SKKN Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học sinh THCS

Đối với môn Lịch sử, với những đặc trưng riêng và trước thực trạng về thái độ học tập môn Lịch sử như hiện nay của học sinh trung học cơ sở thì việc khơi dậy nhu cầu học tập môn Lịch sử ngày càng cấp bách và cần thiết hơn bao giờ hết. Xuất phát từ thực tế của xã hội, của thời đại và của nền giáo dục, trong quá trình giảng dạy với niềm say mê, hứng thú nghiên cứu, tìm tòi nâng cao trình độ hiểu biết và thực hành cho bản thân tôi lựa chọn đề tài “Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học sinh THCS”, với mong muốn góp phần nhỏ công sức của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử ở trường THCS.

Download

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

KÝ HIỆU VÀ VIẾT TẮT

: Sáng kiến kinh nghiệm.

: Phương pháp dạy học.

SKKN

PPDH

: Phương pháp.

: Giáo viên.

: Học sinh.

THCS

SGK

: Trung học cơ sở.

: Sách giáo khoa.

GD – ĐT : Giáo dục đào tạo.

ĐH : Đại học.

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong thời đại ngày nay, thời đại của công nghệ, hội nhập và phát triển,

nhân loại đều hướng đến chân trời tri thức mà hạt nhân là giáo dục. Thước đo

quan trọng cho năng lực sáng tạo của mỗi người trong nền kinh tế tri thức

chính là tốc độ tư duy, khả năng biến đổi thông tin thành kiến thức và từ kiến

thức tạo ra giá trị. Trong xu thế đó, sản phẩm đào tạo phải là những con người

năng động, sáng tạo, có khả năng học thường xuyên, học suốt đời nhằm thích

ứng với những thay đổi nhanh chóng của khoa học, công nghệ và yêu cầu thị

trường lao động.

Để đào tạo con người phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu và những

thách thức gay gắt của hội nhập và phát triển, cần phải đổi mới và hiện đại hóa

phương pháp giảng dạy ở mọi cấp học, ngành học. Trong bộ môn giáo dục học,

dạy học là một quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác động qua lại giữa

giáo viên và học sinh, nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri thức khoa học kỹ

năng, kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, dựa trên cơ sở đó phát triển năng

lực tư duy đặc biệt là tư duy sáng tạo, hình thành một thế giới quan khoa học.

Mục tiêu của bậc trung học cơ sở là hình thành và phát triển được nền

tảng tư duy của con người trong thời đại mới. Xét cho cùng thì thông qua dạy

kiến thức và kỹ năng để đạt được mục tiêu hình thành và phát triển năng lực tư

duy, trí tuệ của học sinh, thông qua việc dạy và học tư duy chúng ta sẽ tạo được

nền móng trí tuệ, cách suy nghĩ để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Vậy

mục tiêu quan trọng nhất của quá trình dạy và học là giúp cho học sinh phát

triển được tư duy. Giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích cực, trong đó

lấy người học làm trung tâm nhằm tạo hứng thú, kích thích khả năng tư duy để

hình thành nên thói quen tư duy. Thói quen tư duy sẽ được hình thành qua thời

gian từ hiểu, nhớ, và tái hiện lại khi giải quyết vấn đề.

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

Những tiến bộ khoa học kỹ thuật, nhất là công nghệ thông tin, đang làm

thay đổi nhanh chóng diện mạo của thế giới, thúc đẩy nhanh chóng tốc độ hội

nhập và toàn cầu hóa, theo đó làm thay đổi mục tiêu, nội dung và phương pháp

dạy - học. Ngày nay, nội dung giảng dạy mang tính hiện đại và phát triển,

phương pháp giáo dục coi trọng việc bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu,

tạo điều kiện cho người học phát triển tư duy sáng tạo và tạo tiền đề để họ có

khả năng tự học suốt đời. Vì vậy, một xu hướng giáo dục thịnh hành ngày nay là

khơi dậy và nuôi dưỡng tính ham muốn học hỏi của sinh viên, hơn là nhồi nhét

cho họ một lượng kiến thức lớn. Nói cách khác, giảng dạy là phải nhắm đến mục

tiêu khai thác và tận dụng nội lực của sinh viên để họ tự học thêm. Tính ham học

này phải được duy trì suốt đời. Lượng kiến thức cần thiết là hành trang cho mỗi

người bước vào tương lai là rất lớn, và những kiến thức này liên tiếp thay đổi

nhanh chóng theo thời gian. Người học và người thực hành cần phải có thái độ

“học, học nữa, và học mãi” để trở thành một người trí thức thực sự.

Khi bàn về phương pháp giáo dục J.Piaget đã rất nhấn mạnh đến vai trò

hoạt động của học sinh. Ông nói: “trẻ em được phú cho tính hoạt động thực sự

và giáo dục không thể thành công nếu không sử dụng và không thực sự kéo dài

tính hoạt động đó”. Như vậy có thể nói hoạt động của mỗi học sinh trong quá

trình giáo dục và giáo dưỡng là yếu tố không thể thiếu được, cho nên trong quá

trình dạy học làm sao để người học được hoạt động, và được làm chủ hoạt động

của mình, giáo viên chỉ là người hướng dẫn học sinh tham gia hoạt động đó như

thế nào, nhằm đạt được hiệu quả cao nhất trong giờ học.

Với sự phát triển không ngừng của thế giới hiện nay, nhu cầu của con

người là rất nhiều, phức tạp, và luôn luôn thay đổi, quá trình dạy học không thể

đáp ứng nhu cầu của mỗi cá nhân, mà đòi hỏi phải đáp ứng nhu cầu chung của

toàn xã hội. Điều đó, không có nghĩa là lãng quên nhu cầu của từng cá nhân mà

quá trình dạy học là quá trình người dạy phải biết lắng nghe nhu cầu của người

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

học, biết khơi dậy nhu cầu của người học. Cách dạy học này mới hiệu quả, và

phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.

Từ những thực tế trên, vấn đề đặt ra cho ngành giáo dục, người quản lí

giáo dục, giáo viên, học sinh… làm thế nào để dạy học không phải “theo nhu

cầu” của người học, mà phải làm sao để “khơi dậy nhu cầu” học của người học?

Đối với môn Lịch sử, với những đặc trưng riêng và trước thực trạng về

thái độ học tập môn Lịch sử như hiện nay của học sinh trung học cơ sở thì việc

khơi dậy nhu cầu học tập môn Lịch sử ngày càng cấp bách và cần thiết hơn bao

giờ hết. Xuất phát từ thực tế của xã hội, của thời đại và của nền giáo dục, trong

quá trình giảng dạy với niềm say mê, hứng thú nghiên cứu, tìm tòi nâng cao

trình độ hiểu biết và thực hành cho bản thân tôi lựa chọn đề tài “Xây dựng một

số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học sinh THCS”, với mong

muốn góp phần nhỏ công sức của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy và học

môn lịch sử ở trường THCS.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu nhằm đưa ra cho giáo viên một số cách thức tạo nhu cầu học

tập môn Lịch sử cho học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả dạy và học môn Lịch sử.

3. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm

- Đối tượng nghiên cứu:

Một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử ở trường THCS.

- Khách thể nghiên cứu:

Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường THCS.

4. Giả thuyết khoa học

Giáo viên chỉ có thể tạo nhu cầu học tập lịch sử cho học sinh khi các

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

phương pháp dạy học phải tính đến các yếu tố tâm lý như: đặc điểm tri giác, đặc

điểm cá nhân, đặc điểm nhân cách, sở thích… của các đối tượng học sinh.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

1. Tìm hiểu thực trạng về nhu cầu và thái độ học tập môn Lịch sử của học

sinh THCS.

2. Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THPT nhằm khơi dậy niềm đam mê, sự hứng thú và nâng cao chất lượng

học tập môn Lịch sử.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu sử dụng một số cách thức tạo nhu cầu

học tập môn Lịch sử của học sinh trường THCS Thái Thịnh.

Thời gian: Từ năm 2011 - 2014.

Không gian: Tại trường THCS Thái Thịnh - Đống Đa - Hà Nội.

7. Phương pháp nghiên cứu

1. Phương pháp phân tích tư liệu lý luận.

2. Phương pháp điều tra xã hội học.

3. Phương pháp thực nghiệm.

4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm.

8. Cấu trúc của sáng kiến kinh nghiệm (SKKN)

SKKN gồm ba phần:

- Phần mở đầu:

- Phần nội dung chính gồm 3 chương:

+ Chương 1: Lý luận chung về nhu cầu.

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

+ Chương 2: Thực trạng về nhu cầu học tập môn Lịch sử của học sinh

+ Chương 3: Đề xuất một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử

THCS.

cho học sinh THCS.

- Phần kết luận chung:

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

PHẦN NỘI DUNG

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Lý luận chung về nhu cầu

1.1.1. Một số quan điểm về nhu cầu

Ở mỗi giai đoạn lịch sử, nhu cầu lại được con người hiểu theo nhiều nghĩa

khác nhau dựa theo điều kiện, hoàn cảnh xã hội ở thời đại đó. Sở dĩ như vậy, là

bởi bản thân nhu cầu của mỗi người là rất khác nhau.

Theo Nguyễn Khắc Viện trong cuốn từ điển Xã hội học cho rằng: “mọi

hành vi của con người đều do sự kích thích của những nhu cầu nào đó, nhu

cầu thể hiện sự lệ thuộc của một cơ thể sống vào môi trường bên ngoài, thể

hiện thành những ứng xử tìm kiếm khi cơ thể những điều kiện để tồn tại và

phát triển”.

Con người trong mối quan hệ với môi trường xung quanh như thiên nhiên,

xã hội từ đó hình thành những đòi hỏi về vật chất, văn hóa, tinh thần. Đó là nhu

cầu. Theo nghĩa hẹp thì nhu cầu là những yêu cầu cần thiết của con người để

sống và tồn tại. Theo nghĩa rộng, đó là tất cả những yêu cầu của con người để

tồn tại và phát triển.

Theo Lê Hữu Tầng đưa ra quan niệm về nhu cầu: “nhu cầu là những đòi

hỏi của con người, của từng cá nhân, của các nhóm xã hội khác hoặc toàn xã

hội muốn có những điều kiện nhất định để tồn tại và phát triển”.

Theo Tiến sĩ Lê Thị Kim Chi, đã định nghĩa khái niệm nhu cầu như sau:

“Nhu cầu là những trạng thái thiếu hụt và những đòi hỏi cần được đáp ứng của

chủ thể (con người và xã hội) để tồn tại và phát triển”.

Từ những quan điểm của các nhà nghiên cứu, ở mỗi giai đoạn lại đưa ra

những quan điểm khác nhau về khái niệm nhu cầu, nhưng về cơ bản thì những

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

định nghĩa đó đều có đặc điểm chung. Tuy nhiên, Tôi thấy khái niệm về nhu cầu

của Tiến Sĩ Lê Thị Kim Chi gắn gọn và đầy đủ nhất.

Theo định nghĩa trên, “trạng thái thiếu hụt” chính là những mong muốn về

một điều gì đó của con người trong quá trình sống có thể là trạng thái thiếu hụt

về vật chất hoặc về tinh thần, và “đòi hỏi” yêu cầu phải được thỏa mãn có như

vậy thì con người mới tiếp tục tồn tại và phát triển phù hợp với từng giai đoạn

phát triển của xã hội.

1.1.2. Đặc điểm của nhu cầu

Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, xã hội loài người vận

động và phát triển theo quy luật thay thế của các hình thái kinh tế - xã hội, sự

thay thế này lại chịu sự quy định của các lực lượng sản xuất. “Ở mỗi giai đoạn

phát triển của lịch sử, các thế hệ kế tiếp nhau được thừa hưởng một kết quả vật

chất nhất định, một tổng số nhất định của lực lượng sản xuất”, đồng thời cũng

bổ sung thêm lực lượng sản xuất mới. Những lực lượng sản xuất này sẽ góp

phần thỏa mãn những nhu cầu cơ bản, sống còn và những nhu cầu ngày một cao

của con người. Điều đó cũng có nghĩa là nhu cầu đã kích thích sự phát triển lực

lượng sản xuất, là động lực hoạt động của con người và của mọi sự biến đổi xã

hội.

Như chúng ta biết, sự xuất hiện của con người và loài người là kết quả của

sự tiến hóa của thế giới vật chất ở giai đoạn cao. Con người xuất hiện thì đồng

thời cũng xuất hiện các nhu cầu đảm bảo cho sự sinh tồn và phát triển của mình.

Để thỏa mãn các nhu cầu đó, con người phải hành động và đó chính là hành vi

lịch sử đầu tiên của loài người. Vấn đề này, C.Mác đã khẳng định: “tiền đề đầu

tiên của mọi sự tồn tại của con người, và do đó, là tiền đề của mọi lịch sử, đó là:

người ta có khả năng sống rồi mới có thể “làm ra lịch sử”. Nhưng muốn sống

được thì trước hết cần phải có thức ăn, thức uống, nhà ở, quần áo và một vài thứ

khác nữa. Như vậy, hành vi lịch sử đầu tiên là việc sản xuất ra những tư liệu

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

để thỏa mãn những nhu cầu ấy, việc sản xuất ra bản thân đời sống vật chất. Hơn

nữa, đó là một hành vi lịch sử, một điều kiện cơ bản của mọi lịch sử mà (hiện

nay cũng như hàng nghìn năm về trước) người ta phải thực hiện hằng ngày, hằng

giờ, chỉ để nhằm duy trì đời sống con người”.

Vì vậy, lao động sản xuất của con người là hành vi lịch sử đầu tiên tạo ra

các sản phẩm để thỏa mãn những nhu cầu của mình. Mặt khác, không có nhu

cầu thì không có sản xuất. Chính sự tác động qua lại giữa con người với con

người; giữa con người và môi trường; giữa con người với sản xuất... Làm cho

nhu cầu nảy sinh và tồn tại. Bởi vì, một mặt nhu cầu nảy sinh trước hết là do tác

động của hoàn cảnh bên ngoài đến chủ thể, trong đó có tác động của hoạt động

sản xuất. Và hoạt động sản xuất chính là hoạt động để làm ra các đối tượng

nhằm thỏa mãn các nhu cầu. Cho nên, theo Tiến Sĩ Lê Thị Kim Chi, thì nhu cầu

vừa mang tính khách quan, vừa mang tính chủ quan.

Mặt khác, nhu cầu nảy sinh còn phụ thuộc vào các trạng thái riêng của

từng chủ thể. Bởi vì, nhu cầu còn phụ thuộc vào trình độ hiểu biết, nhân cách,

lối sống, phong tục tập quán, giá trị văn hóa của chủ thể. Như vậy, nhu cầu vừa

mang tính chủ quan, vừa mang tính cá nhân, tính cụ thể. Chẳng hạn, ở trong một

gia đình mỗi thành viên thường có các nhu cầu cần thiết khác như ông bà thường

có nhu cầu chăm sóc sức khỏe; bố mẹ thường có nhu cầu làm ra tiền để bảo đảm

cuộc sống cho gia đình; con cái thường có nhu cầu học hành, vui chơi, giải trí.

Nhu cầu còn mang tính sinh học nhằm đáp ứng những đòi hỏi của sự phát

triển sinh học của con người, nhưng mặt khác nhu cầu lại mang tính xã hội, thể

hiện ở chỗ:

Thứ nhất, dù là của riêng mỗi cá nhân nhưng nhu cầu chỉ có thể được đáp

ứng nhờ nền sản xuất xã hội, bị nền sản xuất đó quy định và vì vậy, chúng mang

tính xã hội rõ rệt. Các nền sản xuất đưa ra những sản phẩm khác nhau, nên nhu

cầu được thỏa mãn theo sự quy định của nền sản xuất.

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Sáng kiến kinh nghiệm

GV thực hiện: Nguyễn Thị Hưởng

Thứ hai, cùng là những nhu cầu như nhau, nhưng ở mỗi thời đại, mỗi xã

hội lại đáp ứng chúng theo những cách khác nhau, phù hợp với điều kiện lịch sử

và mức độ phát triển của xã hội đó. C. Mác đã từng nói: “Cùng là cái đói, nhưng

cái đói được thỏa mãn bằng đĩa và dao khác với cái đói ngốn ngấu thịt sống

băng bàn tay, móng tay và răng”.

Thứ ba, nhu cầu đuợc được đáp ứng trong khuôn khổ của phong tục tập

quán (văn hóa) của cộng đồng và bị quy định bởi văn hóa cộng đồng, mà mỗi

nền văn hóa xã hội đều có văn hóa ẩm thực, văn hóa trang phục khác nhau.

Thứ tư, nhu cầu bao giờ cũng có tính đối tượng. Khi nào nhu cầu gặp đối

tượng có khả năng đáp ứng sự thỏa mãn thì lúc đó nhu cầu trở thành động cơ

thúc đẩy con người hoạt động nhắm tới đối tượng

Như vậy, nhu cầu là một mâu thuẫn, vừa xuất hiện lại vừa mất đi (khi đã

hoàn toàn thỏa mãn rồi), rồi lại tiếp tục nảy sinh những nhu cầu mới. Chính vì

vậy, những nhu cầu nhất của con người là có tính lịch sử, cụ thể nhưng tổng thể

các nhu cầu thì lại tồn tại vĩnh viễn với đời sống hoạt động của con người và loài

người. Nhu cầu và hoạt động thỏa mãn nhu cầu, cũng như những việc sáng tạo

thỏa mãn những nhu cầu mới nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của

con người còn mang bản chất xã hội và nhân văn của hoạt động người.

Từ những đặc điểm trên, có thể nói rằng, trong cuộc sống con người càng

hoạt động bao nhiêu thì lại càng nảy sinh nhu cầu bấy nhiêu. Trong mỗi con

người luôn luôn xuất hiện các nhu cầu và con người hoạt động đều nhằm thoả

mãn những nhu cầu ấy. Nhu cầu chính là nguồn gốc tạo động cơ, động lực thúc

đẩy con người hoạt động và phát triển. Người làm giáo dục, cần tìm hiểu nhu

cầu của xã hội, của từng cá nhân học sinh, cần phải đưa học sinh vào các hoạt

động lành mạnh, đặc biệt là các hoạt động học tập để khơi gợi, làm nảy sinh nhu

cầu học tập thực sự của các em - nhu cầu tiếp thu tri thức. Qua đó để có thể đưa

ra những biện pháp giáo dục hiệu quả nhằm đào tạo ra những thế hệ tương lai

Đề tài: Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học

sinh THCS

Tải về để xem bản đầy đủ

59 trang huongnguyen 22/12/2024 20

Download

Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Xây dựng một số cách thức tạo nhu cầu học tập môn Lịch sử cho học sinh THCS", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_xay_dung_mot_so_cach_thuc_tao_nhu_cau_hoc_tap_mon_lich.pdf