SKKN Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

Tiến trình tìm tòi nghiên cứu khoa học trong phương pháp BTNB là một vấn đề cốt lõi, quan trọng. Tiến trình tìm tòi nghiên cứu của học sinh là một quá trình phức tạp. Học sinh tiếp cận vấn đề đặt ra qua tình huống (câu hỏi lớn của bài học); nêu các giả thuyết, các nhận định ban đầu của mình, đề xuất và tiến hành các thí nghiệm nghiên cứu; đối chiếu các nhận định (giả thuyết đặt ra ban đầu); đối chiếu cách làm thí nghiệm và kết quả với các nhóm khác; nếu không phù hợp học sinh phải quay lại điểm xuất phát, tiến hành lại các thí nghiệm như đề xuất của các nhóm khác để kiểm chứng; rút ra kết luận và giải thích cho vấn đề đặt ra ban đầu. Trong quá trình này, học sinh luôn luôn phải động não, trao đổi với các học sinh khác trong nhóm, trong lớp, hoạt động tích cực để tìm ra kiến thức.

Download

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực là một trong

những mục tiêu hàng đầu của ngành giáo dục nước ta.

Dạy học theo hướng tích cực dựa trên quan điểm lấy học sinh làm trung tâm

của quá trình dạy học. Để dạy học tích cực cần đổi mới mục tiêu dạy học của mỗi

bài học. Giáo viên là người thiết kế, tổ chức, khuyến khích, tạo điều kiện để đa số

học sinh tích cực hoạt động tìm tòi, khám phá, xây dựng và vận dụng kiến thức,

rèn luyện kĩ năng; Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học đa dạng, phù hợp; Sử

các phương tiện dạy học hiện đại như là nguồn kiến thức; Sử dụng linh hoạt các

phương tiện dạy học chung và phương tiện dạy học đặc thù của môn học theo

hướng phát huy tính tích cực của học sinh.

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, học phải đi đôi với hành. Đổi mới phương

pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực là điều tất yếu không thể tách rời xu thế

chung của nền giáo dục hiện đại.

Trong quá trình tìm tòi, thực hiện các phương pháp dạy học tích cực, tôi thấy

phương pháp” Bàn tay nặn bột” là một trong những phương pháp dạy học có

nhiều tính ưu việt nhất, tích hợp được những ưu điểm của các phương pháp dạy

học tích cực hiện nay. Giờ dạy có vận dụng phương pháp” Bàn tay nặn bột” thì

kiến thức được khắc sâu và kỹ hơn, không khí lớp học sôi nổi, học sinh hứng thú

và say mê với môn học hơn,... Chính vì vậy hiệu quả giờ học được nâng cao hơn.

Là một giáo viên với bề dày hơn 20 năm trong nghề, tôi cùng đồng nghiệp không

ngừng nghiên cứu và tìm tòi các phương pháp dạy học nhằm đổi mới phương pháp

dạy học theo hướng tích cực, thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của ngành.

Năm 2012 Sở GDĐT Hà Nội cử cán bộ cốt cán của một số quận huyện tập huấn

và triển khai phương pháp “ Bàn tay nặn bột” về dạy thí điểm ở một số trường học,

sau đó nhân rộng ra các trường học trong quận, huyện. Nhờ tính ưu việt của mình

phương pháp BTNB đã nhanh chóng len lỏi sâu vào từng cấp học, môn học, bài

học.

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

Sau 4 năm áp dụng phương pháp “ Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học ở

trường THCS ... kết hợp với dự giờ thăm lớp của các đồng nghiệp trong trường

cũng như học tập rút kinh nghiệm từ các lần đi xây dựng chuyên đề cho giáo viên

trong quận. Tôi thấy phương pháp BTNB thực sự có hiệu quả. Tỉ lệ học sinh giỏi

ngày càng tăng, số học sinh đạt HSG môn Hóa cấp quận, cấp thành phố cũng bổ

sung ngày càng nhiều. Tuy nhiên khi mới vận dụng phương pháp BTNB vào giảng

dạy môn Hóa chúng tôi gặp phải một số khó khăn về thời gian, về cơ sở vật chất

của nhà trường, về sự thay đổi tư duy phương pháp học tập của học sinh...Nhiều

giáo viên còn lúng túng và thấy khó khăn khi xây dựng pha 1” Đặt vấn đề”, chưa

thể hiện rõ “ các pha” trong quá trình thực hiện...

Tôi xin được viết ra một số kinh nghiệm của mình khi Vận dụng phương pháp “

Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9 ở trường THCS...

Giúp giáo viên vận dụng phương pháp BTNB vào giảng dạy môn Hóa học, đặc

biệt là Hóa lớp 9 gặp thuận lợi và đỡ mất nhiều thời gian thiết kế bài giảng hơn,

nhằm năng cao chất lượng giảng dạy môn Hóa 9 nói riêng và môn Hóa học ở cấp

THCS nói chung.

Rất mong sự trao đổi và đóng góp ý kiến xây dựng từ phía các đồng nghiệp!

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP

BTNB VÀO GIẢNG DẠY MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THCS

Phương pháp dạy học "Bàn tay nặn bột" (BTNB), tiếng Pháp là La main à la

pâte - viết tắt là LAMAP; tiếng Anh là Hands-on, là phương pháp dạy học khoa

học dựa trên cơ sở của sự tìm tòi - nghiên cứu, áp dụng cho việc dạy học các môn

khoa học tự nhiên.

Phương pháp “Bàn tay nặn bột" là một chiến lược về giáo dục khoa

học, được Giáo sư Georger Charpak (người Pháp) sáng tạo ra và phát triển từ năm

1995 dựa trên cơ sở khoa học của sự tìm tòi – nghiên cứu, cho phép đáp ứng những

yêu cầu dạy học mới. Phương pháp "Bàn tay nặn bột" (BTNB) đã được vận dụng,

phát triển và có ảnh hưởng sâu rộng không chỉ ở Pháp mà còn ở nhiều nước có nền

giáo dục tiên tiến trên thế giới.

Đứng trước một sự vật hiện tượng, học sinh có thể đặt ra các câu hỏi, các giả

thuyết từ những hiểu biết ban đầu, tiến hành thực nghiệm nghiên cứu để kiểm

chứng và đưa ra những kết luận phù hợp thông qua thảo luận, so sánh, phân tích,

tổng hợp kiến thức.

Mục tiêu của phương pháp BTNB là tạo nên tính tò mò, ham muốn khám

phá và say mê khoa học của học sinh. Ngoài việc chú trọng đến kiến thức khoa

học, phương pháp BTNB còn chú ý nhiều đến việc rèn luyện kỹ năng diễn đạt

thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học sinh.

Ở nước ta, Đề án phương pháp “Bàn tay nặn bột” giai đoạn 2011-2015 được

Bộ GD&ĐT triển khai thử nghiệm từ năm 2011 và chính thức triển khai trong các

trường phổ thông từ năm học 2013 - 2014. Đây là phương pháp dạy học hiện đại,

có nhiều ưu điểm trong việc kích thích tính tò mò, ham muốn khám phá, say mê

khoa học, rèn luyện kỹ năng diễn đạt ngôn ngữ nói và viết của học sinh.

Hóa học là môn khoa học tự nhiên nghiên cứu về chất và sự biến đổi chất

này thành chất khác. Hay cũng có thể nói: “ Hóa học là môn khoa học thực

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

nghiệm” học phải đi đôi với hành. Chính vì vậy giảng dạy Hóa học cũng như các

môn khoa học khác, có thể vận dụng phương pháp BTNB để tận dụng những tính

ưu việt và khắc phục những khó khăn mà các phương pháp dạy học truyền thống

khác không làm được.

Tiến trình tìm tòi nghiên cứu khoa học trong phương pháp BTNB là một vấn

đề cốt lõi, quan trọng. Tiến trình tìm tòi nghiên cứu của học sinh là một quá trình

phức tạp. Học sinh tiếp cận vấn đề đặt ra qua tình huống (câu hỏi lớn của bài học);

nêu các giả thuyết, các nhận định ban đầu của mình, đề xuất và tiến hành các thí

nghiệm nghiên cứu; đối chiếu các nhận định (giả thuyết đặt ra ban đầu); đối chiếu

cách làm thí nghiệm và kết quả với các nhóm khác; nếu không phù hợp học sinh

phải quay lại điểm xuất phát, tiến hành lại các thí nghiệm như đề xuất của các

nhóm khác để kiểm chứng; rút ra kết luận và giải thích cho vấn đề đặt ra ban đầu.

Trong quá trình này, học sinh luôn luôn phải động não, trao đổi với các học sinh

khác trong nhóm, trong lớp, hoạt động tích cực để tìm ra kiến thức.

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BTNB

VÀO GIẢNG DẠY MÔN HÓA Ở TRƯỜNG THCS

1. Đặc điểm chung của nhà trường

1.1. Thuận lợi:

Trường THCS ... là một trường có truyền thống “Dạy tốt - học tốt”. Nhà

trường có đội ngũ giáo viên tâm huyết với nghề nghiệp luôn có ý thức vận dụng

các phương pháp dạy học hiện đại vào giảng dạy. Trên tinh thần đổi mới căn bản

và toàn diện về giáo dục , Nhà trường thấy được tầm quan trọng của PP BTNB và

sử dụng nó như một công cụ hữu hiệu để thực hiện mục tiêu đổi mới của mình.

Ngay từ những năm đầu Phòng GDĐT triển khai dự án “Bàn tay nặn bột”

trường THCS....cũng nhanh chóng cử cán bộ đi học tập các chuyên đề và về triển

khai trong tổ nhóm chuyên môn. Nhà trường sớm thấy được tầm quan trọng cũng

như thận lợi và khó khăn khi triển khai phương pháp BTNB và đã tạo mọi điều

kiện về cơ sở vật chất cho cán bộ giáo viên vận dụng phương pháp BTNB vào

giảng dạy.

Hiện nay trường có 5 phòng chức năng trong đó có phòng chức năng Hóa

được trang bị tương đối đầy đủ về dụng cụ , hóa chất và phương tiện dạy học.

1.2. Khó khăn

1.2.1. Về điều kiện, cơ sở vật chất

Hiện nay, bàn ghế lớp học được bố trí theo dãy, nối tiếp nhau, không thuận

lợi cho việc tổ chức học theo nhóm; Dụng cụ thí nghiệm còn chưa đồng bộ và độ

chính xác không cao nên rất khó khi học sinh tự làm thí nghiệm. Số lượng dụng cụ,

hóa chất dùng cho 1 vấn đề cần nghiên cứu bằng phương pháp BTNB cần nhiều

hơn so với phương pháp khác rất nhiều.

1.2.2. Chương trình sách giáo khoa

Hiện nay, cấu trúc, chương trình sách giáo khoa bố trí theo bài, không theo

chủ đề có tính hệ thống; một số kiến thức của bài dạy còn dài dòng và có nhiều

phần chưa phù hợp dạy theo phương pháp BTNB

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

Học sinh thường lệ thuộc vào nội dung có sẵn trong sách giáo khoa, hạn chế

đến việc tìm tòi, tự bộc lộ quan điểm, ý kiến cá nhân.

1.2.3 Về thời gian:

Theo nguyên tắc cơ bản của phương pháp BTNB thì cần một lượng tối thiểu

là 2 giờ /tuần;Thực hiện nhiều tuần liền cho một đề tài; Sự liên tục của các hoạt

động và những phương pháp giáo dục được đảm bảo trong suốt thời gian học tập.

Trong khi đó thời gian thực tế cho các hoạt động dạy và học trong 1 tiết học trên

lớp là 45 phút và sắp xếp không liền nhau, gây khó khăn cho giáo viên phải đổi

giờ, chọn thời điểm...

1.2.4. Về giáo viên

Với phương pháp BTNB, để có thể cung cấp những kiến thức toàn diện và

kỹ năng thực hành mới cho học sinh sẽ mất rất nhiều thời gian, đòi hỏi giáo viên

cần phải có sự chuẩn bị kỹ càng, chu đáo, dự kiến nhiều tình huống cần giải

quyết… Nếu không sẽ ảnh hưởng đến thời lượng của toàn tiết học và các môn học

khác.

Nhiều giáo viên còn lúng túng và mất quá nhiều thời gian khi thiết kế bài

1.2.5. Về học sinh

Trình độ của học sinh không đồng đều, khó tiếp cận với phương pháp giảng

dạy mới. Nếu lớp học thụ động, kiến thức yếu thì tình huống đưa ra các em sẽ

không tìm được vấn đề cần đặt ra, không đề xuất được thực nghiệm, sẽ không dự

báo được kết quả thực nghiệm … và tiết dạy theo phương pháp này không hiệu

quả.

2. Những ưu điểm và bất cập khi vận dụng phương pháp BTNB vào giảng dạy

môn Hóa học ở trường THCS

2.1. Trước khi vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột vào giảng dạy môn

Hóa học

2.1.1. Phương tiện và các thiết bị dạy học:

- Dụng cụ, hóa chất để giáo viên và học sinh làm thí nghiệm (1-4) bộ.

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

- Tranh ảnh, tư liệu, mẫu chất.

- Bảng phụ, máy chiếu đa vật thể, máy tính, máy projecter.

- Phiếu học tập.

2.1.2. Phương pháp: Tích hợp các phương pháp dạy học truyền thống với các

phương tiện dạy học hiện đại nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.

- Phương pháp đặt vấn đề giải quyết vấn đề

- Phương pháp trực quan

- Phương pháp thực hành thí nghiệm

- Phương pháp vấn đáp

- Phương pháp hoạt động nhóm ...

2.1.3. Kết quả đạt được là :

- Học sinh tiếp thu kiến thức theo mục tiêu bài học, tích cực tham gia các hoạt

động học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên.

- Học sinh được rèn luyện các kĩ năng quan sát, thực hành và thí nghiệm.

- Học sinh biết vận dụng kiến thức vào làm bài tập.

2.1.4. Những vấn đề còn tồn tại :

Trong quá trình giảng dạy, giáo viên là chủ thể đặt vấn đề và giải quyết

vấn đề đặt ra. Chính vì vậy mà chưa kích thích được tính tò mò và đam mê khoa

học của học sinh. Dẫn đến chất lượng môn Hóa chưa thực sự đạt kết quả cao như

mong muốn.

2.2 Sau khi vận dụng phương pháp BTNB vào bài giảng

2.2.1. Phương tiện và các thiết bị dạy học:

- Dụng cụ , hóa chất để học sinh làm thí nghiệm (4-6) bộ.

-Tranh ảnnh, tư liệu, mẫu chất.

- Bảng phụ , máy chiếu đa vật thể, máy tính , máy projecter.

- Phiếu học tập của học sinh.

- Bắt buộc mỗi học sinh phải có một quyển vở thực hành do chính các em

ghi chép theo cách thức và ngôn ngữ của các em.

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

2.2.2. Phương pháp :Bàn tay nặn bột

- Học sinh quan sát một sự vật hay một hiện tượng của thế giới thực tại, gần

gũi với đời sống, dễ cảm nhận và các em sẽ thực hành trên những cái đó.

- Trong quá trình tìm hiểu, học sinh lập luận, bảo vệ ý kiến của mình, đưa ra

tập thể thảo luận những ý nghĩ và những kết luận cá nhân, từ đó có những hiểu biết

mà nếu chỉ có những hoạt động, thao tác riêng lẻ không đủ tạo nên.

- Những hoạt động do giáo viên đề xuất cho học sinh được tổ chức theo tiến

trình sư phạm nhằm nâng cao dần mức độ học tập. Các hoạt động này làm cho các

chương trình học tập được nâng cao lên và dành cho học sinh một phần tự chủ khá

lớn.

- Cần một lượng tối thiểu là 60 phút cho một đề tài. Sự liên tục của các hoạt

động và những phương pháp giáo dục được đảm bảo trong suốt thời gian học tập.

2.2.3. Kết quả đạt được:

- Phương pháp BTNB đã kích thích được tính tò mò và đam mê khoa học của học

sinh. Ngoài việc chú trọng đến kiến thức khoa học, phương pháp BTNB còn chú ý

nhiều đến việc rèn luyện kỹ năng diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học

sinh.

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

CHƯƠNG III : MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN

1. Lựa chọn bài học và nội dung trong bài để vận dụng phương pháp BTNB

1.1 Mục tiêu: Việc lựa chọn bài, nội dung bài nhằm đảm bảo thời gian liên tục cho

các hoạt động dạy học trong thời lượng nhất định và việc thiết kế bài giảng của

giáo viên thuận lợi, suôn sẻ hơn.

1.2 Cách thực hiện:

Hóa học lớp 9 được chia làm 5 chương:

- Chương I: Các loại hợp chất vô cơ

- Chương II: Kim loại

- Chương III: Phi Kim

- Chương IV: Hiđro cacbon

- Chương V: Dẫn xuất hi đrocacbon

Mỗi chương thường có cấu trúc chung như sau: Đầu chương thường những

bài nghiên cứu tính chất chung (tính chất mới) sau đến bài nghiên cứu một số chất

quan trọng (điển hình) của mỗi loại chất đó. Sau đó đến tiết luyện tập và thực hành.

Trong mỗi bài học thường nghiên cứu: Trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí, tính

chất hóa học, ứng dụng và điều chế chất.

Những yêu cầu mang tính nguyên tắc của phương pháp BTNB là sự định

hướng quan trọng cho việc lựa chọn nội dung để vận dụng. Các bài dạy, nội dung

bài dạy phải gần gũi với đời sống mà học sinh dễ cảm nhận và đã có ít nhiều những

quan niệm ban đầu về chúng, học sinh phải tự đề xuất được các phương án thí

nghiệm và tự lực tiến hành các thí nghiệm tìm tòi - nghiên cứu. Chính vì vậy, khi

giảng dạy môn Hóa học không nhất thiết bài nào cũng vận dụng hoặc phải dạy toàn

bộ nội dung bài học trong sách giáo khoa bằng phương pháp BTNB. Có thể lựa

chọn bài hoặc 1 vài đơn vị kiến thức trong bài để thực hiện .

2. Lựa chọn và sử dụng thiết bị dạy học trong phương pháp BTNB

2.1. Mục tiêu:

Năm học 2015- 2016

SKKN: Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

Việc kết hợp hài hòa các loại TBDH sẽ tạo được hứng thú, tăng hiệu quả học tập

cho học sinh và giảm sự vất vả cơ bản của giáo viên trong quá trình dạy học.

2.2 Cách thực hiện

Trong phương pháp BTNB, thiết bị dạy học (TBDH) được sử dụng

bao gồm các TBDH truyền thống và các thiết bị dạy học hiện đại. Khi sử dụng

phương pháp BTNB, giáo viên cần phải sử dụng thiết bị dạy học phù hợp, đúng

lúc, đúng chỗ, để tạo được hiệu quả cao nhất.

2.2.1. Ở pha1: Tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề

Có thể sử dụng tranh ảnh hay video về trạng thái tự nhiện, ứng dụng quan

trọng của chất cần nghiên cứu để kích thích hứng thú nhận thức và khơi dậy những

quan niệm ban đầu vốn có của các em về chủ đề nghiên cứu.

2.2.2. Ở pha 2: Bộc lộ biểu tượng ban đầu

Hình thành biểu tượng ban đầu từ đó hình thành các câu hỏi của học sinh là

bước quan trọng, đặc trưng của phương pháp BTNB. Trong bước này, giáo viên

cần khuyến khích học sinh nêu những suy nghĩ, nhận thức ban đầu của mình trước

khi được học kiến thức. Khi yêu cầu học sinh trình bày biểu tượng ban đầu, giáo

viên có thể yêu cầu nhiều hình thức biểu hiện của học sinh, có thể là bằng lời nói

(thông qua phát biểu cá nhân), bằng cách viết vào phiếu học tập nhóm ( bảng

phụ)...

2.2.3. Ở pha 3: Đề xuất câu hỏi

Trong bước hình thành câu hỏi của học sinh, giáo viên không nên sử dụng các

tranh ảnh khoa học, vật thật hay mô hình… Thường ở pha này tôi đã cho học sinh

thảo luận nhóm và viết bảng phụ rồi yêu cầu cho học sinh tự giải đáp những thắc

mắc đó. Những thắc mắc học sinh không tự trả lời được, giáo viên khéo léo gợi ý

và nhóm lại thành những câu hỏi lớn mà học sinh cần phải nghiên cứu để trả lời.

2.2.4. Ở pha 4: Đề xuất thí nghiệm và tiến hành thí nghiệm tìm tòi nghiên cứu

Cần có chỗ để các vật dụng dự kiến làm thí nghiệm cho học sinh. Không nên

để sẵn các vật dụng thí nghiệm lên bàn của học sinh trước khi dạy học vì có thể sẽ

Năm học 2015- 2016

Tải về để xem bản đầy đủ

43 trang huongnguyen 06/10/2024 530

Download

Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_van_dung_phuong_phap_ban_tay_nan_bot_vao_giang_day_mon.doc