắt nhất” trong bài “ Nhớ rừng”
của Thế Lữ là:
…“Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật!...”
Đây là hình ảnh oai hùng, lẫm liệt tạo nên dáng điệu kiêu hùng, bạo lực của
chúa sơn lâm. Mấy chữ “lênh láng máu” thật dễ sợ! Nó gợi ra cảnh chiến
trường sau cuộc vật lộn tàn bạo. Ánh tà dương lúc mặt trời hấp hối, qua cảm
nhận của con mãnh thú chính là sắc máu lênh láng đỏ. “Chiều lênh láng máu”,
chữ “chiều” gợi được khoảng thời gian rất cụ thể còn “máu” giờ đã trở thành
kỷ niệm. Đối với con thú này, màu máu lênh láng là màu của thời gian. Chữ “
sau rừng” gợi được cái không gian nhuộm đầy máu đỏ của mặt trời, vừa gợi
được cái bí hiểm nơi diễn ra cuộc chiến, tranh chấp đẫm máu. Chữ “chết” đã
biến mặt trời thành một sinh thể- không còn là khối cầu lửa vô tri vô giác, bất
động giữa không trung, mà thành một con thú. Chữ “mảnh” là hình ảnh mặt trời
trong con mắt ngạo mạn và khinh miệt của hổ. Ba chữ “mảnh mặt trời” đã hoàn
toàn hạ gục đối thủ, làm cho mặt trời cũng trở nên thảm hại. Bằng một cuộc
tranh chấp với mặt trời để chiếm lấy riêng phần bí mật, Thế Lữ đã nâng con
mãnh thú này lên tầm vóc vũ trụ và kỳ vĩ nhất trong những cái kỳ vĩ của vũ trụ
này. Sự phi thường, kì vĩ đã lên tới tột bậc, vô biên…. Sự tuyệt vời trong ngôn
từ đã chắp cánh cho thơ Thế Lữ bay lên dõng dạc , đường hoàng như một
khúc trường ca dữ dội!
( Trong “Tinh hoa Thơ mới- Thẩm bình và suy ngẫm”)
Page 7 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
- Như vậy, người giáo viên dạy văn muốn có lời bình hay, hấp dẫn, cuốn
hút học sinh thì phải có năng lực cảm thụ tác phẩm. Để khám phá nội dung và
nghệ thuật của tác phẩm, người giáo viên cần phải nhập tâm vào tác phẩm, để có
sự khám phá độc đáo, sáng tạo, mới mẻ. Thậm chí có những chỗ khó phân tích,
những chỗ học sinh thấy khó hiểu, hay những chỗ làm cho bạn đọc phải giật
mình trăn trở thì ta nên bình.
- Thầy cô cũng cần lưu ý phải biết lựa chọn “điểm sáng”, “nhãn tự” của
bài để hướng lời bình vào đó. Ít mà sâu, lắng đọng còn hơn là dàn trải, miên
man. Cần lựa chọn từ ngữ sao cho lời bình phải mang đậm hơi thở của Văn
chương nghệ thuật. Lời bình phải ngắn ngọn, hàm súc, phải mang tính tức
thời, xuất thần, là sự lóe sáng tốt đẹp tác động tích cực đến nhận thức của
học sinh.
2. 3. Những ảnh hưởng của lời bình:
*Đối với một tiết dạy Ngữ văn :
- Những lời bình hay, ấn tượng sẽ làm cho giờ giảng Văn trên lớp tiết kiệm
được thời gian. Tiết học nhẹ nhàng, không căng thẳng, gò bó.
- Giờ dạy sinh động, hấp dẫn, lắng đọng, lượng thông tin truyền tải tới học
sinh được nâng cao lên, có hiệu quả rõ rệt.
*Đối với học sinh :
- Trong tác phẩm Văn chương thường có những "điểm sáng", "nhãn tự"
chi tiết đặc sắc soi sáng chủ đề tác phẩm, thể hiện rõ tư tưởng tình cảm, dụng ý
nghệ thuật của tác giả. Những điều đó thường là khó với học sinh, thì những lời
bình giảng giải của giáo viên sẽ định hướng, tiếp sức khêu gợi sự tìm tòi sáng
tạo, sự liên tưởng tưởng tượng cho học sinh.
- Lời bình hay của giáo viên không chỉ giúp học sinh hiểu sâu vấn đề,
hiểu kĩ tác phẩm mà còn tác động đến đời sống tâm tư tình cảm, tâm hồn
trong sáng của các em. Bồi dưỡng cho các em những cách nghĩ hay, những
hành động đẹp, để các em trở thành những con ngoan trò giỏi - những chủ
nhân tương lai của đất nước. Như vậy, nhờ có lời bình hay người giáo viên đã
ươm cho gia đình, xã hội, đất nước những mầm non, hạt giống có ích. Nói
như Hoài Thanh :"Bình là từ chỗ mình cảm thấy hay, làm thế nào cho
người khác cũng cảm thấy hay."
3. Ý nghĩa và tầm quan trọng của lời bình trong giờ học Ngữ văn:
- Tôi nhận thấy môn Ngữ văn trong nhà trường có một vị trí rất quan trọng,
giống như chiếc chìa khóa để học sinh tiến vào mọi lĩnh vực các môn khoa học
Page 8 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
khác, vào các hoạt động xã hội đồng thời nó còn bồi dưỡng những tư tưởng tình
cảm, hướng người đọc vươn tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
- Thầy cô dạy Ngữ văn muốn học sinh yêu thích bộ môn, hồi hộp chờ đợi
từng tiết Ngữ Văn trong tuần, háo hức chờ đón bước chân quen thuộc của thầy
cô thì trách nhiệm "nặng nề" ấy trước hết đặt lên "đôi vai" của người giáo viên
dạy Ngữ văn.
- Để có được một tiết học thật sự sôi nổi, cuốn hút hấp dẫn học sinh thì
thầy cô phải tạo được tâm thế thoải mái cho học sinh, khéo kết hợp nhịp nhàng
giữa các hoạt động trên lớp, tìm tòi sáng tạo những hình ảnh, âm thanh sống
động. Bên cạnh đó cũng không thể phủ nhận được vai trò của lời bình trong tác
phẩm. Bởi một tiết học Ngữ văn mà thiếu lời bình, thiếu sự cảm thụ những nét
đặc sắc về nội dung cũng như nghệ thuật của tác phẩm thì chắc chắn tiết học sẽ
khô khan, rời rạc không lắng đọng trong tâm hồn học sinh. Học xong tác phẩm,
các em sẽ quên ngay....
- Vì vậy thầy cô cần phải nhập tâm tác phẩm để biết được đâu là "điểm
sáng", là "nhãn tự" của tác phẩm hướng lời bình vào đó để nó có sức tỏa sáng
toàn bài. Lời bình hay, phù hợp chính là những sáng tạo nghệ thuật "khổ
công" mà có của thầy cô. Lời bình của thầy cô còn giúp cho học sinh hiểu sâu
và biết nâng cao vấn đề, học sinh có thể hiểu và học được cách trình bày
những rung cảm của mình đối với tác phẩm qua những lời bình giản dị, chân
thành mà lắng đọng của thầy cô - đó cũng chính là mục tiêu đề ra của môn
học. Ngoài việc nói- viết đúng, thầy cô còn phải hướng dẫn các em cách nói-
hay, viết khéo.... Làm được như vậy, thầy cô đã thổi một bầu nhiệt huyết vào
tâm hồn học sinh giúp các em mở rộng tâm hồn mình đón nhận những điều
tốt đẹp ở bên ngoài thế giới xung quanh. Qua đó nhằm khơi dậy, khích lệ giúp
các em phát triển từ năng khiếu cảm thụ văn chương đến năng khiếu sáng tạo
nghệ thuật. Hơn nữa, còn giúp các em có đời sống tinh thần phong phú hơn,
sáng tạo hơn, có tầm nhìn rộng mở và tự tin hơn trong cuộc sống.
Như vậy qua những lời bình giản dị và chân thành từ tác phẩm mà
thầy cô đã truyền dạy cho học sinh biết bao điều hay, lẽ phải, đạo lí làm
người. Thầy cô còn đưa em đến với những chân trời tri thức mới, đem đến
cho em tình yêu gia đình, yêu làng xóm, yêu quê hương đất nước tha thiết
nhất.
Page 9 of 20
Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở
II. CÁC GIẢI PHÁP HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN:
1. Bình bằng một lời khen trực tiếp :
- Cách này được sử dụng thường xuyên vì nó ngắn gọn, dễ làm, dễ bộc lộ
cảm xúc. Tuy nhiên, giáo viên cũng cần chú ý tránh những lời khen sáo rỗng,
hào nhoáng, không phù hợp, không đúng đối tượng.
- Ví dụ : Bình truyện ngắn "Cô bé bán diêm" của tác giả An-đec-xen
(Ngữ văn lớp 8). Cụ thể:
"Cô bé bán diêm" là một trong những truyện cổ tích - truyện ngắn xuất
sắc của An-đec-xen. Truyện chỉ có một nhân vật, diễn ra trong bối cảnh của một
đêm giao thừa. Cốt truyện chẳng có gì ly kì, hấp dẫn, vậy mà càng đọc, càng
thấy hay, càng nghĩ càng thấm thía. Bởi truyện đã đề cập đến khát vọng của
con người là mơ ước về một cuộc sống tốt đẹp hơn. Và ở những con người
nghèo khổ, những đứa trẻ thì khao khát đó lại càng cháy rực, tỏa sáng hơn bao
giờ. Trong truyện, đó là ước mơ tuổi thơ bay bổng diệu kì của một cô bé mồ côi
mẹ, sống với người cha ghẻ lạnh. Tất cả đã được nhà văn kể lại qua ngòi bút trữ
tình thắm thiết, giàu chất thơ đan xen giữa những mộng tưởng và hiện thực.
Chính vì lẽ đó mà truyện cổ tích cho trẻ em của nhà văn Đan Mạch này đã hơn
một thế kỉ nay đã đi vào lòngbạn đọc khắp năm châu và không phải chỉ riêng
bạn đọc nhỏ tuổi mà đối với người bạn đọc lớn, hình như lại còn ham đọc An-
đec-xen hơn những loại sách truyện khác!
(Theo sách "Kiến thức cơ bản Văn - Tiếng Việt", tập 2, dành cho lớp 7,
Nguyễn Xuân Lạc chủ biên - NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001)
2. Bình chi tiết, hình ảnh trong tác phẩm bằng cách nêu, gợi mở vấn đề
- Cách này chỉ áp dụng ở những đoạn trích, tác phẩm mà không thể có và
không nên có sự lý giải tuyệt đối về nó. Vẻ đẹp, sự lôi cuốn nằm trong sự bí ẩn
của câu trả lời.
- Cách này mở ra cho học sinh rất nhiều trường liên tưởng. Người giáo
viên cần gợi mở để phát huy hết khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh.
- Ví dụ: Bình về cái chết của cụ Bơ-men trong truyện ngắn "Chiếc là cuối
cùng" của O Hen-ri (Ngữ văn lớp 8). Cụ thể:
…. Nhà văn đã kết truyện bằng cái chết của cụ Bơ-men khiến câu chuyện
lắng đọng, có chiều sâu hơn, khiến cho lần đảo ngược tình huống thứ hai thêm
bất ngờ, đột ngột, tạo nhiều dư âm vương vấn khiến người đọc phải trăn trở suy
nghĩ....Cái chết ấy như một chìa khóa giải mã những băn khoăn thắc mắc nơi
người đọc về hành động âm thầm, lặng lẽ, bí mật của cụ. Cái chết của cụ còn có
ý nghĩa thức tỉnh tâm hồn người đọc, nhắc nhở mỗi con ngưòi cần sống đẹp,
Page 10 of 20
Tải về để xem bản đầy đủ
20 trang
19/12/2024
60
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Sử dụng lời bình trong giờ dạy học môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_su_dung_loi_binh_trong_gio_day_hoc_mon_ngu_van_o_truong.pdf
