SKKN Phương pháp giải bài tập Vật lý THCS Chuyên đề Nhiệt học
Bài tập vật lý là một phương tiện để giáo dục người học. Nhờ bài tập vật lý ta có thể giới thiệu cho người học biết sự xuất hiện những tư tưởng, quan điểm tiên tiến, hiện đại, những phát minh, những thành tựu của nền khoa học trong và ngoài nước. Tác dụng giáo dục của bài tập vật lý còn thể hiện ở chỗ: chúng là phương tiện hiệu quả để rèn luyện đức tính kiên trì, vượt khó, ý chí và nhân cách của người học. Việc giải bài tập vật lý có thể mang đến cho người học niềm phấn khởi sáng tạo, tăng thêm sự yêu thích bộ môn, tăng cường hứng thú học tập.
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
PHẦN I: MỞ ĐẦU
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
I.
Nghị quyết Đại hội XI Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ “Nhiệm vụ và
mục tiêu cơ bản của giáo dục” là: “nhằm xây dựng những con người và thế hệ trẻ
gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có
ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn và phát huy các giá trị văn
hóa dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, phát huy tiềm năng
của dân tộc và con người Việt Nam, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực
cá nhân, làm chủ tri thức khoa học, công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo và kĩ
năng thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức kỉ luật, có sức
khỏe, là người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội “vừa hồng vừa chuyên” như lời
dạy của Bác Hồ”.
Luật Giáo dục năm 2005 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
cũng qui định rõ “Mục tiêu của giáo dục phổ thông” là: “ Giúp học sinh phát triển
toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát triển
năng lực cá nhân, tính năng động sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt
Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho
học sinh tiếp tục học lên cao hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia lao động
bảo vệ Tổ quốc”.
Thực hiện nghị quyết trung ương II khóa XI của Đảng Cộng sản Việt Nam:
“Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học…”.
Vật lý là cơ sở của nhiều ngành kĩ thuật quan trọng, sự phát triển của khoa
học vật lý gắn bó chặt chẽ, tác động qua lại trực tiếp tới sự tiến bộ của khoa học và
kĩ thuật. Vì vậy hiểu vật lý có giá trị to lớn trong đời sống và sản xuất, đặc biệt
trong công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước.
Căn cứ vào nhiệm vụ chương trình vật lý Trung học cơ sở là: Cung cấp cho
học sinh một hệ thống kiến thức cơ bản, ở trình độ phổ thông trung học cơ sở, bước
đầu hình thành ở học sinh những kĩ năng và thói quen làm việc khoa học, góp phần
hình thành ở học sinh các năng lực nhận thức, năng lực hành động và các phẩm
chất, nhân cách mà mục tiêu giáo dục Trung học cơ sở đề ra.
Căn cứ vào nhiệm vụ bồi dưỡng học sinh giỏi hàng năm của trường phổ
thông nhằm phát hiện những học sinh có năng lực học tập môn vật lý THCS để bồi
dưỡng nâng cao năng lực nhận thức, hình thành các cho em những kĩ năng cơ bản
và nâng cao trong việc giải các bài tập vật lý. Giúp các em tham dự các kì thi học
sinh giỏi cấp quận, thành phố đạt kết quả cao nhất.
Hiện nay, các tài liệu bồi dưỡng kiến thức cho học sinh giỏi vật lí có rất
nhiều nhưng chưa hệ thống về nội dung, không đi sâu vào phương pháp giải các
dạng bài tập cụ thể. Hơn nữa, nhu cầu học của học sinh hiện nay ngày càng cao.
Với mong muốn đóng góp vào việc nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh
giỏi Trung học cơ sở nói chung và đặc biệt để giúp quá trình lĩnh hội, vận dụng
phương pháp để giải các bài tập vật lý nâng cao được tốt hơn đã thôi thúc tôi quyết
1 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
định lựa chọn đề tài: “ Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt
học”
II.
1. Mục đích:
Nghiên cứu hệ thống hóa một số chuyên đề giải bài tập vật lý Trung học cơ
MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
sở nhằm rèn luyện kĩ năng giải bài tập vật lý nâng cao cho học sinh, góp phần đẩy
mạnh nâng cao chất lượng học tập, phát triển năng lực sáng tạo của học sinh.
Hướng tới cung cấp cho giáo viên một tài liệu tham khảo để bồi dưỡng học sinh
giỏi vật lý THCS.
2. Nhiệm vụ:
Nghiên cứu cơ sở lí luận về những vấn đề chung của bài tập vật lý Trung học
cơ sở.
Đề ra một số biện pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng kiến thức vật lý THCS
theo các chuyên đề.
Nghiên cứu một số chuyên đề bài tập vật lí THCS, từ đó soạn thảo tiến trình
hướng dẫn học sinh giải bài tập vật lý theo các chuyên đề.
Biên soạn một số chuyên đề giải bài tập vật lý Trung học cơ sở.
Tiến hành thực nghiệm sư phạm và tổng kết những kết quả thực nghiệm.
Kết luận và kiến nghị.
III.
ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Các tài liệu tham khảo có liên quan tới bài tập vật lý THCS.
Chương trình vật lý THCS.
IV.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Để thực hiện được các nhiệm vụ trên, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên
cứu chủ yếu sau:
Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
Phương pháp điều tra.
Phương pháp thực nghiệm. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
V.
PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Chương trình vật lý Trung học cơ sở.
VI.
DỰ KIẾN ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI:
Đề tài góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy và học môn vật lý ở
trường THCS về các mặt:
- Giúp học sinh có cái nhìn hệ thống hơn về các dạng bài tập vật lý nâng cao
theo chuyên đề Nhiệt học.
- Rèn luyện thêm cho học sinh kĩ năng giải bài tập vật lý THCS.
- Phát triển năng lực tư duy cho học sinh.
- Là tài liệu tham khảo cho các giáo viên khi bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý
THCS.
2 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
I. Khái niệm về bài tập vật lý:
Bài tập vật lý là một yêu cầu đặt ra cho người học, được người học giải quyết
dựa trên cơ sở các lập luận logic, nhờ các phép tính toán, các thí nghiệm, dựa trên
những kiến thức về khái niệm, định luật và các thuyết vật lý.
II. Vai trò và tác dụng của bài tập vật lý:
Xét về mặt phát triển tính tự lực của người học và nhất là rèn luyện kỹ năng
vận dụng kiến thức đã lĩnh hội được thì vai trò của bài tập vật lý trong quá trình học
tập có một giá trị rất lớn. Bài tập vật lý được sử dụng ở nhiều khâu trong quá trình
dạy học.
Bài tập là một phương tiện nghiên cứu hiện tượng vật lý. Trong quá trình dạy
học vật lý, người học được làm quen với bản chất của các hiện tượng vật lý bằng
nhiều cách khác nhau như: Kể chuyện, biểu diễn thí nghiệm, làm bài thí nghiệm,
tiến hành tham quan. Ở đây tính tích cực của người học và do đó chiều sâu và độ
vững chắc của kiến thức sẽ lớn nhất khi “tình huống có vấn đề” được tạo ra, trong
nhiều trường hợp nhờ tình huống này có thể làm xuất hiện một kiểu bài tập mà
trong quá trình giải người học sẽ phát hiện lại quy luật vật lý chứ không phải tiếp
thu quy luật dưới hình thức có sẵn.
Bài tập là một phương tiện hình thành các khái niệm. Bằng cách dựa vào các
kiến thức hiện có của người học, trong quá trình làm bài tập, ta có thể cho người
học phân tích các hiện tượng vật lý đang được nghiên cứu, hình thành các khái
niệm về các hiện tượng vật lý và các đại lượng vật lý.
Bài tập là một phương tiện phát triển tư duy vật lý cho người học. Việc giải
bài tập làm phát triển tư duy logic, sự nhanh trí. Trong quá trình tư duy có sự phân
tích và tổng hợp mối liên hệ giữa các hiện tượng, các đại lượng vật lý đặc trưng cho
chúng.
Bài tập là một phương tiện rèn luyện kỹ năng vận dụng các kiến thức của
người học vào thực tiển. Đối với việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp bài tập vật lý có ý
nghĩa rất lớn, những bài tập này là một trong những phương tiện thuận lợi để người
học liên hệ lý thuyết với thực hành, học tập với đời sống. Nội dung của bài tập phải
đảm bảo các yêu cầu sau:
+ Nội dung của bài tập phải gắn với tài liệu thuộc chương trình đang học.
+ Hiện tượng đang được nghiên cứu phải được áp dụng phổ biến trong thực tiển.
+ Bài tập đưa ra phải là những vấn đề gần gũi với thực tế.
+ Không những nội dung mà hình thức của bài tập cũng phải gắn với các điều
kiện thường gặp trong cuộc sống. Trong các bài tập không có sẵn dữ kiện mà phải
tìm dữ kiện cần thiết ở các sơ đồ, bản vẽ kỹ thuật, ở các sách báo tra cứu hoặc từ thí
nghiệm.
Bài tập về hiện tượng vật lý trong sinh hoạt hằng ngày cũng có một ý nghĩa to
lớn. Chúng giúp cho người học nhìn thấy khoa học vật lý xung quanh chúng ta, bồi
3 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
dưỡng khả năng quan sát cho người học. Với các bài tập này, trong quá trình giải,
người học sẽ có được kỹ năng, kỹ xảo để vận dụng các kiến thức của mình vào việc
phân tích các hiện tượng vật lý khác nhau trong tự nhiên, trong kỹ thuật và trong
đời sống. Đặc biệt có những bài tập khi giải đòi hỏi người học phải sử dụng kinh
nghiệm trong lao động, sinh hoạt và sử dụng những kết quả quan sát thực tế hằng
ngày.
Bài tập vật lý là một phương tiện để giáo dục người học. Nhờ bài tập vật lý ta
có thể giới thiệu cho người học biết sự xuất hiện những tư tưởng, quan điểm tiên
tiến, hiện đại, những phát minh, những thành tựu của nền khoa học trong và ngoài
nước. Tác dụng giáo dục của bài tập vật lý còn thể hiện ở chỗ: chúng là phương
tiện hiệu quả để rèn luyện đức tính kiên trì, vượt khó, ý chí và nhân cách của người
học. Việc giải bài tập vật lý có thể mang đến cho người học niềm phấn khởi sáng
tạo, tăng thêm sự yêu thích bộ môn, tăng cường hứng thú học tập.
Bài tập vật lý cũng là phương tiện kiểm tra mức độ nắm vững kiến thức, kỹ
năng, kỹ xảo của người học. Đồng thời nó cũng là công cụ giúp người học ôn tập,
đào sâu, mở rộng kiến thức.
III. Phân loại bài tập vật lý:
Tùy thuộc vào mục đích sử dụng mà ta có nhiều cách phân loại bài tập vật lý
khác nhau: Phân loại theo mục đích, phân loại theo nội dung, phân loại theo cách
giải, phân loại theo mức độ khó dễ.
1. Phân loại theo nội dung
Có thể chia làm bốn loại:
Bài tập có nội dung lịch sử: Đó là những bài tập, những câu hỏi chứa đựng
những kiến thức có đặc điểm lịch sử, những dữ liệu về thí nghiệm, về những phát
minh, sáng chế hoặc về những câu chuyện có tính chất lịch sử.
Bài tập có nội dung cụ thể và trừu tượng
+ Bài tập có nội dung cụ thể là bài tập trong đó dữ liệu của đầu bài là cụ thể và
người học có thể tự giải chúng dựa vào vốn kiến thức cơ bản đã có. Ưu điểm chính
của bài tập cụ thể là tính trực quan cao và gắn vào đời sống.
+ Bài tập có nội dung trừu tượng là những bài tập mà dữ liệu đã cho là không
cụ thể, nét nổi bật của bài tập trừu tượng là bản chất vật lý được nêu bật lên, nó
được tách ra không lẫn lộn với các chi tiết không cơ bản.
Bài tập có nội dung theo phân môn: Trong vật lý học người ta phân ra các
chuyên ngành nhỏ để nghiên cứu và bài tập cũng được xếp loại theo các phân môn.
Bài tập có nội dung kỹ thuật tổng hợp: Đó là các bài tập mà số liệu, dữ kiện
gắn với các số liệu thực tế trong các ngành kỹ thuật, công nghiệp, các bài tập này
có ứng dụng thực tế.
2. Phân loại theo phương tiện giải
Có thể chia ra thành bốn loại.
Bài tập định tính: Đây là loại bài tập mà việc giải không đòi hỏi phải làm
một phép tính nào hoăc chỉ là những phép tính đơn giản có thể nhẩm được. Muốn
4 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
giải bài tập này phải dựa vào khái niệm, những định luật vật lý đã học, xây dựng
những suy luận logic, để xác lập mối liên hệ phụ thuộc vào bản chất giữa các đại
lượng vật lý. Bài tập định tính có tác dụng lớn trong việc củng cố những kiến thức
đã học, giúp đào sâu hơn bản chất của hiện tượng vật lý, rèn luyện kỹ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống, rèn luyện năng lực quan sát, bồi dưỡng tư
duy logic. Vì vậy đây là loại bài tập có giá trị cao, ngày càng được sử dụng nhiều
hơn.
Bài tập định lượng: Là bài tập mà khi giải nó phải thực hiện một loạt các
phép tính và thường được phân ra làm hai loại: bài tập tập dượt và bài tập tổng hợp.
+ Bài tập tập dượt là loại bài tập tính toán đơn giản, muốn giải chỉ cần vận dụng
một vài định luật, một vài công thức, loại này giúp củng cố các kiến thức vừa học
đồng thời giúp nắm kỹ hơn kiến thức và cách vận dụng nó.
+ Bài tập tổng hợp là loại bài tập tính toán phức tạp, muốn giải được phải vận
dụng nhiều khái niệm, nhiều công thức, loại này có tác dụng đặc biệt trong việc mở
rộng, đào sâu kiến thức giữa các phần khác nhau của chương trình, đồng thời nó
giúp người học biết tự mình lựa chọn những định luật, công thức cần thiết trong các
định luật và các công thức đã học.
Bài tập thí nghiệm: Là loại bài tập đòi hỏi phải làm thí nghiệm thì mới giải
được. Những thí nghiệm mà bài tập này đòi hỏi phải được tiến hành ở phòng thí
nghiệm hoặc ở nhà với những dụng cụ đơn giản mà người học có thể tự làm, tự
chế. Việc giải bài tập này đòi hỏi phải biết cách tiến hành các thí nghiệm và biết
vận dụng các công thức cần thiết để tìm ra kết quả. Loại bài tập này kết hợp được
cả tác dụng của các loại bài tập vật lý nói chung và các loại bài tập thí nghiệm thực
hành và có tác dụng tăng cường tính tự lực của người học.
Bài tập đồ thị: Là loại bài tập trong đó các số liệu được dùng làm dữ liệu để
giải phải tìm trong các đồ thị cho trước hoặc ngược lại. Loại này đòi hỏi người học
phải biểu diễn quá trình diễn biến của hiện tượng nêu trong bài tập đồ thị.
3. Phân loại theo trình độ phát triển tư duy
Các cấp độ nhận thức theo Bloom:Biết (Knowledge); Hiểu
(Comprehension); Vận dụng (Application); Phân tích (Analysis); Tổng hợp
(synthesis); Đánh giá (Evaluation).
Theo đó, việc giải bài tập vật lý, ta có thể phân ra thành ba bậc của quá trình
nhận thức:
Bài tập nhận biết, tái hiện, tái tạo lại.
Bài tập hiểu, áp dụng.
Bài tập vận dụng linh hoạt.
Tóm lại: Bài tập vật lý rất đa dạng, vì thế vấn đề phân loại được các bài tập của
một phân môn là rất cần thiết để có thể học tốt phân môn đó.
IV. Cơ sở định hướng giải bài tập vật lý
1. Hoạt động giải bài tập vật lý
5 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
Mục tiêu cần đạt tới khi giải một bài toán vật lý là tìm được câu trả lời đúng
đắn, giải đáp được vấn đề đặt ra một cách có căn cứ khoa học chặt chẽ. Quá trình
giải một bài toán thực chất là tìm hiểu điều kiện của bài toán, xem xét hiện tượng
vật lý được đề cập và dựa trên các kiến thức về vật lý, toán học để nghĩ tới mối liên
hệ có thể của cái đã cho và cái cần tìm sao cho thấy được cái phải tìm có mối liên
hệ trực tiếp hoặc gián tiếp với cái đã cho, từ đó đi đến chỉ rõ được mối liên hệ
tường minh trực tiếp của cái phải tìm với cái đã biết nghĩa là đã tìm được lời giải
đáp cho bài toán đặt ra.
Hoạt động giải bài toán vật lý có hai phần việc cơ bản quan trọng là:
+ Việc xác lập các mối liên hệ cơ bản, cụ thể dựa trên sự vận dụng kiến thức vật
lý vào điều kiện cụ thể của bài toán đã cho.
+ Sự tiếp tục luận giải, tính toán, đi từ mối liên hệ đã xác lập được đến kết quả
cuối cùng của việc giải đáp vấn đề được đặt ra trong bài toán đã cho.
Sự nắm vững lời giải một bài toán vật lý phải thể hiện ở khả năng trả lời được
câu hỏi: Việc giải bài toán này cần xác lập được mối liên hệ nào? Sự xác lập các
mối liên hệ cơ bản này dựa trên sự vận dụng kiến thức vật lý nào? Vào điều kiện cụ
thể gì của bài toán?
Đối với bài tập định tính, ta không phải tính toán phức tạp nhưng vẫn cần phải
có suy luận logic từng bước đi để đến kết luận cuối cùng.
2. Phương pháp giải bài tập vật lý
Xét về tính chất của các thao tác tư duy khi giải các bài tập vật lý người ta
thường dùng hai phương pháp sau.
Phương pháp phân tích: Theo phương pháp này điểm xuất phát là các đại
lượng cần tìm. Người giải phải tìm xem đại lượng chưa biết này có liên quan gì với
các đại lượng vật lý khác, và khi biết được sự liên hệ này thì biểu diễn nó thành
những công thức tương ứng, cứ làm như thế cho tới khi nào biểu diễn được hoàn
toàn đại lượng cần tìm bằng những đại lượng đã biết thì bài toán đã được giải xong.
Như vậy phương pháp này thực chất là đi phân tích một bài toán phức tạp thành
những bài toán đơn giản hơn rồi dựa vào những quy tắc tìm lời giải mà lần lược
giải các bài tập này, từ đó đi đến lời giải cho bài toán phức tạp trên.
Phương pháp tổng hợp: Theo phương pháp này suy luận không bắt đầu từ
đại lượng cần tìm mà bắt đầu từ các đại lượng đã biết, có nêu trong đề bài. Dùng
công thức liên hệ các đại lượng này với các đại lượng đã biết, ta đi dần đến công
thức cuối cùng.
Nhìn chung, việc giải bài tập vật lý phải dùng chung hai phương pháp phân
tích và tổng hợp. Phép giải bắt đầu bằng phân tích các điều kiện của bài toán để
hiểu đề bài và phải có sự tổng hợp kèm theo ngay để kiểm tra ngay lại mức độ đúng
đắn của các sự phân tích ấy. Muốn lập được kế hoạch giải phải đi sâu phân tích nội
dung vật lý của bài tập, tổng hợp những dữ kiện đã cho với những quy luật vật lý
đã biết ta mới xây dựng được lời giải và kết quả cuối cùng.
3. Các bước chung giải bài toán vật lý
6 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
Từ phân tích về thực chất hoạt động giải bài toán, ta có thể đưa ra một cách
khái quát các bước chung của tiến trình giải một bài toán vật lý và hoạt động chính
trong các bước đó là:
Bước 1:Tìm hiểu đầu bài.
Đọc, ghi ngắn gọn các dữ liệu xuất hiện vá các cái phải tìm.
Mô tả lại tình huống đã nêu trong đầu bài, vẽ hình minh họa.
Nếu đề bài yêu cầu thì phải dùng đồ thị hoặc làm thí nghiệm để thu được các
dữ liệu cần thiết.
Bước 2: Xác lập những mối liên hệ cơ bản của các dữ liệu xuất phát và cái
phải tìm.
Đối chiếu các dữ liệu xuất phát và các cái phải tìm, xem xét bản chất vật lý của
những tình huống đã cho để nghĩ đến kiến thức, các định luật, các công thức có liên
quan.
Xác lập các mối liên hệ cơ bản, cụ thể của các dữ liệu xuất phát và của cái phải
tìm.
Tìm kiếm, lựa chọn các mối liên hệ tối thiểu cần thiết sao cho thấy được mối
liên hệ của cái phải tìm với các dữ liệu xuất phát, từ đó có thể rút ra cái cần tìm.
Bước 3: Rút ra kết quả cần tìm.
Từ các mối liên hệ cần thiết đã xác lập, tiếp tục luận giải, tính toán để rút ra
kết quả cần tìm.
Bước 4: Kiểm tra xác nhận kết quả.
Để có thể xác nhận kết quả cần tìm cần kiểm tra lại việc giải theo một hoặc
một số cách sau:
Kiểm tra xem đã tính toán đúng chưa.
Kiểm tra xem thứ nguyên có phù hợp không.
Kiểm tra kết quả bằng thực nghiệm xem có phù hợp không.
Giải bài toán theo các cách khác xem có cho đúng kết quả không.
Tuy nhiên trong nhiều bài tập không nhất thiết phải tách bạch một cách cứng
nhắc giữa bước 2 và bước 3. Tùy từng bài toán mà ta có thể kết hợp hai bước đó
thành một trong tiến hành luận giải.
4. Lựa chọn bài tập vật lý
Vấn đề lựa chọn bài tập vật lý góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất
lượng học tập môn vật lý của người học và việc lựa chọn bài tập phải thỏa mãn các
yêu cầu sau:
Các bài tập phải đi từ dễ đến khó, đơn giản đến phức tạp, giúp người học nắm
được các phương pháp giải các bài tập điển hình.
Hệ thống bài tập cần bao gồm nhiều thể loại bài tập.
Lựa chọn các bài tập cần kích thích tính hứng thú học tập và phát triển tư duy
của người học.
7 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
Các bài tập phải nhằm củng cố, bổ sung và hoàn thiện tri thức cụ thể đã học,
cung cấp cho người học những hiểu biết về thực tế, kỹ thuật có liên quan với kiến
thức lý thuyết.
Lựa chọn các bài tập điển hình nhằm hướng dẫn cho người học vận dụng kiến
thức đã học để giải những loại bài tập cơ bản, hình thành phương pháp chung để
giải các loại bài tập đó.
Lựa chọn các bài tập sao cho có thể kiểm tra được mức độ nắm vững tri thức
của người học.
8 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG CỦA VIỆC GIẢI BÀI TẬP TRONG
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HIỆN NAY
Thuận lợi:
- Việc đổi mới phương pháp dạy học đã được áp dụng rộng rãi ở các cấp học.
- Nhà trường tạo điều kiện để các môn học được ứng dụng CNTT vào dạy –
học.
- Vật lí là môn học rất thực tiễn, gắn liền với những hiện tượng thường xảy ra
nên rất lôi cuốn học sinh tìm hiểu.
Khó khăn:
- Giáo viên đưa ra hệ thống bài tập mà chưa nêu bật được phương pháp giải,
chưa hình thành được các kĩ năng giải bài tập cho học sinh.
- Học sinh chưa có định hướng giải bài tập, chưa hình thành phương pháp giải
với những bài toán có dạng tương tự.
- Kỹ năng trình bày của học sinh còn chưa vững.
- Đa số học sinh thường thụ động trong việc giải bài tập, vận dụng một cách
máy móc, chưa có sự tìm tòi, sáng tạo.
- Học sinh tiếp thu môn vật lí có phần thụ động, đặc biệt là việc tìm lời giải
cho các bài tập vật lí.
- Đa số học sinh khi giải bài tập vật lí chỉ thích áp dụng những công thức, thay
số và tính toán hoặc nêu lại, phát biểu lại những kiến thức đã được học. Học
sinh rất ngại hay nói cách khác là không có kĩ năng phân tích hiện tượng vật
lí và lập luận chặt chẽ, chính xác đúng quy luật của vật lí.
- Học sinh chưa thực sự say sưa tìm tòi, học tập môn vật lí. Lười suy nghĩ
không quyết tâm tìm lời giải cho bài tập, thường ỷ lại vào giáo viên để chép
bài chữa.
- Một số giáo viện lại không chú trọng tới việc hướng dẫn học sinh suy nghĩ,
lập luận để tự tìm lời giải. Không cung cấp, hướng dẫn cho học sinh có được
phương pháp giải một bài tập vật lí.
9 / 27
Phương pháp giải bài tập vật lý THCS chuyên đề Nhiệt học
CHƯƠNG III : PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP VẬT LÝ THCS CHUYÊN
ĐỀ NHIỆT HỌC
I. Mục đích của bồi dưỡng kiến thức vật lý Trung học cơ sở theo chuyên đề:
• Đối với giáo viên:
Giúp giáo viên có cái nhìn định hướng về những vấn đề mình định dạy
trong giờ học.
Hướng dẫn phát triển tư duy học sinh theo một mạch nội dung.
• Đối với học sinh:
Giúp học sinh có cái nhìn hệ thống hơn về các dạng bài tập vật lý Trung
học cơ sở.
Học sinh nắm được phương pháp giải các bài tập điển hình để từ đó có thể
nhận biết được các dạng bài tập và giải chúng một cách dễ dàng.
II. Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải bài tập vật lý
1. Hệ thống hóa kiến thức
Mục đích: giúp học sinh có cái nhìn hệ thống về các dạng bài tập.
1.1. Theo nội dung:
Tác dụng của phân loại chủ đề theo nội dung:
Đối với giáo viên: Hướng dẫn phát triển tư duy học sinh theo một mạch
nội dung.
Đối với học sinh: Có cái nhìn hệ thống hơn về các dạng bài tập vật lý
THCS.
VD:
Phương trình cân bằng nhiệt.
Nhiệt học
Sự truyền nhiệt ra môi trường ngoài.
1.2. Phân loại chủ đề theo phương pháp giải:
a) Các phương pháp giải bài tập vật thường sử dụng trong trường THCS:
Giải bài toán bằng cách lập phương trình.
Đồ thị vật lý.
Bài toán cực trị.
Bài toán thực nghiệm.
b) Tác dụng của phân loại chủ đề theo phương pháp giải:
Đối với học sinh:
+ Vận dụng linh hoạt các phương pháp giải vào các dạng bài tập cụ thể.
+ Tăng hứng thú học tập của học sinh, phát huy tính năng động sáng tạo, tìm
tòi cái mới.
10 / 27
Tải về để xem bản đầy đủ
27 trang
02/10/2024
180
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "SKKN Phương pháp giải bài tập Vật lý THCS Chuyên đề Nhiệt học", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_phuong_phap_giai_bai_tap_vat_ly_thcs_chuyen_de_nhiet_ho.doc
