SKKN Sử dụng thiết bị dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Toán THCS

Trong mấy năm qua TBDH được trang bị về các trường THCS một số lượng tương đối lớn đòi hỏi việc sử dụng TBDH phải đạt yêu cầu gì, nếu ít sử dụng hoặc sử dụng TBDH chỉ là hình thức thì gây lãng phí về nhiều mặt. Đổi mới PPDH hiện nay chú trọng đến việc tăng cường sử dụng TBDH, vậy TBDH phải được sử dụng có hiệu quả và tính hiệu quả đó phải được đặt trong mối quan hệ với đổi mới PPDH.

Download

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO QUẬN ĐỐNG ĐA

TRƯỜNG THCS NGUYỄN TRƯỜNG TỘ

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC GÓP PHẦN ĐỔI MỚI

PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TOÁN THCS

ĐÀM THỊ NHỤY

GIÁO VIÊN TRƯỜNG THCS NGUYỄN TRƯỜNG TỘ- QUẬN

ĐỐNG ĐA - HÀ NỘI

HÀ NỘI 3 -2010

SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC GÓP PHẦN ĐỔI MỚI

PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TOÁN THCS

ĐÀM THỊ NHỤY

GIÁO VIÊN TRƯỜNG THCS NGUYỄN TRƯỜNG TỘ

I.Lý do chọn đề tài

Nhận định về vai trò của thiết bị dạy học (TBDH), V.P.Golov

(Đức) đã viết: phương tiện dạy học là một trong những điều kiện

quan trọng để thực hiện nội dung giáo dưỡng, giáo dục và phát triển

HS trong quá trình dạy- học. Trong quá trình học tập, HS lĩnh hội tri

thức mới từ nhiều nguồn khác nhau: lời nói của thầy, nội dung sách

giáo khoa và các tài liệu học tập khác, môi trường gia đình và xã

hội... TBDH - với tư cách là phương tiện chứa đựng và chuyển tải

thông tin, là giá mang tri thức được coi là một trong những nguồn tri

thức quan trọng. TBDH giữ vai trò quan trọng góp phần hướng dẫn

hoạt động nhận thức của HS, giúp HS tự chiếm lĩnh tri thức, kích

thích hứng thú học tập của học sinh; góp phần phát triển trí tuệ và

giáo dục nhân cách cho HS.

Học sinh THCS thuộc lứa tuổi từ 11 đến 15 là tuổi thiếu niên,

chuyển tiếp từ thơ ấu lên trưởng thành, ưu điểm lớn nhất của lứa

tuổi này là sự sẵn sàng của nó đối với mọi hoạt động học tập. Các

em HS THCS bị cuốn hút vào các hình thức hoạt động tự lập trên

lớp, vào tài liệu học tập phức tạp, vào khả năng tự xây dựng hoạt

động nhận thức của mình trong những giới hạn của nhà trường. Các

em không thích ngồi nghe những lời giải thích tỉ mỉ của giáo viên mà

chờ đợi những hình thức tìm hiểu mới đối với bài học mới mà ở đó

tính tích cực, tính hoạt động của tư duy và tính tự lập của chúng

được thực hiện, các khả năng trí tuệ được khêu gợi, yêu cầu tự suy

ngẫm và tự khái quát hoá tài liệu được đề cao.

“Hướng đổi mới phương pháp dạy học toán hiện nay là tích cực hoá

hoạt động học tập của học sinh, nhằm hình thành cho HS tư duy tích

cực, độc lập, sáng tạo, nâng cao năng lực phát hiện và giải quyết vấn

đề trên cơ sở những kiến thức toán học được tích luỹ có tính hệ

thống”.

Trong mấy năm qua TBDH được trang bị về các trường THCS một

số lượng tương đối lớn đòi hỏi việc sử dụng TBDH phải đạt yêu cầu

gì, nếu ít sử dụng hoặc sử dụng TBDH chỉ là hình thức thì gây lãng

phí về nhiều mặt. Đổi mới PPDH hiện nay chú trọng đến việc tăng

cường sử dụng TBDH, vậy TBDH phải được sử dụng có hiệu quả và

tính hiệu quả đó phải được đặt trong mối quan hệ với đổi mới PPDH

1. Vai trò của TBDH trong dạy học toán:

- Đẩy mạnh và hướng dẫn hoạt động nhận thức của HS: Con

người nhận thức được thế giới bên ngoài nhờ hệ thống tín hiệu thứ

nhất và thứ hai. Hệ thống tín hiệu thứ nhất là những gì nghe được,

thấy được, cảm xúc được từ thế giới bên ngoài (trừ tiếng nói). Đó là

những thông tin về thế giới khách quan mà con người nhận được

nhờ các giác quan, là cơ sở của sự phản ánh thực tiễn. Hệ thống tín

hiệu thứ hai là ngôn ngữ, là thông tin về thực tiễn khách quan đã

được trừu tượng hoá. Hệ thống tín hiệu thứ nhất là cơ sở của hệ

thống tín hiệu thứ hai.

TBDH còn giúp điều khiển hoạt động nhận thức của HS. Chẳng

hạn, dựa trên các hiện tượng xảy ra trong phòng thí nghiệm, hoặc

trên các hiện tượng, các quá trình học tập thể hiện trên phim, băng

hình, đĩa mềm vi tính, giúp GV hình thành một hệ thống câu hỏi, định

hướng tư duy của HS theo một chiều hướng nhất định (phân tích,

tổng hợp, so sánh các sự vật hiện tượng, khắc hoạ chúng trong sự

vận động và phát triển…).

- Giúp HS tự chiếm lĩnh kiến thức, phát triển kĩ năng thực hành.

TBDH là giá mang tri thức, là phương tiện chuyển tải tri thức tới

HS vì vậy nó hỗ trợ HS trong việc tự chiếm lĩnh kiến thức.

TBDH cũng là điều kiện, là phương tiện của việc tổ chức các

hình thức thực hành. Việc phát triển kĩ năng thực hành được thực

hiện dựa trên quá trình sử dụng, lắp ghép các bộ mô hình, các bộ

TBDH mang tính tổng hợp, đa năng…

- Kích thích hứng thú nhận thức của HS.

Trong quá trình dạy học, TBDH được sử dụng nhằm kích thích

hứng thú học tập của HS, tạo ra động cơ học tập, rèn luyện thái độ

tích cực đối với tài liệu mới.

- Phát triển trí tuệ của HS

Trong quá trình học tập, trí tuệ của HS được phát triển nhờ sự

tích cực hoá các mặt khác nhau của hoạt động tư duy, nhờ việc tạo

ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển khác nhau của hoạt

động tâm lí: tri giác, biểu tượng, trí nhớ…Việc sử dụng TBDH đúng

nguyên tắc, hợp lí với những phương pháp thích hợp của GV, giúp

HS phát triển óc quan sát, khả năng phân tích, tổng hợp và so sánh.

- Giáo dục nhân cách HS.

Một trong những mặt mạnh của TBDH là tạo ra khả năng tác

động của chúng đến việc hình thành nhân cách của HS. Thông qua

việc sử dụng các mô hình, dụng cụ, các băng hình, các phần mềm

dạy học giúp hình thành ở HS một hệ thống các quan điểm, các khái

niệm về nhận thức thế giới xung quanh, có thêm cơ sở để giải thích

một cách khoa học các sự vật, hiện tượng. Ngoài ra còn giúp bồi

dưỡng cho HS khả năng quan sát, tính cần cù, trung thực, tác phong

làm việc nghiêm túc, khoa học.

- Hợp lí hoá quá trình hoạt động của GV và HS.

Sử dụng TBDH làm gia tăng cường độ làm việc của HS, tăng

thời lượng cho HS tự nghiên cứu tài liệu, tự chiếm lĩnh kiến thức.

Mặt khác, việc sử dụng các TBDH hiện đại như máy chiếu, máy vi

tính… hay sử dụng các PMDH, Internet… đòi hỏi phương pháp làm

việc của thầy và trò phải thay đổi theo.

Vai trò, chức năng của thiết bị dạy học môn Toán.

Theo Giáo sư Nguyễn Bá Kim, Tiến sĩ Nguyễn Việt Hải, mỗi

PTDH có thể giúp thực hiện một số trong các chức năng sau đây:

(i) Chức năng kiến tạo tri thức

Nếu HS chưa biết thông tin chứa trong PTDH thì phương tiện

này mang chức năng hình thành biểu tượng về đối tượng cần nghiên

cứu, chẳng hạn mô hình hình chóp tam giác, tứ giác, ngũ giác… giúp

HS hình thành biểu tượng về những hình này, góp phần xây dựng

khái niệm hình chóp.

Nếu HS đã biết nội dung của một khái niệm dưới dạng lời nói,

văn tự hoặc ký hiệu, còn PTDH chứa thông tin dưới dạng hình ảnh

hay mô hình thì PTDH có chức năng minh họa khái niệm đã biết.

(ii) Chức năng rèn luyện kỹ năng

PTDH có thể hỗ trợ rèn luyện kĩ năng sử dụng một số công cụ,

ví dụ như từ điển, máy tính bỏ túi, PMDH trên máy vi tính.

PTDH cũng có thể giúp HS rèn luyện kĩ năng thực hiện một

hoạt động nào đó, chẳng hạn những mô hình hình học không gian có

thể hỗ trợ rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh…

(iii) Chức năng kích thích hứng thú học tập

PTDH có thể kích thích hứng thú học tập nhờ hình thức thông

tin như âm thanh, màu sắc, hình ảnh động, nhờ nội dung thông tin

như mô phỏng những hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và con

người, ứng dụng của một lĩnh vực khoa học công nghệ, khám phá về

nguyên tử, điện tử, hạt nhân…

(iv) Chức năng tổ chức, điều khiển quá trình học tập

PTDH có thể có chức năng tổ chức, điều khiển quá trình dạy

học. Sách giáo viên, nhiều PMDH, băng tiếng, băng hình phát ra

những lệnh yêu cầu HS thực hiện công việc này, chuyển sang hoạt

động khác…là những PTDH có khả năng thực hiện chức năng này.

(v) Chức năng hợp lý hóa công việc của thầy và trò

PTDH còn có thể hợp lý hóa việc tiến hành một số hoạt động

của thầy hoặc trò, ví dụ như trình bày văn bản và hình ảnh nhờ

Powerpoint, chiếu bản trong có viết bài làm của HS, tính toán bằng

máy tính bỏ túi.

2. Một số loại hình thiết bị dạy học môn Toán THCS

- Tranh giáo khoa, bảng phụ, biểu đồ, sơ đồ.

Tranh giáo khoa là TBDH trực quan tạo hình thể hiện thế giới

khách quan thông qua đường nét, hình mảng, màu sắc và bố cục

nhằm nâng cao hiệu quả dạy học các môn học trong nhà trường.

Tranh giáo khoa với những hình mang tính thẩm mĩ cao, thích hợp

với quy tắc hội hoạ giúp cho HS hình thành cảm xúc nghệ thuật tạo

hình.

- Bảng phụ là bảng hỗ trợ thêm cho GV, HS khi cần thiết ngoài

bảng chính vẫn được gắn trên tường. Bảng phụ có thể dùng để treo

lên cho HS cả lớp dễ quan sát hoặc là giao cho các nhóm sử dụng

trong hoạt động nhóm. Bảng phụ làm bằng chất liệu gỗ hay bìa, giấy

to, nhựa dẻo…

- Sơ đồ cụ thể hoá nội dung bằng những đường nét hình học,

nêu lên những điểm chủ yếu của sự kiện, mối quan hệ giữa các sự

kiện.

- Biểu đồ là hình vẽ trình bày, diễn tả một nội dung nào đó.

- Mô hình: vật thu nhỏ một vật đã có trong thực tế hoặc làm

mẫu để tạo ra những vật mới khác.

Mô hình giáo khoa là loại hình TBDH mô phỏng theo hình

dạng, cấu tạo, hoạt động và bản chất của sự vật, hiện tượng nhằm

phục vụ cho việc dạy học. Mô hình giáo khoa có thể phóng to, thu

nhỏ theo một tỉ lệ nhất định so với vật gốc để phù hợp với đặc trưng

bộ môn và PPDH.

Ví dụ: mô hình hình học không gian như: hình hộp chữ nhật,

hình lập phương, hình chóp, hình chóp cụt…

- Dụng cụ: đồ dùng để làm việc gì. Trong môn Toán, dụng cụ

là những đồ dùng để đo đạc, tính toán như thước kẻ, thước dây,

thước đo góc, compa, máy tính bỏ túi…

- Phiếu học tập

Đó là những tờ giấy rời in sẵn những công việc độc lập hoặc

làm theo nhóm, được phát cho HS để hoàn thành trong thời gian

ngắn của tiết học. Mỗi phiếu học tập có thể giao cho HS một vài câu

hỏi, bài tập cụ thể nhằm dẫn dắt tới một kiến thức, tập dượt một kỹ

năng, rèn luyện một thao tác tư duy hoặc thăm dò thái độ trước một

vấn đề.

Phần mềm dạy học

Phần mềm (software):

Theo Từ điển tin học Anh Việt; Việt – Anh, Nhà xuất bản Hà

Nội năm 2002. “Phần mềm (PM) – Software: Những chương trình có

thể chạy trên hệ thống máy tính, khác với các yếu tố vật lý (phần

cứng)”.

Theo Luật Công nghệ thông tin: “Phần mềm là chương trình

máy tính được mô tả bằng hệ thống ký hiệu, mã hoặc ngôn ngữ để

điều khiển thiết bị số thực hiện chức năng nhất định” (mục 12 điều 4

chương 1- Luật CNTT).

PMDH là phần mềm nhằm phục vụ cho việc áp dụng máy

tính vào dạy học bằng cách ra lệnh cho máy tính thực hiện các yêu

cầu về nội dung và phương pháp dạy học theo các mục tiêu đã định.

Mục đích cần đạt tới của việc ứng dụng CNTT, sử dụng máy tính

điện tử và đưa các phần mềm vào trong trường học là:

- Hỗ trợ đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học.

- Nhằm đạt hiệu quả cao trong các khâu của quá trình dạy học.

Hiện nay có khá nhiều phần mềm dạy học mà GV thường dùng để

thiết kế bài giảng điện tử cho phù hợp với đối tượng học sinh của lớp

mình giảng dạy và phù hợp với đặc trưng bộ môn, chẳng hạn phần

mềm Cabri, Sketchpad, ViOLET,...,

Trong năm học này chúng tôi đã chú trọng sử dụng một số TBDH

như các bảng phụ, mô hình, dụng cụ, phiếu học tập,…và các phần

mềm Sketchpad, ViOLET để hỗ trợ dạy học, góp phần đổi mới

phương pháp dạy học nâng cao hiệu quả dạy học môn toán.

* Phần mềm Geometer’s Sketchpad là phần mềm hình học nổi

tiếng và đã được sử dụng rộng rãi tại rất nhiều nước trên thế giới. Ý

tưởng của Sketchpad là biểu diễn động các hình hình học, một ý

tưởng rất độc đáo và từ lâu đã trở thành chuẩn cho các phần mềm

mô phỏng hình học.

Geometer’s Sketchpad thực chất là một công cụ cho phép tạo ra

các hình hình học, dành cho các đối tượng phổ thông bao gồm học

sinh, giáo viên, các nhà nghiên cứu. PM có chức năng chính là vẽ, mô

phỏng quĩ tích, các phép biến đổi của các hình hình học phẳng.

GV có thể sử dụng PM này để thiết kế bài giảng hình học một cách

nhanh chóng, chính xác và sinh động, khiến HS dễ hiểu bài hơn. Với

PM này, ta có thể xây dựng được các điểm, đường thẳng, đường

tròn, tạo trung điểm của một đoạn thẳng, dựng một đường thẳng song

song với một đường thẳng khác, dựng đường tròn với một bán kính

cố định đã cho, vẽ đồ thị hàm số cho trước… Sử dụng Sketchpad ta

sẽ có cảm giác là mình có thể tạo hình với không gian không có giới

hạn, ví dụ như khi vẽ một đường thẳng, độ dài của đường thẳng này

là vô tận, nếu tạo đường thẳng này với những công cụ thông thường:

giấy, bút, thước kẻ… thì chắc hẳn sẽ gặp phải trở ngại là giới hạn

không gian vẽ, nhưng với Sketchpad không cần phải lo lắng vì điều

đó. Một đặc điểm quan trọng của PM này là cho phép ta thiết lập quan

hệ giữa các đối tượng hình học, PM sẽ đảm bảo rằng các quan hệ

luôn được bảo toàn, mặc dù sau đó các quan hệ có thể được biến đổi

bằng bất kì cách nào. Khi một thành phần của hình bị biến đổi, những

thành phần khác của hình có quan hệ với thành phần thay đổi trên sẽ

được tự động thay đổi theo. Ví dụ khi thay đổi độ dài của một đoạn

thẳng thì trung điểm của đoạn thẳng đó sẽ tự động thay đổi theo sao

cho nó luôn là trung điểm của đoạn thẳng này. Nhưng nếu sử dụng

giấy bút để dựng hình, khi thay đổi một thành phần nhỏ của hình, đôi

khi có thể phải phá huỷ toàn bộ hình đó. Ngoài các công cụ có sẵn

như công cụ điểm, thước kẻ, compa cũng có thể tự tạo ra những

công cụ riêng cho mình, bằng cách ghi và lưu giữ các hình hình học

dưới dạng script.

Tóm lại Geometer’s Sketchpad là một công cụ lý tưởng để tạo ra

các bài giảng sinh động môn Hình học, tạo ra các "sách hình học điện

tử" rất độc đáo trợ giúp cho giáo viên giảng bài và cho học sinh học

tập môn Hình học đầy hấp dẫn.

Ưu điểm: - Vẽ được các hình phẳng, màu sắc đẹp.

- Có công cụ gõ các kí hiệu toán học, gõ được tiếng Việt.

- Có bộ công cụ đo độ dài đoạn thẳng, đo góc, tính diện tích, chu vi

hình phẳng, vẽ đường song song, vuông góc, trung điểm, phân giác

của góc...

- Có bộ công cụ để thực hiện các phép biến hình như: Phép quay,

đồng dạng, đối xứng, tịnh tiến...

- Có bộ công cụ tạo chuyển động (animation)

Hạn chế:

- Chưa có hệ thống trợ giúp bằng tiếng Việt

- Chưa link với các phần mềm khác.

- Chưa nhúng được vào các PM khác.

- Chưa đóng gói được thành flile chạy độc lập.

- Chưa có công cụ để tạo bài tập trắc nghiệm.

* Phần mềm VioLET có các mẫu chuẩn được cài đặt sẵn, thường

hay sử dụng trong các SGK như:

Tải về để xem bản đầy đủ

20 trang huongnguyen 05/02/2025 240

Download

Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Sử dụng thiết bị dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Toán THCS", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_su_dung_thiet_bi_day_hoc_gop_phan_doi_moi_phuong_phap_d.doc