SKKN Xây dựng và bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí Lớp 9
Cách tính góc chiếu sáng của Mặt trời ở các vĩ độ khác nhau trong những ngày đặc biệt trên Trái đất. Nếu như trước đây, phần lớn giáo viên chúng ta thường ôn lại cho học sinh bằng cách đọc cho học sinh chép những kiến thức cơ bản để ghi nhớ, học thuộc lòng thì tôi lại dạy học sinh theo cách khác. Tôi hướng dẫn học sinh cách vẽ hình minh họa về Trái đất sao cho dễ nhớ nhất và đúng kiến thức, trên hình thể hiện rõ đặc điểm của Trái đất, trục, độ nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo, hướng chuyển động, các đường vĩ tuyến quan trọng trên Trái đất. Đặc biệt vị trí của Trái đất trong các ngày (Hạ chí - 22/6; Đông chí -22/12; Xuân phân -21/3; Thu phân - 23/9).
ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN ĐỐNG ĐA
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẬN ĐỐNG ĐA
MÃ SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
XÂY DỰNG VÀ BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN
HỌC SINH GIỎI MÔN ĐỊA LÝ LỚP 9
Lĩnh vực Địa lý
Hꢀ Nꢁi 2014 - 2015
1
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẬN ĐỐNG ĐA
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÁI THỊNH
MÃ SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
XÂY DỰNG VÀ BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN
HỌC SINH GIỎI MÔN ĐỊA LÝ LỚP 9
Lĩnh vực: Địa lý
Người thực hiện: Nguyễn Phương Dung
Tổ: Hóa - Sinh - Địa
Trường: THCS Thái Thịnh
Hꢀ Nꢁi 2014 - 2015
MỤC LỤC
Trang
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
2
2
2
3
I/ Cơ sở lí luận và thực tiến
II/ Đặc điểm chương trình và nhận thức của học sinh
III/ Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm
B. NỘI DUNG: Xây dựng và bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi
môn Địa lí lớp 9
4
I/ Xây dựng đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí
II/ Thành lập đội tuyển, xây dựng kế hoạch và chương trình bồi dưỡng
III/ Bồi dưỡng kiến thức và kĩ năng cho đội tuyển học sinh giỏi
môn Địa lí lớp 9
4
6
8
C. KẾT LUẬN
19
19
19
20
22
I/ Kết quả
II/ Bài học kinh nghiệm
III/ Một số kiến nghị
TÀI LIỆU THAM KHẢO
3
‘;A . ĐẶT VẤN ĐỀ
I - Cơ sở lí luận và thực tiễn
Nghề dạy học là một nghề cao quý. Người giáo viên khi đã chọn nghề giáo là đã
thể hiện lòng yêu nghề. Nghề dạy học được xã hội coi trọng, tôn vinh, được nhiều
người trân trọng gọi là “Kỹ sư tâm hồn”. Niềm sung sướng, hạnh phúc nhất trong cuộc
đời người giáo viên là đào tạo và bồi dưỡng được nhiều học sinh giỏi, những chủ nhân
tương lai của đất nước. Để có được học sinh giỏi ngoài năng lực, tố chất, sự cần cù
chăm chỉ của học sinh thì công lao xây dựng, giáo dục, bồi dưỡng của người thầy là
điều không thể phủ nhận được.
Ngày nay, trong các trường trung học cơ sở, các môn học đều được coi trọng,
đánh giá như nhau. Các em học sinh giỏi các môn đạt giải cấp Thành phố bên cạch
niềm vinh dự, tự hào đã mang lại thành tích cho nhà trường bản thân các em còn được
cộng điểm khi dự thi vào các trường trung học phổ thông.
Mỗi môn học trong nhà trường đều có những phương pháp đặc thù riêng, môn
Địa lí cũng vậy. Phương pháp dạy và học môn Địa lí ngày nay đã có nhiều đổi mới..
Quá trình dạy học hiện nay là quá trình tổ chức của người thầy giúp học sinh chủ động
lĩnh hội, tiếp thu kiến thức với sự hỗ trợ của các đồ dùng và phương tiện dạy học.
Người thầy giữ vai trò chủ đạo, tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập. Học sinh chủ
động tìm tòi, khám phá kiến thức mới, ôn lại kiến thức cũ, rèn kĩ năng thực hành. Để
có những tiết dạy trên lớp, đáp ứng cho nhu cầu của 40 học trò với trình độ khác nhau
của từng khối lớp người giáo viên cần phải chuẩn bị kỹ cả về nội dung kiến thức và
phương pháp dạy học mới có thể dạy tốt và đạt hiệu quả cao. Nhưng để có một đội
tuyển học sinh giỏi yêu thích môn Địa lí, nắm vững những kiến thức và kĩ năng trong
học tập môn Địa lí, sẵn sàng thi học sinh giỏi các cấp và đạt kết quả cao thì yêu cầu đối
với người giáo viên còn cao hơn rất nhiều.
4
II - Đặc điểm chương trình và nhận thức của học sinh
Chương trình Địa lí trung học cơ sở cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản,
cần thiết về Trái đất, các quy luật địa đới, phi địa đới trên Trái đất, về môi trường sống
của con người. Biết được các đặc điểm tự nhiên, dân cư và các hoạt động kinh tế của
con người ở các khu vực khác nhau trên Trái đất. Thấy được sự đa dạng của tự nhiên,
mối tương tác giữa các thành phần của môi trường tự nhiên, giữa môi trường với con
người; Qua đó thấy được sự cần thiết phải kết hợp khai thác tài nguyên thiên nhiên và
phát triển môi trường bền vững. Đặc biệt phải hiểu biết tương đối vững chắc các đặc
điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, dân cư, xã hội, kinh tế và những vấn đề môi
trường cần được quan tâm của quê hương, đất nước.
Học sinh tham gia đội tuyển học sinh giỏi lớp 9 môn Địa lí là những học sinh
giỏi đã được tuyển chọn, bồi dưỡng qua các năm từ lớp 6 đến lớp 9, đó là những học
sinh ham học hỏi, hứng thú say mê với môn Địa lí, các em đã có nền kiến thức cơ bản
khá vững chắc, đã sử dụng tương đối thành thạo các kĩ năng địa lí (đọc, phân tích,
nhận xét, sử dụng bản đồ, vẽ một số dạng biểu đồ...), đặc biệt là khả năng tự học, suy
luận, tư duy logic.
III - Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm
Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là nhiệm vụ nặng nề nhưng cũng rất đỗi vinh
dự cho người giáo viên khi tham gia bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi. Tuy nhiên điều
mà tôi luôn băn khoăn, trăn trở và cũng là câu hỏi mà bất cứ giáo viên nào khi tham
gia bồi dưỡng học sinh giỏi cũng luôn đặt ra là: Làm thế nào để xây dựng và bồi dưỡng
được một đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí thi đạt kết quả tốt nhất? Dạy như thế nào
cho thật sự có hiệu quả? Làm thế nào để giúp cho học sinh học tốt?
Qua nhiều năm giảng dạy môn Địa lí ở bậc phổ thông trung học cơ sở và cũng
đã tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi nhiều năm, tham dự nhiều lớp tập huấn về đổi mới
phương pháp giảng dạy, đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá, đúc rút kinh nghiệm
5
qua các giờ chuyên đề và dự giờ đồng nghiệp tôi xin trao đổi một vài kinh nghiệm về
“Xây dựng và bồi dưỡng đꢁi tuyển học sinh giỏi môn Địa lí lớp 9”.
B. NỘI DUNG:
Xây dựng và bồi dưỡng đꢁi tuyển học sinh giỏi môn Địa lí lớp 9
I - Xây dựng đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí
Như chúng ta đã biết, trước đây môn Địa lí trong các trường trung học cơ sở
luôn bị xem nhẹ mặc dù kiến thức và kĩ năng mà môn Địa lí cung cấp cho học sinh vô
cùng quan trọng trong cuộc sống. Nhiều người cho rằng môn Địa lí học sinh chỉ cần
học thuộc lòng một số ý chính, ngay cả sau này khi môn Địa lí tham gia vào đánh giá
kết quả học tập của học sinh cũng chẳng ai nghĩ đến việc thi học sinh giỏi môn Địa lí.
Phải đến khi Bộ, Sở giáo dục tổ chức thi Học sinh giỏi môn Địa lí lớp 9 thì các trường
mới thành lập đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí lớp 9, lấy từ những học sinh khá giỏi
đang học lớp 9, vận động tham gia.
Thực chất đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí lớp 9 lấy theo kiểu này kiến thức
và kĩ năng của nhiều em còn hạn chế, nhiều em chăm nhưng học năm nào biết năm ấy,
hoàn thành chương trình năm học xong là quên.Vì vậy giáo viên bồi dưỡng cho đội
tuyển rất vất vả, gần như phải dạy lại kiến thức, hướng dẫn lại kĩ năng từ đầu, mất rất
nhiều thời gian.
Sau một vài năm trăn trở, thử nghiệm tôi nhận thấy muốn có một đội tuyển học
sinh giỏi môn Địa lí lớp 9 có chất lượng giáo viên chúng ta cần phải xây dựng, đội
tuyển học sinh giỏi môn Địa lí từ lớp 6.
Lớp 6, học sinh được học môn Địa lí là một môn học riêng. Chương trình Địa lí
lớp 6 – Địa lí đại cương, vô cùng quan trọng, nó cung cấp cho học sinh những kiến
thức cơ bản về Trái đất, phương hướng trên Trái đất, những quy luật địa đới, phi địa
đới về sự thay đổi nhiệt độ, gió, mưa.... Học sinh bước đầu làm quen với bản đồ, lược
đồ, biểu đồ, biết đọc, nhận xét .... Học sinh lớp 6, ham hiểu biết, nếu được giáo viên
hướng dẫn, chỉ dạy, giao việc các em rất nhiệt tình. Nhiệm vụ của giáo viên giảng dạy
lớp 6 bên cạch việc đảm bảo chương trình giảng dạy phải quan tâm, bồi dưỡng, phát
6
hiện ra những em học sinh có năng lực, xây dựng niềm đam mê, yêu thích môn học
cho các em ngay từ đầu.
Tùy theo mục tiêu của từng bài học, giao nhiệm vụ cho các em, có thể hướng
dẫn học sinh làm một thí nghiệm (Ví dụ: Hiện tượng ngày và đêm; Ngày và đêm dài
ngắn khác nhau trên Trái đất) hay sưu tầm tư liệu, những trang sách bổ ích phục vụ bài
học theo những chuyên đề cụ thể (Ví dụ: Hiện tượng núi lủa, động đất; Đặc điểm các
đới khí hậu trên Trái đất ...). Tạo điều kiện cho các em trình bày trước lớp, được trình
bày thành quả của mình trước lớp các em cảm thấy tự tin, vinh dự và càng say mê hơn.
Chương trình Địa lí lớp 7, lớp 8 cung cấp cho học sinh những kiến thức về dân
số, nguồn lao động, sự gia tăng dân số, sự phân bố dân cư... và những ảnh hưởng của
nó đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Đặc điểm các môi trường tự nhiên, các châu lục
và đặc biệt là đặc điển tự nhiên, các tài nguyên thiên nhiên và các miền địa lí tự nhiên
của Việt Nam cũng được trình bày rõ nét thông qua kênh hình và kênh chữ. Không chỉ
cung cấp kiến thức, chương trình Địa lí lớp 7, lớp 8 còn rèn kĩ năng phân tích bảng số
liệu, đọc, phân tích biểu đồ nhiệt độ lượng mưa, các bản đồ, lược đồ tự nhiên, kinh tế...
để từ đó khai thác các kiến thức Địa lí dưới sự hướng dẫn của người thầy. Phát huy
được tối đa trí lực của học sinh, vận dụng các kiến thức đã học để giải thích các hiện
tượng tự nhiên, các vấn đề kinh tế xã hội trong mối quan hệ nhân quả.
* Ví dụ: Dựa vào bản đồ (lược đồ), xác định vị trí giới hạn của các châu lục hay của
Việt Nam; Xác định hướng gió, hướng núi; Sự phân bố các nguồn tài nguyên, các đối
tượng địa lí ...
* Ví dụ: Phân tích các biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa của các môi trường địa lí để thấy
được đặc điểm khí hậu của các kiểu môi trường; Biểu đồ sự phát triển dân số, phát
triển kinh tế ... Đọc phân tích, nhận xét các lát cắt địa hình, lát cắt tổng hợp về địa lí tự
nhiên.
Đây là những kiến thức và kĩ năng cơ bản, quan trọng liên quan đến nội dung
bồi dưỡng học sinh giỏi, chính vì vậy người giáo viên chúng ta khi giảng dạy chương
trình địa lí lớp 7, lớp 8 phải tiếp tục bồi dưỡng kiến thức và kĩ năng, dành sự quan tâm
7
nhiều hơn cho các học sinh giỏi – yêu thích môn Địa lí. Cử các em làm nhóm trưởng,
hạt nhân của các nhóm học tập, thảo luận, tạo điều kiện cho các em hoạt động dưới sự
hướng dẫn của giáo viên tự tìm tòi kiến thức, rèn kĩ năng địa lí. Qua các bài giảng, dần
dần các em nâng cao được khả năng quan sát, suy luận, phát huy được tư duy địa lí, từ
đó nắm vững và khắc sâu kiến thức, có kĩ năng địa lí thành thục.
Như vậy, qua từng năm học giáo viên đã xây dựng được ở các lớp những học
sinh giỏi – yêu thích môn địa lí. Đây là những cơ sở, những thuận lợi tốt nhất để chúng
ta có thể xây dựng, chọn một đội tuyển học sinh giỏi có chất lượng và giáo viên khi ôn
tập và bồi dưỡng cho đội tuyển học sinh giỏi khối 9 dự thi các cấp đỡ vất vả, giảm thời
gian không cần thiết và đạt hiệu quả cao.
II - Thành lập đội tuyển, xây dựng kế hoạch và chương trình bồi dưỡng
Vào đầu năm học, căn cứ vào yêu cầu, nhiệm vụ môn học và nội dung thi Học
sinh giỏi do Sở giáo dục chỉ đạo, tôi và các đồng nghiệp đã sinh hoạt tổ, nhóm chuyên
môn xây dựng kế hoạch, thống nhất nội dung bồi dưỡng, triển khai bồi dưỡng cho đội
tuyển học sinh giỏi môn địa lí lớp 9.
Mỗi lớp, các giáo viên trực tiếp giảng dạy giới thiệu từ 1 đến 3 học sinh giỏi đã
được giáo viên tạo nguồn từ những năm học trước để tham gia đội tuyển bồi dưỡng
học sinh giỏi môn địa lí dự thi các cấp.
Sau khi thành lập xong đội tuyển, giáo viên giảng dạy môn địa lí chúng tôi
thường phân công chuyên môn sâu: Một giáo viên chuyên bồi dưỡng kiến thức địa lí
lớp 6 và lớp 8. Một giáo viên chuyên bồi dưỡng về kiến thức địa lí lớp 9 và rèn kĩ năng
thực hành. Tôi luôn là giáo viên bồi dưỡng sau và tổng hợp kiến thức cho học sinh.
Việc phân công này giúp cho các giáo viên có điều kiện đi sâu vào mảng kiến thức, kĩ
năng mình được phân công, tìm ra cách chuyển tải hay, các bài tập sát nội dung, giúp
cho học sinh nắm kiến thức nhanh và nhớ lâu.
Thời gian bồi dưỡng bắt đầu từ tháng 8, mỗi tuần 02 buổi, mỗi buổi 02 tiết.
Cùng với việc tham gia vào đội tuyển bồi dưỡng học sinh giỏi môn địa lí, học sinh vẫn
phải đảm bảo học tốt tất cả các môn khác, tham gia học thêm, thậm trí nhiều học sinh
8
cha mẹ cũng vẫn không coi trọng môn địa lí. Đây là một khó khăn rất lớn cho giáo
viên dạy đội tuyển. Để có thể làm tốt được việc này, tôi luôn luôn, kích lệ học sinh,
trao đổi với phụ huynh để họ yên tâm động viên con học tập. Tìm thời gian lịch học
phù hợp với học sinh, kể cả học vào buổi chiều tối và chủ nhật.
Sau mỗi phần kiến thức đã được ôn tập tôi cho các em làm bài kiểm tra vừa để
kiểm tra kiến thức, kĩ năng nắm được vừa có thể đánh giá được học sinh nào thật sự
chăm chỉ, có khả năng tư duy, vận dụng tốt các kiến thức và kĩ năng vào bài làm để có
những bài thi đạt kết quả cao. Từ đó lựa chọn được các thành viên chính thức của đội
tuyển học sinh giỏi.
KẾ HOẠCH – CHƯƠNG TRÌNH
Buổi
Nꢁi dung
1.
- Ôn tập kiến thức Địa lí lớp 6 (Tỉ lệ bản đồ, phương hướng trên bản đồ. Sự
chuyển động của Trái đất quanh trục. Giờ trên Trái đất.)
- Ôn tập kiến thức Địa lí lớp 6. (Sự chuyển động của Trái đất quanh Mặt
trời và các hệ quả. Cách vẽ hình minh họa.)
2.
3.
- Ôn tập kiến thức lớp 6 (Cách tính góc chiếu sáng của MT ở các vĩ độ khác
nhau trong những ngày đặc biệt trên TĐ. Các qui luật địa đới trên Trái đất)
Kiểm tra những kiến thức địa lí lớp 6
4.
5.
- Ôn tập kiến thức về địa lí Tự nhiên Việt Nam ( Dàn bài trình bày các đặc
điểm tự nhiên VN, đặc điểm các miền địa lí TNVN. Hệ thống hóa những
kiến thức quan trọng về đặc điểm các thành phần địa lí tự nhiên VN)
- Ôn tập kiến thức về địa lí Tự nhiên Việt Nam (Đặc điểm các thành phần
địa lí tự nhiên VN)
6.
7.
8.
- Ôn tập kiến thức về địa lí Tự nhiên Việt Nam (Đặc điểm các miền địa lí tự
nhiên VN). - Bài tập áp dụng
Ôn tập về thực hành: Vẽ, nhận xét biểu đồ (Nhận biết, cách vẽ các dạng
biểu đồ hình tròn, hình cột).
9
9.
Kiểm tra những kiến thức địa lí 8 kết hợp với thực hành vẽ biểu đồ
10. - Ôn tập về thực hành: Vẽ, nhận xét biểu đồ (Nhận biết, cách vẽ các dạng
biểu đồ dạng đường, biểu đồ kết hợp)
- Ôn tập về cách phân tích, nhận xét các bảng số liệu, biểu đồ.
11. - Ôn tập kiến thức Địa lí lớp 9 (Đặc điểm Dân cư. Đặc điểm kinh tế chung
của VN hiện nay)
- Bài tập áp dụng
12. - Ôn tập kiến thức Địa lí lớp 9 (Địa lí các ngành kinh tế + Dàn bài trình bày
các nhân tố ảnh hưởng và tình hình phát triển các ngành kinh tế)
13. - Ôn tập kiến thức Địa lí lớp 9 (Địa lí các vùng kinh tế . Địa lí Hà Nội +
Dàn bài trình bày đánh giá tiềm năng và tình hình phát triển các ngành kinh
tế quan trọng của từng vùng )
14. Kiểm tra những kiến thức địa lí 9 kết hợp với thực hành vẽ biểu đồ
15. - Tổng hợp kiến thức
- Bài tập áp dụng
16. - Tổng hợp kiến thức
- Bài tập áp dụng
III - Bồi dưỡng kiến thức và kĩ năng cho đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí lớp 9
Nội dung ôn tập và bồi dưỡng cho đội tuyển học sinh giỏi được thống nhất trong
toàn nhóm và bám sát nội dung thi Học sinh giỏi do Sở giáo dục chỉ đạo.
1 - Kiến thức địa lí lớp 6 (Địa lí đại cương)
1.1 - Vị trí, hình dạng, kích thước của Trái Đất.
* Học sinh cần nắm được vị trí của Trái Đất trong hệ mặt trời
Trái Đất ở vị trí thứ ba trong số tám hành tinh theo thứ tự xa dần Mặt Trời.
* Hình dạng, kích thước của Trái Đất và hệ thống kinh, vĩ tuyến.
10
Tải về để xem bản đầy đủ
41 trang
09/12/2024
130
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Xây dựng và bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi môn Địa lí Lớp 9", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_xay_dung_va_boi_duong_doi_tuyen_hoc_sinh_gioi_mon_dia_l.pdf
