SKKN Xây dựng trò chơi Học vần cho học sinh Lớp 1

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

PHẦN MỞ ĐẦU

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học (GDTH) có vai trò hết

sức quan trọng. Điều này đã được ghi rõ trong “Luật Phổ cập giáo dục tiểu học”:

“GDTH là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, có nhiệm vụ xây dựng

và phát triển tình cảm đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và thể chất của trẻ em nhằm hình

thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam xã

hội chủ nghĩa”. Có thể nói, GDTH chính là những viên gạch đầu tiên xây dựng một

nền móng vững chắc cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.

Bước vào học lớp 1, cuộc sống của trẻ có nhiều biến đổi to lớn. Thứ nhất, từ

đây, trẻ phải làm quen với một môi trường mới, bạn bè mới, thầy cô mới và đặc

biệt là những môn học mới đem lại cho các em những hiểu biết về tự nhiên, xã hội.

Trong đó, có môn Tiếng Việt với rất nhiều phân môn như Học vần, Tập viết, Chính

tả, Tập đọc, …. Với nhiệm vụ chiếm lĩnh và làm chủ một công cụ mới sử dụng

trong học tập và giao tiếp, phân môn Học vần có vị trí đặc biệt quan trọng.

Nếu như ở mẫu giáo, chơi là hoạt động chủ đạo thì ở tiểu học, hoạt động học

lại là hoạt động chủ đạo. Đây chính là biến đổi thứ hai trong đời sống của trẻ. Việc

chuyển từ hoạt động chơi sang hoạt động học là một rào cản rất lớn đối với học

sinh (HS) lớp 1. Các em thường khó tập trung trong một thời gian dài, học theo

cảm hứng. Vì vậy, kết quả học tập của các em chưa cao. Với phân môn Học vần,

trẻ có thể nhanh chóng nhớ được mặt chữ nhưng cũng rất nhanh quên. Người giáo

viên (GV) phải có biện pháp giúp trẻ có hứng thú học tập, học với niềm thích thú,

say mê với tất cả các môn học nói chung và phân môn Học vần nói riêng. Để làm

được điều đó, người GV phải kết hợp sử dụng nhiều phương pháp dạy học (PPDH)

với nhiều hình thức khác nhau để lôi cuốn, hấp dẫn trẻ vào bài học. Trò chơi là một

giải pháp có tính hiệu quả cao.

Trên thực tế, hiện nay, GV thường chú trọng tới việc dạy kiến thức, kĩ năng

cho HS chứ ít quan tâm đến việc HS có thích học hay không. Đó là một trong

những nguyên nhân dẫn đến các tiết học Học vần rất nhàm chán, đơn điệu, hiệu quả

không cao. Ở một vài trường tiểu học, khối lớp 1 được trang bị bảng thông minh sử

dụng trong dạy học phân môn Học vần và Toán. Với những tính năng vượt trội,

bảng thông minh đã cho phép HS được trực tiếp thao tác trên bảng, tạo sự thích thú

cho HS. Tuy nhiên, số lượng trường, số lượng bảng được trang bị không phải

nhiều. Vì vậy, nhiều GV đã nghĩ tới việc xây dựng hệ thống trò chơi và đưa vào các

tiết Học vần để gây hứng thú cho HS. Tuy nhiên, các trò chơi này vẫn còn thiếu

tính hấp dẫn, hiệu quả mang lại chưa cao.

Từ những lí do trên, chúng tôi quyết định chọn nghiên cứu đề tài “Xây dựng

trò chơi Học vần cho học sinh lớp 1”.

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

1

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

1. Mục đích nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu này nhằm giúp HS nhanh chóng nhận biết mặt chữ, qua đó

nâng cao hiệu quả dạy và học phân môn Học vần.

2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Hệ thống hoá những vấn đề có liên quan đến nội dung nghiên cứu: mục

tiêu, nội dung của phân môn Học vần; đặc điểm tâm sinh lí của HS lớp 1; trò chơi

và trò chơi học tập.

- Thiết kế các trò chơi dạy học Học vần.

- Đề xuất biện pháp và quy trình tổ chức trò chơi dạy học Học vần.

III. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Nếu thiết kế được hệ thống trò chơi hấp dẫn và tổ chức một cách hợp lí thì

HS sẽ nhanh chóng nhận biết được mặt chữ, hiệu quả dạy học Học vần sẽ được

nâng cao.

IV. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU

1. Đối tượng nghiên cứu

- Hệ thống trò chơi, biện pháp và quy trình tổ chức trò chơi dạy học Học

vần lớp 1.

2. Khách thể nghiên cứu

- Phương pháp dạy học Học vần.

V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1. Lĩnh vực khoa học: Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở tiểu học.

2. Đối tượng nghiên cứu: Quá trình đọc của HS lớp 1.

VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

- Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu

- Phương pháp tổng hợp – phân tích dữ liệu

VII. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ

Trò chơi là một vấn đề không còn quá xa lạ trong dạy học nói chung và dạy

học tiểu học nói riêng. Các vấn đề lí luận về trò chơi đã được nhiều nhà sư phạm

trên thế giới cũng như ở nước ta quan tâm, nghiên cứu. Với sự đa dạng của hình

thức tổ chức cũng như những ý nghĩa, tác dụng to lớn mà trò chơi đem lại, trò chơi

được nghiên cứu theo nhiều khuynh hướng khác nhau:

❖ Khuynh hướng thứ nhất: Các nhà sư phạm nghiên cứu trò chơi và sử dụng nó

với mục đích giáo dục – phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Tiêu biểu cho

khuynh hướng này là N.K. Crupxkaia, I.A. Komenxki, Đ. Lokk, J.J. Rutxo, Saclơ

Phuriê, Robert Owen, A.X. Macarenco, E.I. Chikhieva, …

Các nhà sư phạm này cho rằng trò chơi có vai trò quan trọng trong quá trình

hình thành và phát triển nhân cách của trẻ. “Trò chơi học tập đẩy mạnh sự phát

triển chung của trẻ, nó giúp trẻ xích lại gần nhau, phát huy tính độc lập của chúng.

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

2

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

Nếu cô giáo biết cách tổ chức, hướng dẫn loại trò chơi này một cách khéo léo và

sinh động thì trẻ sẽ rất thích thú và tràn ngập niềm vui” (Theo E.I. Chikkieva).

❖ Khuynh hướng thứ hai: Với các đại diện tiêu biểu là I.B. Bazedora, Ph.

Phroebel, X.G. Zalxmana, …, họ nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập trong

phạm vi dạy học. Ở đây, trò chơi được xem như là một hình thức dạy học sinh động

có tác dụng lớn trong việc kích thích hứng thú cũng như xây dựng động cơ học tập

cho HS tiểu học nói chung và HS lớp 1 nói riêng.

Nhà sư phạm nổi tiếng A.I Xôrôkina đã đưa ra một luận điểm vô cùng quan

trọng về đặc thù của dạy học kết hợp với trò chơi: “Trò chơi học tập là một quá

trình phức tạp, nó là hình thức dạy học và đồng thời nó vẫn là trò chơi … Khi các

mối quan hệ chơi bị xóa bỏ, ngay lập tức trò chơi biến mất và khi ấy, trò chơi biến

thành tiết học, đôi khi biến thành sự luyện tập”.

❖ Khuynh hướng thứ ba: Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập vào mục đích

giáo dục và phát triển một số năng lực, phẩm chất trí tuệ cho HS, mà tiêu biểu là

các nhà sư phạm nổi tiếng như T.M. Babunova, A.K. Bodarenco, ….. Với khuynh

hướng này, trò chơi học tập được xem như là một phương pháp dạy học hiệu quả,

góp phần quan trọng vào việc nâng cao tính tích cực, độc lập trong quá trình nhận

thức của HS.

Ở nước ta, các nhà tâm lí cũng dành một sự quan tâm đặc biệt tới vấn đề

này. Trong một số giáo trình giảng dạy trong các trường đại hoc như “giáo dục

học”, “giáo dục học Tiểu học”, trò chơi được đề cập đến là một trong những

phương pháp (PP) tích cực, kích thích hứng thú học tập cho HS. “Trò chơi là một

hình thức tổ chức dạy học nhẹ nhàng, hấp dẫn, lôi cuốn HS vào học tập tích cực,

vừa chơi, vừa học và học có kết quả”. Trong giáo trình Phương pháp dạy học Tiếng

Việt cũng nhấn mạnh rằng trò chơi là một PPDH Học vần hiệu quả. Nó giúp giờ

học sinh động, duy trì được hứng thú của HS, qua trò chơi, các em được tham gia

học tập một cách chủ động và tích cực. Các tài liệu tham khảo khác như “Trò chơi

học âm – vần tiếng Việt”, “Dạy và học môn Tiếng Việt ở tiểu học theo chương

trình mới” cũng đã nghiên cứu một số vấn đề lí luận về trò chơi học tập ở tiểu học.

Một số tài liệu đã xây dựng được hệ thống trò chơi Học vần – “Vui học Tiếng

Việt”, “Trò chơi học âm – vần Tiếng Việt”, “Trò chơi thực hành Tiếng Việt”.

Tuy đã có được sự quan tâm, đầu tư nghiên cứu của các nhà tâm lí học, các

nhà biên soạn sách nhưng PP trò chơi mới chỉ dừng lại ở lí thuyết. Hệ thống trò

chơi được xây dựng vần còn nhiều hạn chế. Nội dung, hình thức trò chơi chưa

phong phú, phần hướng dẫn chơi còn sơ sài. Điều đó dẫn đến kết quả mong muốn

đạt được thông qua trò chơi không cao. Vì vậy, việc thiết kế hệ thống trò chơi Học

vần lớp 1 có ý nghĩa quan trọng cả về mặt lí luận lẫn thực tiễn.

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

3

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG

TRÒ CHƠI HỌC VẦN CHO HỌC SINH LỚP 1

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DẠY HỌC PHÂN MÔN HỌC VẦN LỚP 1

1. Mục tiêu của việc dạy học phân môn Học vần

Mục tiêu cao nhất của việc dạy học Tiếng Việt là rèn cho học sinh (HS) bốn

kĩ năng sử dụng tiếng Việt: nghe, nói, đọc, viết thông qua bảy phân môn: Học vần,

Tập viết, Chính tả, Tập đọc, Luyện từ và câu, Tập làm văn, Kể chuyện. Trong đó,

Học vần là phân môn khởi đầu giúp HS chiếm lĩnh và làm chủ một công cụ mới để

sử dụng trong học tập và giao tiếp. Đó chính là chữ viết – phương tiện có ưu thế

nhất trong giao tiếp của loài người. Vì vậy, có thể nói, Học vần là phân môn có vị

trí đặc biệt quan trọng trong môn Tiếng Việt ở tiểu học.

Mục tiêu dạy học Học vần cũng như các phân môn khác là rèn luyện bốn kĩ

năng cho HS là nghe, nói, đọc, viết. Tuy nhiên, kĩ năng nghe và nói đã khá quen

thuộc với HS, kĩ năng đọc và viết còn nhiều mới lạ, không phải HS nào cũng được

làm quen trước khi bước vào lớp 1. Bởi vậy, theo quan điểm hiện hành, mục tiêu

đặc biệt cần đạt tới của phân môn Học vần là dạy chữ, tức là làm thế nào để HS

biết đọc, biết viết một cách nhanh nhất. Việc chú trọng mục tiêu dạy chữ được thể

hiện ở những điểm sau:

Một là, sách cung cấp vừa đủ lượng con chữ để thể hiện các đơn vị âm

thanh và ghép các con chữ này thành các tiếng có thực trong tiếng Việt văn

hoá.

Hai là, hệ thống chữ được đưa vào bài học theo đặc điểm chữ viết và theo

nguyên tắc đi từ chữ cái cấu tạo đơn giản đến chữ cái có cấu tạo phức tạp dần.

Ba là, những khác biệt thể hiện trên chữ viết đều được lấy làm căn cứ để xây

dựng bài học.

Với mỗi đơn vị chữ, sách giáo khoa (SGK) đều giới thiệu một tiếng thực làm

tiếng khoá cho nó. Qua việc nhận diện tiếng, HS hiểu được các âm mà chữ thể hiện

đồng thời biết được các âm, các tiếng đó được đọc như thế nào. Điều này đảm bảo

việc dạy chữ và dạy âm được tiến hành song song với nhau.

2. Nội dung, chương trình phân môn Học vần

Trong chương trình môn Tiếng Việt 1, phân môn Học vần được giảng dạy

trong vòng 21 tuần, mỗi tuần dạy 5 bài. Mỗi bài được dạy trong 2 tiết, thời lượng

mỗi tiết dạy là 35 phút, giữa hai tiết có 5 phút nghỉ giải lao.

Nội dung của phân môn Học vần gồm hai phần. Phần một dạy về hệ thống

âm, chữ ghi âm và thanh điệu bao gồm 28 bài đầu. Phần hai dạy về hệ thống vần,

gồm 75 bài tiếp theo.

Nội dung cụ thể các bài học Học vần trong SGK như sau:

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

4

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

❖ Các bài học giới thiệu âm, chữ ghi âm, thanh điệu:

Bài 1: e

Bài 2: b

Bài 3: /

Bài 4: ? , .

Bài 5: \ , ~

Bài 6: be, bè, bé, bẻ, bẽ, bẹ

Bài 7: ê, v

Bài 8: l, h

Bài 9: o, c

Bài 10: ô, ơ

Bài 11: Ôn tập

Bài 12: i, a

Bài 13: n, m

Bài 14: d, đ

Bài 15: t, th

Bài 16: Ôn tập

Bài 17: u, ư

Bài 18: x, ch

Bài 19: s, r

Bài 20: k, kh

Bài 21: Ôn tập

Bài 22: p – ph, nh

Bài 23: g, gh

Bài 24: q – qu, gi

Bài 25: ng, ngh

Bài 26: y, tr

Bài 27: Ôn tập

Bài 28: Chữ thường, chữ hoa

❖ Các bài học giới thiệu vần:

Bài 29: ia

Bài 30: ua, ưa

Bài 31: Ôn tập

Bài 32: oi, ai

Bài 33: ôi, ơi

Bài 34: ui, ưi

Bài 35: uôi, ươi

Bài 36: ay, â – ây

Bài 37: Ôn tập

Bài 38: eo, ao

Bài 53: ăng, âng

Bài 54: ung, ưng

Bài 55: eng, iêng

Bài 56: uông, ương

Bài 57: ang, anh

Bài 58: inh, ênh

Bài 59: Ôn tập

Bài 60: om, am

Bài 61: ăm, âm

Bài 62: ôm, ơm

Bài 63: em, êm

Bài 64: im, um

Bài 65: iêm, yêm

Bài 66: uôm, ươm

Bài 67: Ôn tập

Bài 68: ot, at

Bài 39: au, âu

Bài 40: iu, êu

Bà 41: iêu, yêu

Bài 42: ưu, ươu

Bài 43: Ôn tập

Bài 44: on, an

Bài 45: ân, ă – ăn

Bài 46: ôn, ơn

Bài 47: en, ên

Bài 69: ăt, ât

Bài 70: ôt, ơt

Bài 71: et, êt

Bài 48: in, un

Bài 72: ut, ưt

Bài 49: iên, yên

Bài 50: uôn, ươn

Bài 51: Ôn tập

Bài 52: ong, ông

Bài 73: it, iêt

Bài 74: uôt, ươt

Bài 75: Ôn tập

Bài 76: oc, ac

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

5

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

Bài 77: ăc, âc

Bài 78: uc, ưc

Bài 79: ôc, uôc

Bài 80: iêc, ươc

Bài 81: ach

Bài 82: ich, êch

Bài 83: Ôn tập

Bài 84: op, ap

Bài 85: ăp, âp

Bài 86: ôp, ơp

Bài 87: ep, êp

Bài 88: ip, up

Bài 89: iêp, ươp

Bài 90: Ôn tập

Bài 91: oa, oe

Bài 92: oai, oay

Bài 93: oan, oăn

Bài 94: oang, oăng

Bài 95: oanh, oach

Bài 96: oat, oăt

Bài 97: Ôn tập

Bài 98: uê, uy

Bài 99: uơ, uya

Bài 100: uân, uyên

Bài 101: uât, uyêt

Bài 102: uynh, uych

Bài 103: Ôn tập

II. ĐẶC ĐIỂM TÂM LÍ HSTH

1. Đặc điểm nhận thức

1.1. Tri giác

Tri giác của HSTH nói chung và của HS lớp 1 nói riêng gắn liền với

hành động và hoạt động thực tiễn, mang nặng tính cảm xúc. HS lớp 1 hình

thành hoạt động quan sát, nhờ đó mà tri giác của các em có mục đích.

Trò chơi là một dạng hoạt động thực hành thú vị, hấp dẫn, nó có thể

kích thích tri giác của HS. Do vậy, khi tổ chức trò chơi, GV cần hướng dẫn

HS quan sát (có thể sử dụng tranh hướng dẫn, ví dụ mẫu, GV chơi thử). Các

trò chơi cần phong phú, đa dạng để tránh nhàm chán.

1.2. Chú ý

Chú ý của HSTH chủ yếu vẫn là chú ý không chủ định. HSTH, đặc

biệt là HS lớp 1 thường chỉ chú ý đến những cái mà các em thấy thích thú,

nổi bật. Chú ý của các em không bền, thường các em chỉ tập trung trong

khoảng 30 – 35 phút. Sự chú ý của HS còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác

nhau như nhịp độ bài học, tính khó dễ của bài, môi trường xung quanh, ....

Khi sử dụng trò chơi, GV cần chú ý không nên đưa những trò chơi có

cách chơi phức tạp, thời gian chơi cũng không nên kéo dài.

1.3. Trí nhớ

HS lớp 1 không xác định được mục đích, nội dung và cách thức để ghi

nhớ. Do vậy, các em ghi nhớ theo ý thích của bản thân. Đối với HS lớp 1,

ghi nhớ trực quan – hình tượng tốt hơn ghi nhớ từ ngữ − logic. Các em có

khuynh hướng ghi nhớ máy móc bằng cách lặp đi lặp lại nhiều lần.

Trò chơi học tập là một hoạt động hấp dẫn và qua hoạt động này, HS

sẽ ghi nhớ dễ dàng hơn, bền vững hơn nội dung của bài học

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

6

X©y dùng trß ch¬i Häc vÇn cho häc sinh líp 1

1.4. Tưởng tượng

Tưởng tượng của HS lớp 1 còn tản mạn, ít có tổ chức. Các hình ảnh

tưởng tượng còn đơn giản, chưa bền vững, gắn liền với những hình ảnh sự

vật cụ thể, chưa có tính sáng tạo.

Khi tổ chức trò chơi, GV cần chú ý lồng ghép những kiến thức cần

hình thành hoặc ôn tập vào những tình huống thú vị, gắn liền với cuộc sống

của trẻ để trẻ dễ dàng tưởng tượng ra.

1.5. Tư duy

Tư duy của HS lớp 1 là tư duy cụ thể, mang tính hình thức bằng cách

dựa vào những đặc điểm trực quan của những đối tượng, hiện tượng cụ thể.

Do vậy, GV cần dựa vào những đặc điểm này để lựa chọn, xây dựng trò chơi

phù hợp và chuẩn bị tranh ảnh trực quan kích thích tư duy cho HS.

1.6. Ngôn ngữ

Ngôn ngữ của HS được hình thành thông qua giao tiếp và hoạt động.

Ngôn ngữ của HS lớp 1 còn nhiều hạn chế, đặc biệt là ngôn ngữ viết. Do đó,

khi tổ chức trò chơi, GV nên tổ chức cho HS chơi nhóm để tăng cường giao

lưu giữa các HS và chú ý tạo cơ hội để HS phát triển ngôn ngữ viết.

2. Đặc điểm nhân cách

2.1. Tính cách

Hành vi của HS lớp 1 thường mang tính tự phát. Các em rất cả tin,

hồn nhiên trong mỗi quan hệ với thầy cô và bạn bè. Các em nghĩ mọi

chuyện rất đơn giản. Đặc biệt, các em có tính bắt chước người khác và bắt

chước rất nhanh.

Chính vì vậy, khi lựa chọn trò chơi, GV phải xây dựng luật chơi cụ

thể, dễ hiểu, thưởng phạt rõ ràng, tạo ra một sân chơi công bằng; lành mạnh.

2.2. Nhu cầu

Lớp 1 là lớp chuyển giao giữa mẫu giáo và tiểu học. Do vậy, HS lớp 1

vẫn còn nhiều đặc điểm của lứa tuổi mẫu giáo – nhu cầu thích vui chơi cao.

Để cuốn HS vào hoạt động học tập một cách tự nhiên, hiệu quả, GV cần sử

dụng các trò chơi phù hợp. Như vậy, HS vừa được chơi vừa được học.

2.3. Tình cảm

HS lớp 1 giàu cảm xúc, khả năng kiềm chế tình cảm chưa cao, tình

cảm dễ nảy sinh nhưng không bền vững. Các em dễ dàng nảy sinh tình cảm

với những cái mới lạ, tạm quên hoặc quên hẳn những cái cũ.

Trò chơi học tập sẽ có tác dụng làm đời sống tình cảm của HS lớp 1

phong phú hơn, khả năng kiềm chế tình cảm tốt hơn.

2.4. Ý chí và hành động ý chí

Ý chí của HSTH nói chung và HS lớp 1 nói riêng chịu sự chi phối của

tình cảm. tình cảm có thể thúc đấy hoặc kìm hãm ý chí. Các em ít khi tự

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

7

mình giải quyết được nhiệm vụ mà thường phải có sự trợ giúp của người

khác. Tính bột phát và ngẫu nhiên trong hành động của các em còn nhiều.

Khi chơi trò chơi, các em sẽ được rèn luyện tính kiên trì độc lập và tự

chủ để đi đến chiến thắng cuối cùng. Đây là động cơ thúc đẩy các em trog

học tập.

III.

LÍ LUẬN VỀ TRÒ CHƠI HỌC TẬP

1. Trò chơi

1.1. Nguồn gốc

Trò chơi có nguồn gốc từ lao động và chuẩn bị cho thế hệ trẻ đến với

lao động. Trò chơi mang bản chất xã hội, nội dung chơi của trẻ phản ánh

cuộc sống hiện thực xung quanh. Trò chơi không nảy sinh một cách tự phát

mà do ảnh hưởng có ý thức hoặc không có ý thức từ phía người lớn và bạn

bè,, giao tiếp xã hội đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành và

phát triển trò chơi.

1.2. Đặc điểm

Chơi là một hoạt động. Ngoài những đặc điểm giống với các hoạt

động khác như có phương hướng, có mục đích, có sự tham gia tích cực của

cả nhân cách thì nó còn có những đặc điểm chuyên biệt sau:

1- Động cơ của trò chơi không nằm ở kết quả mà nằm ngay trong bản

thân hành động chơi. Trong trò chơi, trẻ không bị ảnh hưởng bởi nhu

cầu thực tiễn mà xuất phát từ nhu cầu, hứng thú của trẻ.

2- Trò chơi là hoạt động tự lập của trẻ và mang tính tự do, tự nguyện.

tính tự do, tự nguyện ở các trò chơi khác nhau sẽ có những biểu hiện

khác nhau.

3- Trong trò chơi, trẻ em luôn có những sáng kiến và đó chính là sự hiện

diện của mầm mống sáng tạo.

4- Trò chơi luôn mang lại sự thoả mãn và niềm vui cho người chơi.

1.3. Phân loại

Trò chơi rất phong phú, đa dạng. Mỗi một loại trò chơi có tác động

đến sự phát triển trí tuệ của trẻ khác nhau. Người ta đã chia trò chơi thành

các loại chủ yếu sau:

❖ Trò chơi với đồ vật (trò chơi xây dựng)

Trẻ thường chơi với những vật đơn giản như cát, các hình khối, các

mảnh gỗ, nhựa, .... hoặc với những đồ chơi chuyển động như tàu hoả, ô tô.

❖ Trò chơi theo chủ đề

Trò chơi theo chủ đề rất đa dạng. Trong các chủ đề về cuộc sống

muôn hình muôn vẻ thì các sự kiện xã hội chiếm một vị trí quan trọng. Các

trò chơi theo chủ đề bao gồm: trò chơi sắm vai, trò chơi đạo diễn, trò chơi

đóng kịch.

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

8

❖ Trò chơi vận động

Đây là loại trò chơi có sự vận động cơ bắp. Trò chơi này được trẻ em

mọi lứa tuổi yêu thích. Các trò chơi vận động cũng có nội dung trí tuệ phong

phú, đòi hỏi ở người chơi sự chú ý, nhanh nhẹn, phản ứng mau lẹ, linh hoạt.

Đặc biệt, do trò chơi vận động có sự phối hợp một cách tự nhiên của nhiều

thao tác khác nhau nên nó ảnh hưởng khá tốt tới sự phát triển cả thể chất lân

trí tuệ của trẻ.

❖ Trò chơi trí tuệ

Đây là trò chơi dựa trên cơ sở hoạt động sáng tạo của trẻ. Nội dung

của các trò chơi này thường là sự thi đấu về một hoạt động trí tuệ nào đó

như: sự chú ý, sự nhanh trí, sự ghi nhớ, tưởng tượng, tư duy, sáng tạo, ....

Trò chơi trí tuệ sẽ giúp trẻ hoàn thiện các năng lực trên, phát triển tình tự

lập, tinh thần hoạt động tập thể, tính kỉ luật, đồng đội, ...

❖ Trò chơi học tập

Đây là một loại trò chơi gắn liền với hoạt động học tập. Loại trò chơi

này sẽ được trình bày cụ thể trong phần sau.

1.4. Ý nghĩa

Trò chơi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với trẻ. Nó vừa thoả mãn nhu

cầu được chơi, được giải trí của trẻ vừa góp phần phát triển các chức năng

tâm lí và hình thành nhân cách cho trẻ.

Khi được tổ chức đúng cách, hợp lí, trò chơi sẽ kích thích sự phát

triển trí tuệ của trẻ. Thông qua hoạt động chơi, nhiều kĩ năng cần thiết cho

trẻ được hình thành và rèn luyện. Đó là kĩ năng giải quyết vấn đề độc lập, tự

giác. Với những trò chơi tập thể, đó là kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng lắng

nghe, tiếp thu ý kiến của người khác. Thông qua những trò chơi này, tính kỉ

luật, tính mục đích cũng được hình thành. Tình cảm,, ngôn ngữ của HS cũng

được phát triển.

Như vậy, có thể thấy trò chơi là một hoạt động rất bổ ích, có tác dụng

phát triển HS toàn diện. Do vậy, chúng ta cần áp dụng phương thức “học mà

chơi, chơi mà học” trong giáo dục trẻ em.

2. Trò chơi học tập

2.1. Khái niệm

Khái niệm trò chơi học tập được đưa ra như sau:

Trò chơi học tập là trò chơi có luật và nội dung cho trước, là trò

chơi của sự nhận thức, hướng đến sự mở rộng, chính xác hoá, hệ thống

hoá các biểu tượng đã có, nhằm phát triển các năng lực trí tuệ, giáo dục

lòng ham hiểu biết cho trẻ − trong đó có nội dung học tập được kết hợp

với hình thức chơi.

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

9

2.2. Đặc điểm

Trò chơi học tập thuộc nhóm trò chơi có luật, thường do người lớn

nghĩ ra cho trẻ con chơi và dùng nó vào mục đích giáo dục và dạy học,

hướng tới phát triển trí tuệ cho trẻ.

Trò chơi học tập khác với các loại trò chơi khác ở chỗ: nhiệm vụ nhận

thức và luật chơi trong trò chơi học tập đòi hỏi trẻ phải huy động trí óc làm

việc thực sự nhưng lại được thực hiện dưới hình thức chơi thú vị, vui vẻ. Trò

chơi học tập là trò chơi có luật chơi cố định.

Trên thực tế, có nhiều GV nhầm lẫn giữa trò chơi học tập và các bài

tập được tổ chức dưới dạng trò chơi (ai làm nhanh nhất, ai làm đúng nhất).

Chúng tôi xin đưa ra bảng so sánh bài tập và trò chơi học tập:

Tiêu chí

Bài tập

Trò chơi học tập

1. Động cơ - Động cơ của hoạt động giải - Động cơ của hoạt động chơi

bài tập nằm ở kết quả của nằm ở ngay bản thân hành

hoạt động – nhận thức đúng. động chơi.

Động cơ này xuất phát từ

nhu cầu nhận thức.

2. Nhiệm vụ - Nhiệm vụ nhận thức được - Nhiệm vụ nhận thức không

nhận thức

đưa ra trực tiếp, cụ thể, rõ được đưa ra trực tiếp mà nằm

ràng thông qua yêu cầu của trong nhiệm vụ chơi, trong

bài tập. Việc giải quyết nhu luật chơi và hành động chơi.

cầu nhận thức chính là mục Việc giải quyết nhiệm vụ

tiêu của hoạt động.

nhận thức chỉ là cách thức,

con đường đi đến đích cuối

cùng là “thắng” chứ không

phải là mục tiêu của hoạt

động.

3. Đặc điểm, - Là hoạt động bắt buộc, HS - Là hoạt động độc lập của

tính chất của không muốn cũng phải thực trẻ, mang tính tự do, tự

hoạt động

hiện.

nguyện.

- Hành động giải bài tập diễn - Trẻ hành động theo thứ tự,

ra độc lập ở mỗi HS, không theo lượt phù hợp với luật

chịu chi phối bởi mong chơi, biết tính đến mong

muốn của người khác.

4. Kết quả

- So sánh kết quả với đáp án - So sánh các kết quả với

để xác định “đúng sai”. nhau để xác định “thắng

(không có yếu tố thi đua)

thua”. (có yếu tố thi đua)

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

10